Η εφηβεία είναι ίσως η πιο γλυκιά, έντονη αλλά και ταυτόχρονα δύσκολη περίοδος στη ζωή του ανθρώπου.
Είναι τα χρόνια κατά τα οποία θα ανακαλύψουν τον πρώτο έρωτα, θα
συνάψουν τις πρώτες δυνατές φιλίες, θα δοκιμαστούν οι γνώσεις τους, ο
χαρακτήρας τους και αυτές τις καταστάσεις θα τις ζήσουν με όλη τη δύναμη
που έχει η εμπειρία της πρώτης φοράς.
Το ίδιο έντονα, όμως, με όλες τις διακυμάνσεις των δυνατών και συχνά
αντικρουόμενων συναισθημάτων, οι έφηβοι θα αισθανθούν την απόρριψη, την
αβεβαιότητα, τις δυσκολίες, όπου οι επιρροές που δέχονται από το
κοινωνικό, οικογενειακό και σχολικό τους περίγυρο παίζουν καθοριστικό
ρόλο.
Δυστυχώς, τα δεδομένα δείχνουν, ότι οι αδιέξοδες καταστάσεις και τα
εμπόδια που σε αυτή την ηλικία ίσως φαίνονται ανυπέρβλητα, και
επηρεάζουν την ψυχική τους υγεία, οδηγούν έναν μεγάλο αριθμό νέων στην
αυτοκτονία. Και η τάση είναι ανοδική.
Στην Αυστραλία, η αυτοκτονία αποτελεί την κύρια αιτία θανάτου στα
άτομα 15 με 24 ετών, σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία της χώρας.
Τον τελευταίο καιρό διαπιστώνουμε μία δυσοίωνη αύξηση σε αυτοχειρίες.
Και όλο αυτό σε μία περίοδο που οι νέοι ζουν μία πρωτόγνωρη αποκοπή από
το κοινωνικό και σχολικό τους περιβάλλον με την επιβολή της απαγόρευσης
και των περιοριστικών μέτρων στην Αυστραλία και ιδιαίτερα στη
Μελβούρνη.
Η αγωνία δε και η αβεβαιότητα που πηγάζει από το απρόβλεπτο στοιχείο
της ζωής μας με την πανδημία, μας έχει αγγίξει όλους, πόσο μάλλον τους
νέους ανθρώπους.
Όταν ένας άνθρωπος αποφασίσει να δώσει τέλος στη ζωή του -πέρα από
την τραγική απώλεια που βιώνουν η οικογένεια, οι συγγενείς, οι φίλοι-
αφήνει πίσω του ένα τεράστιο γιατί.
Μιλήσαμε για αυτά τα θέματα με την κλινική ψυχολόγο και ιδρύτρια του
Australian Institute for Human Wellness, την ομογενή, Δρ Αναστασία
Χρόνη.
Πολλές ερωτήσεις παραμένουν αναπάντητες στην οικογένεια
του αυτόχειρα. Ειδικά όταν πρόκειται για νέους ανθρώπους που έχουν όλη
τη ζωή μπροστά τους. Μερικοί λένε ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις, ούτε
προειδοποιητικά σημάδια. Πιστεύετε ότι υπάρχουν σημάδια και τι θα
μπορούσαν να είναι;
Για μερικούς νέους, υπάρχουν προειδοποιητικά σημάδια, και για άλλους,
τα προειδοποιητικά σημάδια είναι πολύ πιο δύσκολο να αναγνωριστούν.
Τα προειδοποιητικά σημάδια μπορεί να περιλαμβάνουν: αίσθημα
απελπισίας, αποξένωση από τους φίλους και την οικογένειά τους και
απομόνωση, χρήση ναρκωτικών και αλκοόλ, συζήτηση για θάνατο ή καταγραφή
θεμάτων που αφορούν τον θάνατο, σημαντικές αλλαγές στη διάθεση και
αυτοτραυματισμός
Η αυτοκτονία έχει αυξηθεί μεταξύ των εφήβων τα τελευταία
χρόνια, ακόμη και πριν μας χτυπήσει η πανδημία. Σε τι αποδίδετε αυτήν
την άνοδο; Κοινωνικά μέσα, εκφοβισμός στον κυβερνοχώρο, λιγότερη
ανθεκτικότητα από τις προηγούμενες γενιές;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η αυτοκτονία και η αυτοκτονία των νέων,
έχουν πλέον γίνει κρίση για τη Δημόσια Υγεία, καθώς τα ποσοστά
αυτοκτονίας συνεχίζουν να αυξάνονται.
Η αυτοκτονία είναι ένα σύνθετο ζήτημα και δεν μπορούμε να προσδιορίσουμε επακριβώς τι μπορεί να προκαλεί την άνοδο.
