Στην αγαπημένη μου Καλή Δασκάλα
Μαρίκα Τούντα
Εκπαιδευτικοί του παρελθόντος, που σημάδεψαν την ψυχή των μαθητών τους, τιμώνται στους τόπους όπου δίδαξαν.
Θα υπήρξαν και άλλες δασκάλες σαν τη Ζωή Διαούρτα, αλλά σε εκείνη θέλω να αναφερθώ. Δεν την είχα γνωρίσει. Και, ατυχώς, δεν είχα γνώση της παρουσίας της έως πρόσφατα που πληροφορήθηκα ότι την τιμούν στο χωριό όπου δίδαξε κοντά 40 χρόνια. Είναι εκείνη όμως που με παρακινεί, χρόνια μετά τον θάνατό της, να γράψω δυο λόγια για τους αγαπημένους δασκάλους.
 |
| Και η αγωνία της δεν ήταν «να καλυφθεί η ύλη», αλλά «να ανοίξει το μυαλό» και «να αεριστεί η καρδιά». |
Είναι ένας πολλά οφειλόμενος φόρος τιμής για μία ειδική, ξεχασμένη και εν πολλοίς παραγνωρισμένη «στόφα» ανθρώπων, που έκανε κάτι πολύ απλό όσο και μεγαλειώδες: έμαθε στα παιδιά γράμματα και δίδαξε ήθος.
Στην εποχή που η Ζωή Διαούρτα και τόσοι ακόμη δίδασκαν με το αίμα της ψυχής τους τα παιδιά, ο όρος «δια βίου μάθηση» ήταν άγνωστος.
Άγνωστα ήταν τα μόρια και οι διεκδικήσεις. Η ζωή ήταν φυσικά πιο απλή, είχε πιο πολύ χώρο για τη γλύκα αλλά και τη σκληράδα της καθημερινότητας. Υπήρχε χρόνος. Και η αγωνία δεν ήταν «να καλυφθεί η ύλη», αλλά «να ανοίξει το μυαλό» και «να αεριστεί η καρδιά».
Η Ζωή Διαούρτα, που αν ζούσε θα ήταν σήμερα μία κυρία 109 ετών, διορίστηκε στην Αγία Ευθυμία της Φωκίδας το ηρωικόν έτος 1925. Αν και όχι Αθηναία, είχε αποφοιτήσει από το Αρσάκειο, έφθασε στο χωριό ως Ζωή Μπουκαούρη και εκεί παντρεύτηκε τον Ευθύμιο Κ. Διαούρτα.
Έχοντας μια γερή βάση παιδείας, έμεινε στο χωριό και δίδαξε δύο γενιές. Από τον Αύγουστο που μας πέρασε, η προτομή της κοσμεί την Αγία Ευθυμία στη Φωκίδα, ένα χωριό με μεγάλη πνευματική παράδοση (εκεί γεννήθηκε ο Γιάννης Σκαρίμπας) και αίσθηση του χρέους. Έργο του γλύπτη Θύμιου Πανουργιά, η ορειχάλκινη προτομή, μια ιδέα του Συλλόγου Αγιοευθυμιωτών, δροσίζεται από τον αέρα του Παρνασσού, είναι ένα σύμβολο, μία πράξη ευγνωμοσύνης.
Όπως λένε οι άνθρωποι που τη θυμούνται, η δασκάλα Ζωή Διαούρτα «ήταν αυτή που άνοιξε τα μάτια στη ζωή και έδειξε τον δρόμο για την επιτυχία και την προκοπή σε πολλά παιδιά εκείνης της εποχής». Ήταν μία ακόμη «μάνα».
Η περίπτωσή της, που εγγράφεται πλέον συμβολικά στο σώμα της εκπαιδευτικής μας ιστορίας, φέρνει στο νου πολλούς δασκάλους της παλιάς εποχής. Θυμάμαι με πόση συγκίνηση έπεσα τυχαία στην προτομή του δασκάλου Παναγιώτη Καλλίερου (1861-1937) στο παλιό σχολείο της Παροικιάς στην Πάρο.
Στη μαρμάρινη στήλη με την ένδειξη «Ο καλός μας δάσκαλος» μπορούσε κανείς να διαβάσει: «Και τον βίον αδιάβλητος και τοις τρόποις ανεπίληπτος και ταις εμπερίαις άριστος». Όλα αυτά, ένας δάσκαλος. Το 1890, το 1910, το 1930, το 1950. Σήμερα...
Πρότυπα ζωής
Έχω συναντήσει πολλούς αγνούς δασκάλους, αφοσιωμένους μαχητές, ανιδιοτελώς δοσμένους στη διδασκαλία. Σύγχρονοι άνθρωποι, με λίγες υλικές ανάγκες. Πάντα τους θαυμάζω.
Είναι βέβαιο ότι σε καμία Αγία Ευθυμία, σε καμία Παροικιά του μέλλοντος δεν θα ανεγερθεί η προτομή τους, γιατί η δική μας εποχή τους αφανείς ήρωες τους καταπίνει.
Αλλά, ας είναι παρηγοριά ότι όσοι σύγχρονοι δάσκαλοι συνεχίζουν σε μία πορεία ανιδοτέλειας και πνευματικότητας, να είναι βέβαιοι ότι θα αφήσουν το ίχνος τους σε κάποια αγνή ψυχή. Μαθητές και μαθήτριες που θα τους θυμούνται ώς το τέλος της ζωής τους.
Πριν από χρόνια ένας αθηναιολάτρης, ο αείμνηστος χημικός Ιωάννης Δ. Κανδύλης (γεννηθείς στα τέλη του 19ου αιώνα) μού είχε αποστείλει το εικονογραφημένο του άρθρο σε ανάτυπο με τίτλο «Ο δάσκαλος Βασίλειος Καμπάνης και το Σχολείο του στην Πλάκα». «Σχολείο» ήταν το τότε το 2ο Δημοτικό Σχολείο (σήμερα 74ο) στην οδό Αδριανού, που οι «παλιοί» το ήξεραν ως το «σχολείο του Καμπάνη». Τόσο αγαπητός και δημοφιλής ήταν ο Βασίλειος Καμπάνης (1876 - 1942) που έμεινε θρύλος στην παλιά Αθήνα. Μέσα στις φυλλωσιές του κήπου στο νεοκλασικό σχολείο μπορεί να δει κανείς και σήμερα την προτομή του αγαπημένου δασκάλου, έργο του γλύπτη Νίκου Περαντινού, Παριανός και αυτός όπως και ο Καμπάνης. Χρόνια μετά, νεώτερος κρίκος στην αλυσίδα των αξιομνημόνευτων εκπαιδευτικών είναι η προτομή της Ζωής Διαούρτα στην όμορφη Αγία Ευθυμία.
Συζητήσεις με φίλους και γνωστούς για το θέμα των «δασκάλων» έφεραν στο φως αναρίθμητες ιστορίες φωτισμένων παιδαγωγών, οι περισσότεροι όχι πλέον στη ζωή. Σε μικρά χωριά, σε μακρινές από αστικά κέντρα περιοχές, σε εποχές χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα και λουτρό στο σπίτι, δάσκαλοι και δασκάλες δούλευαν αφοσιωμένοι. Σκέφτεται κανείς ότι αυτή η εξιδανίκευση, με όλους τους κινδύνους της εξ αποστάσεως υπερβολής, αποκρύπτει μία τεράστια ανάγκη ηθικών προτύπων. Αν σκεφθεί κανείς ότι η Ζωή Διαούρτα -και όλοι οι άλλοι δάσκαλοι σαν εκείνη- δούλευε στην Αγία Ευθυμία Παρνασσίδας σε όλη της διάρκεια της δεκαετίας του 1940, τα δικά μας θέματα, χωρίς διάθεση υποτίμησης, είναι απλώς «προβλήματα προς επίλυση».
Τώρα που ανοίγουν τα σχολεία, ας θυμηθούμε εκείνους τους δασκάλους που μας σημάδεψαν. Ανάμεσά μας υπάρχουν και πολλοί νέοι. Αυτοί είναι οι ήρωές μου.
