«Βοήθεια! Το παιδί μου έβγαλε τα πρώτα του σπυράκια!»

Η παιδίατρος, κ. Μαρία Δακουτρού, απαντά

Τα περσινά του ρούχα το στενεύουν, το νούμερο του παπουτσιού του είναι πλέον μεγαλύτερο από το δικό σου, η τριχοφυΐα έχει αυξηθεί, κι όμως τίποτα από όλα αυτά δεν σε κάνουν να συνειδητοποιήσεις, ότι το παιδί σου έχει μπει για τα καλά στην εφηβεία, όσο η ακμή στην επιδερμίδα του.

Τα πρώτα σπυράκια στο πρόσωπο του παιδιού, αποτελούν ένα μικρό σοκ για όλους -τόσο για το ίδιο όσο και για τους γύρω του, και αυτό αναπόφευκτα έχει και ψυχολογικές επιπτώσεις. 

Σίγουρα δεν θέλουμε το πρόσωπο του παιδιού μας να παραμορφωθεί εξαιτίας της ακμής, αλλά ακόμα περισσότερο δεν θέλουμε η νέα αυτή συνθήκη να το στρεσάρει και να του αλλάξει τη ζωή.

Τι κάνουμε, λοιπόν, όταν διακρίνουμε τα πρώτα σπυράκια στο πρόσωπο του παιδιού μας; 

Απευθυνθήκαμε στην κ. Μαρία Δακουτρού, Παιδίατρο μετεκπαιδευόμενη στην Δερματολογία Παίδων (*), η οποία μας εξήγησε όσα κάθε γονιός με παιδί στην εφηβεία πρέπει να γνωρίζει:

• Τι είναι η ακμή, πότε και πώς εμφανίζεται;

Η κοινή ακμή είναι η πιο συχνή πάθηση του δέρματος, προσβάλλοντας περίπου το 80% των εφήβων, ενώ, σε ορισμένες περιπτώσεις, μπορεί να επιμείνει ή να πρωτοεμφανιστεί στην ενήλικο ζωή. Εκτός από την εφηβική ακμή, άλλες μορφές ακμής είναι η νεογνική (αρκετά συχνή), η βρεφική, η ακμή μέσης παιδικής ηλικίας και η προεφηβική.

Οι δερματικές βλάβες περιλαμβάνουν τους φαγέσωρες («ανοιχτούς ή κλειστούς», δηλαδή μαύρα ή στο χρώμα του δέρματος «στίγματα») ή/και τις φλεγμονώδεις βλάβες (κόκκινα, πολλές φορές με πύον «σπυράκια»), ενώ σε πιο σοβαρές μορφές μπορεί να εμφανιστούν πιο βαθιές βλάβες (κύστεις, οζιδια, ουλές). Εντοπίζονται συνήθως στο πρόσωπο και την πλάτη, επειδή υπάρχουν αυξημένοι σμηγματογόνοι αδένες στις περιοχές αυτές.

Η ακμή διαχωρίζεται σε τρεις μορφές: την ήπια, που χαρακτηρίζεται κυρίως από λίγους φαγέσωρες (μέτωπο ή/και πηγούνι) ή/και λίγες επιφανειακές φλεγμονώδεις βλάβες, τη μέτρια, που χαρακτηρίζεται από πιο πολλές βλάβες, περισσότερες φλεγμονώδεις και πιο βαθιές και τη σοβαρή ακμή, με πολλαπλές εκτεταμένες βλάβες (ιδίως οζίδια και σταδιακή εμφάνιση ουλών).

• Πόσο σοβαρή είναι και πού οφείλεται;

Παρόλο που δεν είναι σοβαρό νόσημα, πολλές φορές προκαλεί ψυχοκοινωνικές επιπτώσεις στους εφήβους, όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση, κατάθλιψη, κοινωνική απόσυρση και επιπλέον, ενέχει τον κίνδυνο εμφάνισης μόνιμων ουλών.

Ο μηχανισμός της ακμής είναι πολυπαραγοντικός, οφείλεται κατά κύριο λόγο στην επίδραση των ορμονών της εφηβείας (ανδρογόνα), όμως συμμετέχουν και άλλοι παράγοντες (ανοσολογικοί, φλεγμονώδεις). 

Το αυξημένο σμήγμα που παράγεται από τον τριχοσμηγματογόνο αδένα λόγω των ορμονών (η λιπαρή ουσία που κάνει το δέρμα να «γυαλίζει»), σε συνδυασμό με τα «νεκρά» επιθηλιακά κύτταρα οδηγούν σε τοπική απόφραξη, με αποτέλεσμα την εμφάνιση των φαγέσωρων. 

Η απόφραξη αυτή ευνοεί τον πολλαπλασιασμό βακτηρίων, όπως το βακτηρίδιο της ακμής και η φλεγμονή θεωρείται ότι παίζει επιπλέον ρόλο στην εμφάνιση των φλεγμονωδών βλαβών. 

Επίσης, φαίνεται ότι υπάρχει και γενετική προδιάθεση, δηλαδή ένα άτομο με μέτρια/σοβαρή ακμή πιθανόν να έχει συγγενή α’ βαθμού με σοβαρή ακμή στο παρελθόν.