Υπάρχουν ορισμένες θεωρίες που προτείνουν ότι προκαλείται από την
άνοδο στη χρήση της τεχνολογίας, τα κοινωνικά μέσα, τις κοινωνικές
πιέσεις, την αποξένωση, τον εκφοβισμό στον κυβερνοχώρο κτλ. Ωστόσο,
απλώς δεν γνωρίζουμε σε αυτό το σημείο γιατί τα ποσοστά αυτοκτονιών
αυξάνονται και είναι πιθανό να είναι ένας συνδυασμός διαφόρων
παραγόντων.
Πώς συμβουλεύετε γονείς ή εφήβους που έρχονται για
στήριξη, για να τους βοηθήσετε να ξεπεράσουν κάποια κρίση ψυχικής υγείας
που μπορεί να τους οδηγήσει σε αυτό το δρόμο;
Η πρώτη συμβουλή που έχω είναι να μιλάνε οι νέοι και οι γονείς για το
τι βιώνουν και να ζητήσουν βοήθεια. Θέλουμε να ενθαρρύνουμε τους
ανθρώπους να μιλούν για το τι περνούν, ώστε να μπορούν να υποστηρίζονται
όσο το δυνατόν καλύτερα.
Αυτό απαιτεί επίσης συστημική αλλαγή και στα σχολεία, στους χώρους εργασίας για να ενθαρρύνονται να αναζητήσουν βοήθεια.
Άκουσα ότι κατά τη διάρκεια της πανδημίας στη Μελβούρνη,
οι κλήσεις για βοήθεια σε ορισμένες γραμμές ζωής, αυξήθηκαν κατά 60%
κατά τη διάρκεια του lockdown. Αυτό είναι ελπιδοφόρο, ότι ζητούν
βοήθεια, δηλαδή.
Είναι σίγουρα θετικό ότι οι άνθρωποι αναζητούν τη στήριξη, αλλά από
την άλλη, πραγματικά ανησυχητικό ότι έχουμε φτάσει σε αυτό το σημείο
κρίσης.
Προσωπικά θεωρώ σημαντικά τα μοντέλα σταδιακής φροντίδας.
Δυστυχώς, προς το παρόν, ο τρόπος που αντιμετωπίζουμε τα προβλήματα
ψυχικής υγείας είναι «αντιδραστικός». Το θέμα είναι να εστιάσουμε στην
πρόληψη, να παρέμβουμε πριν την έναρξη και ανάπτυξη των θεμάτων ψυχικής
υγείας, μέσα από μοντέλα σταδιακής παρέμβασης.
Πιστεύετε ότι δεν μιλάμε αρκετά για την αυτοκτονία στην
κοινωνία μας; Στα σχολεία, στην κοινότητά μας. Είναι ταμπού όταν
συμβαίνει, και ίσως η σιωπή δεν βοηθά;
Τα τελευταία χρόνια γινόμαστε καλύτεροι στο να μιλάμε για την ψυχική
υγεία. Ωστόσο, σίγουρα υπάρχουν ακόμη περισσότερα που πρέπει να γίνουν,
ειδικά μεταξύ των νέων, των ανδρών, των ηλικιωμένων και των
περιθωριοποιημένων κοινοτήτων.
Γνωρίζετε μερικά από τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης που
χρησιμοποιεί η νέα γενιά; Κάποια επιτρέπουν και την ανωνυμία στην
επικοινωνία, γεγονός που ίσως προκαλεί αύξηση περιστάσεων εκφοβισμού
στον κυβερνοχώρο, καθώς δεν είναι εύκολο να εντοπιστεί ο δράστης.
Αυτές οι εφαρμογές μπορούν να αυξήσουν τη σύνδεση με άλλα άτομα, αλλά
μπορούν επίσης να μειώσουν τη σύνδεση εάν αντικαταστήσουν την επαφή και
την αλληλεπίδραση πρόσωπο με πρόσωπο.
Ο εκφοβισμός στον κυβερνοχώρο και η ανωνυμία με την οποία μπορεί να
γίνει ο διαδικτυακά είναι σίγουρα ανησυχητικό φαινόμενο και δύσκολα
διαχειρίσιμο.
Λένε ότι η πρόληψη από νεαρή ηλικία είναι το κλειδί, και
υπάρχουν πράγματα που ένας γονέας μπορεί να κάνει για να βοηθήσει ένα
παιδί να διαχειριστεί τον συναισθηματικό και ψυχικό του κόσμο και να
αντιμετωπίσει με επιτυχία τα προβλήματά τους. Τι θα συμβουλεύατε τους γονείς μικρών παιδιών;
Να μιλάτε, να έχετε ανοιχτό διάλογο μέσα στην οικογενεία σχετικά με
τα συναισθήματα και την ψυχική υγεία και ευεξία και να προωθείτε την
ανοιχτή επικοινωνία. Η έγκαιρη παρέμβαση είναι το κλειδί, οπότε ο
διάλογος μας βοηθά να προσδιορίσουμε νωρίτερα εάν κάτι μπορεί
προβληματίζει ένα παιδί ή έναν έφηβο.
