Η εκπομπή-ντοκουμέντο της Κρατικής τηλεόρασης της ΕΡΤ: «Ρωμανός ο Μελωδός και το Θείο Δράμα» αποτέλεσε μέγα αφιέρωμα στη ζωή και στο ανεκτίμητο έργο του Ρωμανού του Μελωδού.
Είχε προβληθεί το Μεγάλο Σάββατο (9 Απριλίου 1977).
Τη σύλληψη της ιδέας και τη παραγωγή είχε ο σκηνοθέτης Γιώργος Σγουράκης, ενώ το δύσκολο και πρωτότυπο εγχείρημα της μεταφραστικής απόδοσης στη δημοτική γλώσσα είχε αναλάβει ο σύγχρονος ποιητής Νίκος Καρούζος.
Η αφήγηση χρωματίστηκε με τη βαθιά φωνή του Πέτρου Φυσσούν και η ερμηνεία των ύμνων αφέθηκε σε καταξιωμένους ψάλτες και τραγουδιστές. Ο Μανώλης Μητσιάς, ο Νίκος Ξυλούρης και η Δήμητρα Γαλάνη μερικοί από αυτούς.
Δεν γνωρίζουμε την ακριβή ημερομηνία (πιθανών τον 6ο αιώνα) της γέννησης του ποιητή και σπουδαιότερου βυζαντινού υμνογράφου, Ρωμανού του Μελωδού, τον οποίον αποκαλούν και «Πίνδαρο της Ρυθμικής Ποίησης».
Γεννήθηκε στην Έμεσα της Συρίας. Διάφορες απόψεις ισχυρίζονται πως ήταν
πρεσβύτερος, εκκλησιέκδικος, κήρυκας ενώ η άποψη που υπερισχύει είναι
ότι χειροτονήθηκε Διάκονος. Σπούδασε στην Βηρυτό κι αφού υπηρέτησε,
χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία, ως ψάλτης στο ναό της Αγίας Σοφίας στην
Κωνσταντινούπολη, αποσύρθηκε στη μονή τής Θεοτόκου των Κύρου όπου και
έγραψε το γνωστό κοντάκιο των Χριστουγέννων: «Ἡ Παρθένος σήμερον / τὸν
ὑπερούσιον τίκτει / καὶ ἡ γῆ τὸ σπήλαιον / τῷ ἀπροσίτω προσάγει...»
Πέθανε γύρω στο 560μ.Χ. Η Εκκλησία τον ανακήρυξε Άγιο.
Με την πάροδο των χρόνων διασώθηκε μόνο το ένα δέκατο των ύμνων του από περίπου χίλιες συνθέσεις.
Οι εμπνεύσεις του ανεξάντλητες και ο τρόπος που παρουσίαζε μέσα από τα
έργα του τα πρόσωπα των Αγίων, της Παναγίας και του Χριστού ζωντανός
χωρίς μεταφυσικές διαστάσεις…
Έκφραζε την εποχή που ζούσε και αντανακλούσε τους πόθους και τις
επιθυμίες των συνανθρώπων του με γλώσσα προσιτή χωρίς να κουράζει, ενώ ο
λόγος του χαρακτηρίζεται από πλαστικότητα και άψογη τεχνική, όπως
παραδέχονται οι ειδικοί.
Ο Γερμανός βυζαντινολόγος καθηγητής Κρουμβάχερ, αναφέρει για τον Ρωμανό: «Η
κριτική ανακήρυξε τον Ρωμανό σαν τον μεγαλύτερο ποιητή του Βυζαντινού
αιώνα, αληθινό Πίνδαρο αυτού. Κατείχε ανεξάντλητο πλούτο ιδεών,
ανυπέρβλητη πλαστικότητα φράσεως, μεστή και δυνατή γλώσσα, θησαυρό
αρμονίας ποικίλων και καλλιτεχνικών ρυθμών.»
Ο Σέργιος Αβερίντσεφ Ρώσος θεολόγος, ποιητής και φιλόσοφος,
ειδικευμένος στην αρχαία και μεσαιωνική λογοτεχνία, περιγράφει τη
σημαντικότατη επιρροή που είχε ο Ρωμανός στην πορεία της εκκλησιαστικής
μουσικής: «Τα άσματα του Ρωμανού, διακρίνονται για το έντονο
πάθος, την απλότητα του λόγου, δύο στοιχεία που φανερώνουν ότι στην
βυζαντινή λογοτεχνία εισήλθε η κοσμοαντίληψη των απλών ανθρώπων που δεν
είχαν καμία σχέση με την κλασσική παράδοση και την λογιότητα του αρχαίου
ελληνικού κόσμου»
Μετέφραζε ο μεγάλος ποιητής μας Νίκος Καρούζος...
«ιστ.
Υἱὲ Θεοῦ πανάγιε σ᾿ αὐτοὺς
τοὺς νήπιους κι ἀθώους ὑμνητές σου
κι ὅλους ἐμᾶς τοὺς ἄλλους συναρίθμησε
καὶ δέξου τὴν ἀκόρεστη δική μας προσευχὴ
σὰν τότε ποὺ δεχόσουνα καὶ τῶν παιδιῶν τοὺς ὕμνους.
Ἐλέησέ μας τὰ δικά σου πλάσματα,
ποὺ γιὰ χάρη μας τυλίχτηκες τὴ σάρκα
γιομάτος ἀρίφνητον ἔρωτα·
χάρισε τὴν εἰρήνη σου σ᾿ ὅλες τὶς Ἐκκλησίες
τὶς τόσο σαλευόμενες ἀπ᾿ τοὺς ἐχθροὺς τῆς καλοσύνης
καὶ σὲ μένα τὸ δύστυχο τὸν ὑμνογράφο τὴ συχώρεση
νὰ μὴν τὴ φειδωλέψεις ὦ σωτήρα μου·
δόσμου τὴ χάρη νὰ λαλῶ γιὰ πάντοτε τὸ θέλημά σου
κι ἂς μὴν τὸ κάνει πιὰ νωθρὸ ἡ θλίψη τὸ μυαλό μου·
κάνε μὲ ἀγλαόκαρπο στὰ ἔργα καὶ στὰ λόγια,
νἄχω φωνὴ φωνάζοντας χαρούμενος·
Εὐλογημένος ὦ ἐσὺ ποὺ ἔρχεσαι
στὴν ἀρχαία δόξα του τὸν Ἀδὰμ νὰ ἐπαναφέρεις.»
Ῥωμανὸς ὁ Μελωδός - Ὕμνος ΛΓ´
Μετάφραση: Νίκος Καροῦζος, ἀπὸ τὸ περιοδικὸ Ἐποπτεία, 1977
