Στους 20 αιώνες ιστορικής διαδρομής του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως, ο Γρηγόριος Ε΄ είναι ο 237ος Αρχιερέας του.
Απαγχονίστηκε στις 10 Απριλίου 1821, απόγευμα της Κυριακής του Πάσχα.
 |
Οι Γενίτσαροι απαγχονίζουν το Γρηγόριο Ε'
στην πύλη του Πατριαρχείου |
Η καθαίρεσή του από τον σουλτάνο ήταν η τρίτη από την ανάρρηση στον Οικουμενικό Θρόνο, το 1797. Είχε καθαιρεθεί πρώτη φορά το 1798 για να επανέλθει έπειτα από οκτώ χρόνια. Το ίδιο έγινε και το 1818 για να επανεκλεγεί στις 15 Δεκεμβρίου 1818.
Ο Γρηγόριος με επιστολές του στον επίσκοπο Σαλώνων Ησαΐα και κληρικούς της Πελοποννήσου τάχτηκε υπέρ της εθνικής εξέγερσης. Μετά τον απαγχονισμό του, αυτές τις επιστολές οι Τούρκοι προσκόμισαν στον Βρετανό πρέσβη σαν απόδειξη της ανάμειξής του στην επανάσταση
Είναι ο έβδομος Πατριάρχης, που θανάτωσαν οι Οθωμανοί. Άλλοι ήταν οι: Κύριλλος Α΄ Λούκαρις, Κύριλλος Β΄ Κονταρής, Παρθένιος Α΄, Παρθένιος Β΄, Παρθένιος Γ΄, Γαβριήλ Β΄.
Τιμάται ως άγιος από την Ορθόδοξη Εκκλησία, όπως και δυο ακόμα από τους εκτελεσθέντες, ο Παρθένιος Γ΄ και ο Γαβριήλ Β΄.
Παραμένουν πάντα στην εθνική μνήμη. Η επέτειος της 25ης Μαρτίου είναι αφορμή για συγκεκριμένη αναφορά στο έργο και τη θανάτωσή τους.
Το σκήνωμα του Γρηγορίου Ε΄παρέμεινε κρεμασμένο για τρεις μέρες. Επειτα το αγόρασαν τρεις Εβραίοι, ονόματι Μουτάλ, Μπιταχί και Λεβύ. Το περιέφεραν στους δρόμους της Πόλης για να το πετάξουν τελικά στον Κεράτιο κόλπο.
Ενας Κεφαλονίτης πλοίαρχος, ο Νικόλαος Σκλάβος, το ανέσυρε από τη θάλασσα και το μετέφερε στην Οδησσό, όπου θάφτηκε στην ελληνική εκκλησία της Αγίας Τριάδας.
Επειτα από 50 χρόνια μεταφέρθηκε στην Αθήνα. Από τότε φυλάσσεται σε μαρμάρινη λάρνακα στη Μητρόπολη.
Τριών ακόμα εκτελεσθέντων Πατριαρχών τα πτώματα ρίχτηκαν στη θάλασσα. Είναι του Κύριλλου Λούκαρι (1638), του Παρθένιου Β΄ (1651) και του Παρθένιου Γ΄ (1657).
Κύριλλος Λούκαρις
Συνελήφθη και στραγγαλίστηκε το 1638 επειδή «συνωμοτούσε» για την Επανάσταση
Κορυφαίο των Πατριαρχών θεωρεί ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος τον Κύριλλο Λούκαρι (1572 - 1637).
 |
Ίδρυσε το πρώτο ελληνικό τυπογραφείο
στην Κωνσταντινούπολή |
Υπήρξε σημαίνουσα μορφή του ελληνισμού και πολέμιος του καθολικισμού σε σημείο να έρθει σε συνεννόηση με τους προτεστάντες οπαδούς του Λούθηρου. Από την ημέρα που εκλέχτηκε Οικουμενικός Πατριάρχης, οι πρέσβεις των καθολικών χωρών στην Κωνσταντινούπολη τον πολεμούν με λύσσα. Με ραδιουργίες τον ανεβοκατεβάζουν στον θρόνο.Τον συκοφαντούν στη σουλτανική αυλή ως καλβινίζοντα για τη φιλική στάση του προς τους διαμαρτυρόμενους και την έκδοση το 1631 της Ομολογίας του, παρά το γεγονός ότι ο ίδιος διακήρυσσε πάντα ότι είναι ορθόδοξος. Τον καταγγέλλουν ότι συνωμοτεί για επανάσταση των Ελλήνων. Οι Τούρκοι τον συλλαμβάνουν και τον κλείνουν σε φρούριο του Βοσπόρου. Τον στραγγαλίζουν στις 27 Ιουνίου 1638. Ρίχνουν το πτώμα του στη θάλασσα. Το βρίσκουν ψαράδες και το ενταφιάζουν. Οι εχθροί του ξεθάβουν το πτώμα και το ξαναρίχνουν στη θάλασσα. Αλλά εντοπίζεται πάλι. Θα κηδευτεί στην εκκλησία της Παναγίας της Καμαριώτισσας, στη Χάλκη, από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Παρθένιο Α΄. Ο Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος στην Ιστορία του Ελληνικού Εθνους αναφέρει σχετικά με τον Λούκαρι: «Ουδέποτε ίσως το αξίωμα του Οικουμενικού Πατριάρχη ανεδείχθη λαμπρότερο ή επί Κυρίλλου Α΄ του Λουκάρεως επί δώδεκα περίπου έτη εκ διαλειμμάτων πατριαρχήσαντος».
....................
Η ΖΩΗ ΤΟΥ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ, ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ Ε'
Από τη χειροτονία μέχρι την αγχόνη
Ξημερώματα μετά τη λειτουργία του Πάσχα, ο 75χρονος Γρηγόριος Ε΄ συνελήφθη, κηρύχτηκε έκπτωτος και φυλακίστηκε. Ο σουλτάνος ζήτησε την εκλογή διαδόχου του αμέσως. Ήθελε ο καθαιρεθείς να εκτελεσθεί ως απλός κληρικός και όχι σαν Πατριάρχης. Κι αυτό, για να αποφύγει διπλωματικές παρενέργειες.
Κανένας από τους Μητροπολίτες της Ενδημούσας Συνόδου δεν τολμούσε να θέσει υποψηφιότητα υπό αυτές τις συνθήκες. Εκτός από τον Μητροπολίτη Πισιδίας Ευγένιο. Καταγόταν από τη Φιλιππούπολη (σήμερα Πλόβντιβ της Βουλγαρίας). Ηταν έμπιστος του μελλοθάνατου. Η εκλογή του ξένισε και έγινε δεκτή με δέος.
Όταν ο Γρηγόριος απαγχονίστηκε, ο Ευγένιος κινητοποιήθηκε για να περισώσει το σκήνωμα. Αναφέρεται ότι προσευχόταν συνεχώς για την ανάπαυση της ψυχής του.
Ο Γρηγόριος Ε΄ γεννήθηκε στη Δημητσάνα από φτωχούς γονείς. Το κοσμικό όνομά του ήταν Γεώργιος Αγγελόπουλος. Το όνομα Γρηγόριος το πήρε όταν εκάρη μοναχός στη Μονή του Αγίου Διονυσίου στους Στροφάδες του Ιονίου Πελάγους.
Τα πρώτα γράμματα τα είχε μάθει στο χωριό του. Επειτα πήγε στην Αθήνα και μαθήτευσε δίπλα στον Δημήτριο Βόδα για δύο χρόνια. Υστερα εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη στον θείο του, που ήταν νεωκόρος στον Αγιο Γεώργιο. Χάρη στις δικές του γνωριμίες μπόρεσε να σπουδάσει στο φημισμένο Γυμνάσιο της Σμύρνης.
Θεολογία σπούδασε στην Πατμιάδα Σχολή. Επέστρεψε στη Σμύρνη με πρόσκληση του Μητροπολίτη Προκοπίου, που τον χειροτόνησε διάκονο. Σύντομα χειροτονήθηκε πρεσβύτερος και κατόπιν...