Από την άλλη πλευρά, τι θα λέγατε στους γονείς που έχουν παιδιά που ήδη υποφέρουν από άγχος και κατάθλιψη;
Είναι σημαντικό να φροντίζετε το παιδί σας, αλλά είναι εξίσου σημαντικό να φροντίζετε τον εαυτό σας.
Δείτε εάν χρειάζεστε υποστήριξη στην προσπάθειά σας να βοηθήσετε την
οικογένειά σας, το παιδί σας, να αντιμετωπίσει αυτό που του συμβαίνει.
Τι γίνεται με τους γονείς και τα αδέλφια, ακόμη και τους
φίλους, που έχουν υποστεί μια τόσο τραγική απώλεια; Πώς μπορούν να
βοηθηθούν;
Υπάρχουν διαθέσιμες υπηρεσίες υποστήριξης, καθώς και ομάδες υποστήριξης για άτομα που έχουν υποστεί παρόμοια απώλεια.
Είναι σημαντικό να παραμείνουν συνδεδεμένοι με άλλους, και ενώ η ζωή
μπορεί να μην είναι ποτέ η ίδια, η θεραπεία είναι σίγουρα δυνατή.
ΑΙΤΙΑ ΚΑΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΠΟΥ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΒΟΗΘΗΣΟΥΝ ΣΤΗΝ ΑΠΟΤΡΟΠΗ ΤΩΝ ΑΥΤΟΧΕΙΡΙΩΝ
(Πηγή πληροφοριών www.postmodern.gr/aytoktonies-paidion-kai-efivon-charak)
Κάποια χρήσιμα χαρακτηριστικά που έχουν εντοπιστεί σε έρευνες για τις
αυτοκτονίες μεταξύ των εφήβων είναι σημαντικό να θέσουμε επίσης, προς
γνώση των οικογενειών, των σχολικών κοινοτήτων και του κοινωνικού
περίγυρου.
Είναι σημαντικό να τονιστεί επίσης ότι η αυτοκτονία μπορεί να προβλεφθεί.
Η αυτοκτονία σχετίζεται με παρορμητικότητα
Αν και ο σχεδιασμός αυτοκτονίας μπορεί να διαρκέσει εβδομάδες, μήνες ή
και χρόνια, η μοιραία μετάβαση από τον αυτοκτονικό ιδεασμό και τις
απόπειρες αυτοκτονίας στη διάπραξη της αυτοκτονίας συμβαίνει συχνά
ξαφνικά, απροσδόκητα και παρορμητικά, ειδικά μεταξύ των εφήβων.
Οι δυσκολίες στη διαχείριση των έντονων, συχνά αντικρουόμενων
συναισθημάτων και διακυμάνσεων της διάθεσης του εφήβου είναι ένας άλλος
παράγοντας κινδύνου για αυτοκτονία των νέων και πιθανώς εν μέρει αυτή η
δυσκολία διαχείρισης συναισθημάτων οφείλεται και σε βιο-νευρολογικούς
παράγοντες.
Επίσης, βάσει μελετών διαπιστώθηκε ότι νέοι που αυτοκτόνησαν είχαν
λιγότερες δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων από τους συνομηλίκους τους. Η
συμπεριφορά τους χαρακτηριζόταν από μία μάλλον παθητική στάση,
περιμένοντας κάποιον άλλον να λύσει τα προβλήματά τους από τα πιο απλά
μέχρι τα πιο περίπλοκα και σύνθετα προβλήματά τους.
Αυτή η αδυναμία επίλυσης προβλημάτων συνδέεται και με μία “άκαμπτη
διαδικασία σκέψης” που συναντάται συχνά σε αυτούς τους νέους. Με αυτόν
τον τρόπο σκέψης, που ονομάζεται επίσης «σκέψη διχοτομίας», οι άνθρωποι
βιώνουν γεγονότα και εκφράζουν τις εμπειρίες τους ως εντελώς «μαύρες» ή
«άσπρες», δηλαδή εντελώς καλές ή εντελώς κακές, με λίγο χώρο για
απόχρωση και διαβάθμιση. Αυτό εξηγεί επίσης την αυτο-εικόνα τους.