Παράγοντες που επιβαρύνουν την ακμή

• Τραυματισμοί: Οι τραυματισμοί του δέρματος και η χρήση καθαριστικών μη ειδικών για την ακμή (ιδίως scrubs) μπορεί να επιδεινώσουν τις βλάβες και να οδηγήσουν σε φλεγμονή. Επίσης, το μακιγιάζ καλό είναι να περιορίζεται και εφόσον γίνεται, να επιλέγονται καλλυντικά μη φαγεσωρωγόνα (ειδικά για την ακμή).

• Διατροφή: Ο ρόλος της διατροφής στη ακμή είναι αμφιλεγόμενος. Αρκετές μελέτες έχουν αναδείξει την αρνητική επίδραση της διατροφής με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη (δηλαδή κατανάλωση ζάχαρης, επεξεργασμένων σιτηρών, όπως λευκό ρύζι και μακαρόνια, πατάτες) και την κατανάλωση γαλακτοκομικών (ιδιαιτέρως του γάλακτος), ενώ κάποιες άλλες μελέτες έχουν συσχετίσει την κατανάλωση γαλακτοκομικών χαμηλών σε λιπαρά με πιο σοβαρή ακμή.

 Όμως, τα δεδομένα που έχουμε από τις μελέτες αυτές δεν επαρκούν για ασφαλή συμπεράσματα. Παρόλα αυτά, ένα πρόγραμμα υγιεινής διατροφής με χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη είναι σκόπιμο να ακολουθείται από άτομα που παρουσιάζουν ακμή.

• Στρες: Σύμφωνα με μελέτες, το στρες φαίνεται να παίζει έναν επιπλέον ρόλο στην επιδείνωση της ακμής.

• Ορμονικοί παράγοντες: Η εκτεταμένη υπερανδρογοναιμία, πχ. που οφείλεται στο σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών φαίνεται ότι επιβαρύνει την ακμή και γι’ αυτό σε κάθε κορίτσι που εμφανίζει σημεία υπερανδρογοναιμίας (διαταραχές περιόδου ή/και τρίχες σε θέση μη αναμενόμενη για το φύλο του), ή/και πιο σοβαρή ακμή, ιδίως όταν δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία, θα πρέπει να γίνεται ενδοκρινολογικός έλεγχος.

Επίσης, ενδοκρινολογικός έλεγχος πρέπει να γίνεται σε περίπτωση εμφάνισης της ακμής στην παιδική ηλικία (πριν την εφηβεία), γιατί πιθανόν να είναι παθολογική.

Θεραπεία

Η αντιμετώπιση της ακμής είναι εξατομικευμένη για τον κάθε ασθενή και εξαρτάται από το φύλο του, τη βαρύτητά της και το είδος των βλαβών.

Συνιστάται καθημερινό πλύσιμο του δέρματος με ειδικό καθαριστικό και σε ήπιες περιπτώσεις, τοπική θεραπεία ανάλογα με τις βλάβες. 

Σε περιπτώσεις μη ανταπόκρισης στην τοπική θεραπεία ή σε πιο σοβαρή ακμή, χορηγούνται συνδυαστικά αντιβιοτικά από το στόμα και σε σοβαρή κυστική/οζώδη ακμή χορηγείται ισοτρετινοϊνη από το στόμα (παράγωγο της βιταμίνης Α), με κατάλληλη ιατρική παρακολούθηση. 

Κάθε θεραπεία διαρκεί αρκετές εβδομάδες και η ανταπόκριση εκτιμάται στους 2-3 μήνες. Σε περίπτωση ορμονικής διαταραχής, όπως στο σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών, χορηγείται παράλληλα ορμονική θεραπεία (αντισυλληπτικά δισκία), έπειτα από τον απαραίτητο ενδοκρινολογικό έλεγχο.

Επιπλέον, συνιστάται η χρήση αντιηλιακού ειδικού για την ακμή, ιδίως κατά τους θερινούς μήνες, αλλά και καθ’όλη τη διάρκεια της θεραπείας.

Συμπερασματικά
Η ακμή εμφανίζεται συχνά κατά την περίοδο που ένας έφηβος «ακμάζει» και δεν πρέπει να τρομάζει. Είναι σημαντικό λοιπόν να κατανοηθεί ο μηχανισμός της και ο παροδικός χαρακτήρας της, έτσι ώστε ο έφηβος να ακολουθήσει σχολαστικά τις ιατρικές οδηγίες και να αποφευχθούν οι μόνιμες βλάβες, συνδυάζοντας παράλληλα μια ισορροπημένη υγιεινή διατροφή. Σε περίπτωση αυξημένης ψυχολογικής επιβάρυνσης του εφήβου, δε θα πρέπει να καθυστερεί η αναζήτηση στήριξης από ειδικό.

(*) Μαρία Δακουτρού
Παιδίατρος, Msc στη Δερματολογια-Αλλεργιολογια
Μετεκπαιδευόμενη στην Δερματολογία Παίδων
Μονάδα Παιδιατρικής Δερματολογίας, Α Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ Νοσοκομείο Παίδων η ‘Αγία Σοφία’

infokids
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι