Παραμύθια, ένας φωτεινός δρόμος για καλύτερο μέλλον
Ο πασίγνωστος Άλμπερτ Αϊνστάιν έλεγε:
«Αν θέλεις τα παιδιά σου να γίνουν έξυπνα, διάβαζέ τους παραμύθια. Και αν θέλεις να γίνουν ακόμη πιο έξυπνα, διάβαζέ τους περισσότερα παραμύθια». Και είχε δίκιο.
Τα παραμύθια, σύμφωνα με πολλές επιστημονικές μελέτες, συμβάλλουν θετικά στη διαμόρφωση του χαρακτήρα και της προσωπικότητας των παιδιών. Και όχι μόνο.
Ο όμορφος κόσμος των παραμυθιών, που είναι γεμάτος ελπίδα, σοφία και όνειρα, βοηθά ουσιαστικά στην καλύτερη ενατένιση του μέλλοντος, ενώ αποτελεί και ένα άριστο παράδειγμα παγκοσμιοποίησης με θετικό προσανατολισμό, αφού τα παραμύθια έχουν μεν τα εθνικά χαρακτηριστικά των συγγραφέων τους, συγκρινόμενα όμως αναδεικνύουν κοινούς παρονομαστές και εκπέμπουν κοινά, διαχρονικά μηνύματα.
Το καλύτερο παράδειγμα εδώ είναι οι ιστορίες που είναι γνωστές ως «Χίλιες και Μία Νύχτες», από τις οποίες ίσως πιο διαδεδομένες είναι «Ο Αλή Μπαμπά και οι Σαράντα Κλέφτες», «Ο Αλαντίν και το Λυχνάρι» και ο «Σεβάχ ο Θαλασσινός», και φυσικά η αριστουργηματική όπερα του Rimsky Korsakov «Σεχραζάτ», από το όνομα της πριγκίπισσας που αφηγήθηκε τις ιστορίες στον κακό σουλτάνο που κάθε ημέρα δολοφονούσε και μία σύζυγό του.
Η μελέτη τους αναδεικνύει αφ’ ενός μεν την ύπαρξη μιας έντονης πνευματικής διασύνδεσης ανάμεσα στους αρχαίους πολιτισμούς της Ανατολής και της Δύσης, των οποίων οι εκφραστές εξέταζαν τα ίδια θέματα, αφ’ ετέρου δε την τέχνη της αφήγησης, στην οποία, πέρα από τη λογοτεχνική διάσταση, ενυπάρχει και η λογική να διατηρηθεί η «διαδικασία ανοιχτή», ώστε ο σουλτάνος να επανεξετάσει την άποψή του, αντίληψη που σήμερα χαρακτηρίζει τη συνετή διπλωματία και πολιτική.
Από την αρχαιότητα ως σήμερα, μύθοι και παραμύθια απεικόνιζαν την πραγματικότητα, διέγραφαν κατευθύνσεις και περιείχαν συμβουλές για τη ζωή και τις σχέσεις των ανθρώπων και των λαών. Σήμερα, η ανθρωπότητα διέρχεται ξανά μια κρίσιμη περίοδο.
Η οικονομική κρίση και οι ολέθριες συνέπειές της, που εκτείνονται σχεδόν σε όλους τους τομείς της ζωής και που οδηγούν ανθρώπους στην εξαθλίωση, θέτουν παράλληλα και αρκετά κρίσιμα ερωτήματα που ζητούν απαντήσεις, αφού συνδέονται άμεσα με τους προβληματισμούς για την υιοθέτηση της καλύτερης μεθόδου για την έξοδο από τη σημερινή τραγική κατάσταση.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι πολιτικές που ως σήμερα έχουν εφαρμοστεί με σκοπό την έξοδο από την κρίση έφεραν πενιχρά αποτελέσματα. Και τούτο γιατί είναι πολιτικές που διαμορφώνονται και υλοποιούνται από τους θεσμούς και τα όργανα του συστήματος που ευθύνονται γι’ αυτήν.
Είναι, λοιπόν, αδύνατον να αναζητείται λύση εξόδου από την κρίση με τη χρήση των εργαλείων του συστήματος που τη δημιούργησε.
Σταδιακά, η άποψη που ευτυχώς κερδίζει έδαφος προβλέπει ότι απαιτείται επαναπροσδιορισμός των πάντων με σκοπό την υιοθέτηση μιας νέας στάσης ζωής.
Σε αυτή την επίπονη αλλά σημαντική διαδικασία, τα παραμύθια και ο κόσμος που διαγράφεται μέσα από αυτά μπορούν να συμβάλουν ουσιαστικά. Δεν είναι άλλωστε χωρίς σημασία η αποστροφή του διακεκριμένου Ιρλανδού ακαδημαϊκού και συγγραφέα, ανάμεσα σε άλλα πολλά, στη γνωστή από το ομώνυμο κινηματογραφικό έργο σειρά παραμυθιών «Το χρονικό της Νάρνια», C.S.Lewis, σύμφωνα με την οποία: «…μερικές φορές τα παραμύθια λένε καλύτερα αυτό που πρέπει να ειπωθεί…».