Αυτή η ανικανότητα στην επίλυση προβλημάτων και στη ρύθμιση της
διάθεσης συχνά προκαλεί ανασφάλεια, χαμηλή αυτο-αποτελεσματικότητα και
αυτοεκτίμηση, αλλά μπορεί επίσης να οδηγήσει σε θυμό και επιθετική
συμπεριφορά, συναισθηματική κρίση και κρίση αυτοκτονίας, ειδικά σε
συνδυασμό με τελειομανείς προσωπικότητες.
Καθοριστικά γεγονότα μπορούν να παίξουν αρνητικό ρόλο
Συγκεκριμένα συνταρακτικά γεγονότα που θεωρούνται καθοριστικά για τη
ζωή του έφηβου μπορούν να παίξουν τον δικό τους αρνητικό ρόλο, όπως η
διάλυση σχέσεων, ο θάνατος φίλων και η απόρριψη από συνομηλίκους,
μπορούν να έχουν μεγάλο αντίκτυπο στην ψυχή τους και εντοπίζονται στο
ένα πέμπτο των περιπτώσεων αυτοκτονίας των νέων.
Σχολικά προβλήματα και ακαδημαϊκό στρες εντοπίζονται στο 14% των
περιπτώσεων αυτοκτονίας. Οι νέοι που εγκαταλείπουν τις σχολικές τους
σπουδές και δεν εργάζονται θεωρείται, επίσης, ότι διατρέχουν μεγαλύτερο
κίνδυνο αυτοκτονίας.
Γι’ αυτό είναι αναγκαίο το σχολείο να γίνει μία μεγάλη “αγκαλιά” για όλα τα παιδιά, ώστε να το κρατήσει στους κόλπους του.
Σε σχέση με τους μαθητές, η αυτοκτονία μπορεί να λάβει χώρα μετά από
μία περίοδο απουσίας από το σχολείο, ειδικά για νέους ηλικίας κάτω των
15 ετών. Οι οξείες συγκρούσεις με τους γονείς προηγούνται του 40% των
περιπτώσεων αυτοκτονίας. Άλλα συγκεκριμένα στρεσογόνα γεγονότα που
σχετίζονται με την αυτοκτονία είναι ο εκφοβισμός, ο εκφοβισμός στον
κυβερνοχώρο, η ψυχική και σωματική/σεξουαλική κακοποίηση και πειθαρχικό
πρόβλημα το οποίο απαντάται πιο συχνά σε περιπτώσεις αυτοκτονίας με
διαταραχές κατάχρησης ουσιών.
Άλλα γεγονότα που συνοδεύονται από έντονο στρες δύναται σε ορισμένες
περιπτώσεις να λειτουργήσουν ως επιβαρυντικοί παράγοντες, όπως η
μετανάστευση, η σχολική «αποτυχία» ή για να είμαστε ακόμα πιο ακριβείς
το αίσθημα αποτυχίας στο σχολείο που συχνά διακατέχει τον έφηβο.
Ο ρόλος του σχολείου και του εκπαιδευτικού είναι καθοριστικός στο να
νιώσει κάθε παιδί ότι έχει τον δικό του χώρο στο σχολείο, ότι δεν είναι
περιθωριοποιημένο, όπως επίσης να νιώσει κάθε παιδί δημιουργικό και
παραγωγικό.
Επίσης γεγονότα που μπορεί να επηρεάσουν την ψυχική κατάσταση του
εφήβου είναι η αλλαγή σχολικού περιβάλλοντος, ιδίως εάν γίνεται απότομα,
βίαια, χωρίς να έχει προηγηθεί συζήτηση και προετοιμασία με το παιδί, η
διακοπή ενός ερωτικού δεσμού, το αίσθημα αποτυχίας στις διαπροσωπικές
σχέσεις, η πρόσφατη αυτοκτονία κάποιου φίλου ή συγγενικού προσώπου ή
ακόμα και η επέτειος αυτοκτονίας ατόμου του στενού περιβάλλοντος.
Ασφαλώς, κάθε παιδί και κάθε έφηβος αντιδρά διαφορετικά ακόμα και
στις ίδιες συνθήκες και κάθε υπόθεση λαμβάνει τα δικά της ειδικά
χαρακτηριστικά, αλλά είναι σκόπιμο να αξιολογούνται από γονείς,
εκπαιδευτικούς, ανθρώπους που βρίσκονται κοντά στο παιδί, στρεσογόνες
για την ανηλικότητα καταστάσεις, ιδίως εάν το ίδιο το άτομο εκδηλώνει τη
δυσφορία του και εκφράζει μία δυσκολία στην αντιμετώπιση της κατάστασης
που βιώνει και στη διαχείριση των συναισθημάτων που αυτή η κατάσταση
του/της προκαλεί, ώστε χωρίς να χαθεί πολύτιμος χρόνος να λάβει το παιδί
την απαιτούμενη βοήθεια.
neoskosmos.com