Τα παραμύθια που υπάρχουν είναι πράγματι πάρα πολλά και ενδιαφέροντα, συνδεδεμένα με την ιστορία, την παράδοση και τα ήθη και έθιμα κάθε λαού και φυσικά, με τις εμπειρίες και απόψεις των συγγραφέων τους. Πολλές και σημαντικές είναι και οι μελέτες που έχουν γραφτεί γι’ αυτά.
Αυτό καθιστά πάντα την επιλογή πολύ δύσκολη. Παρά ταύτα, υπάρχουν μερικά που ίσως ταιριάζουν με τη σημερινή χρονική περίοδο.
Έτσι, το γνωστό έργο του Τζόναθαν Σουίφτ «Τα Ταξίδια του Γκιούλιβερ» είναι πάντα επίκαιρο για την κατανόηση πολλών από τα προβλήματα που χαρακτηρίζουν σήμερα το διεθνές σύστημα, αφού μέσα από αυτό αναδεικνύονται ζητήματα όπως η σχέση της ισχύος με το δίκαιο, η σχέση του ατόμου με την κοινωνία, η ουτοπική πολιτεία, αλλά και η επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων με τη γνώση διαφορετικών γλωσσών. Άλλωστε, ο γιατρός Γκιούλιβερ περιγράφεται ως γλωσσομαθής.
Σημαντικά μηνύματα για το τίμημα της πλεονεξίας, την εξουσιομανία και τη νίκη του καλού επί του κακού περιέχονται και στην παιδική όπερα του Π.Ι. Τσαϊκόφσκι «Ο Καρυοθραύστης», που τις ημέρες αυτές παρουσιάζεται με έναν από κάθε άποψη έξοχο τρόπο στην Εθνική Λυρική Σκηνή.
Μηνύματα σημαντικά περιέχουν και οι ιστορίες του Νασραντίν Χότζα, αφού σε αυτές αντικατοπτρίζονται αρχές και αξίες που αναφέρονται στην Παλαιά και Καινή Διαθήκη, στο Κοράνι, στα γραπτά του Κομφούκιου, αλλά και άλλων διακεκριμένων φιλοσόφων, όπως ο Πέρσης Μεουλάνα Ρούμι.
Παρατηρήσεις με βάθος για τη ζωή και την ανθρώπινη ύπαρξη χαρακτηρίζουν και το κλασικό παραμύθι του Γάλλου συγγραφέα και πιλότου Antoine de Saint-Exupery, «Ο Μικρός Πρίγκιπας», όπου ανάμεσα σε άλλα αναφέρεται ότι: «…Κανείς βλέπει καθαρά με την καρδιά. Ο,τι είναι σημαντικό, δεν είναι ορατό με το μάτι…».
Ίσως όμως πιο επίκαιρο από ποτέ να είναι σήμερα το γνωστό παραμύθι του διακεκριμένου Άγγλου συγγραφέα Καρόλου Ντίκενς, «Μια Χριστουγεννιάτικη Ιστορία», με θέμα τη μεταμόρφωση του Εμπενίζερ Σκρουτζ, μετά την επίσκεψη των φαντασμάτων, από σκληρού και φιλοχρήματου ατομιστή σε κοινωνικά ευαίσθητου ανθρώπου. Και τούτο γιατί ανάμεσα στις κριτικές που γράφτηκαν όταν δημοσιεύτηκε η ιστορία αυτή, σημαντική θέση κατέχουν όσες τη χαρακτήρισαν ως ένα «κατηγορώ» κατά του καπιταλισμού του 19ου αιώνα.
Ο χρόνος που σε λίγες μέρες φεύγει, αφήνει πολλά προβλήματα και δυσάρεστες καταστάσεις, που ως ένα βαθμό θα μεταφερθούν στο νέο χρόνο που έρχεται. Προβλήματα πολύπλοκα, με σοβαρές συνέπειες στη ζωή των ανθρώπων.
Προβλήματα που μοιάζουν με τους δράκους των παραμυθιών. Όμως, όπως αναφέρει και ο γνωστός Άγγλος θεατρικός συγγραφέας και δημοσιογράφος G.Κ. Chesterton, «τα παραμύθια είναι περισσότερο από αληθινά όχι γιατί μας λένε ότι υπάρχουν δράκοι, αλλά γιατί μας μαθαίνουν ότι οι δράκοι μπορούν να νικηθούν».
Για να δημιουργήσουμε έναν καλύτερο κόσμο, όπως ο όμορφος κόσμος των παραμυθιών, πράγμα που όλοι πρέπει να θέλουμε, πρέπει να νικήσουμε τους δράκους. Όπλα μας, η ελπίδα και τα όνειρα, που το απάνθρωπο σημερινό νεοφιλελεύθερο καπιταλιστικό σύστημα και όσοι πιστά το υπηρετούν θέλησαν να μας στερήσουν.
Του Γ. ΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ
Το κείμενο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Ελευθεροτυπία (31 Δεκεμβρίου 2014)
Το βρήκαμε στην "Ιδεοπηγή"
