Τα συνήθη Παιδικά Τραύματα

Κάποιες συμπεριφορές που βιώνουμε, κυρίως στην παιδική ηλικία, είναι δυνατόν να δημιουργήσουν ανασφάλειες και αισθήματα φόβου που μας ακολουθούν σε όλη την ενήλικη μας ζωή. 

Συνήθως αυτές οι συμπεριφορές είναι γνωστές και ως παιδικά τραύματα που φθείρουν την συναισθηματική υγεία του παιδιού και πολύ δύσκολα θεραπεύονται.

Θα παραθέσουμε παρακάτω τα συνήθη τραύματα που μπορεί να προκαλέσουν «ζημιά» στην συναισθηματική υγεία ενός ανθρώπου που αρχίζουν από την παιδική ηλικία.

Όσο περνάει ο χρόνος εδραιώνονται όλο και πιο πολύ μέσα μας, με αποτέλεσμα είτε να βρίσκουμε διάφορες μάσκες που απλά μας εμποδίζουν να προοδεύσουμε στη ζωή μας είτε ζούμε μία ζωή μέσα στον φόβο και εις βάρος των άλλων. Καθώς δεν έχουμε μία προσωπικότητα να βγάλουμε στους άλλους που θα μας σέβονται και θα μας τιμούν.

Θα πρέπει ως γονείς να αντιληφθούμε από την αρχή ποια είναι αυτά τα τραύματα και να τα αφομοιώσουμε και να τα υιοθετήσουμε ως προς (αυστηρή) αποφυγήν για ένα ψυχικά υγιή παιδί και αργότερα ενήλικα.

1). Καταρχήν, ο μεγαλύτερος φόβος των παιδιών είναι να αισθανθούν πως δεν υπάρχει κανένας για αυτούς, πως βρίσκονται σε ένα χώρο μόνοι τους και απροστάτευτοι. Ο φόβος της εγκατάλειψης. Αυτό το παιδί όσο θα ενηλικιώνεται θα κάνει το οτιδήποτε για να μην ξανανιώσει αυτό το συναίσθημα. 

Πολλές φορές θα εγκαταλείψουν εκείνα πρώτα την οικογενειακή στέγη ή μία ερωτική σχέση για να μην τους παρατήσουν οι άλλοι πρώτοι. Μία ανώριμη συμπεριφορά του τύπου «θα φύγω πρώτος για να μην σε δω να με εγκαταλείπεις», και ας μην είναι αυτό που πραγματικά θέλω να συμβεί.

2). Επιπλέον, η βία που μπορεί να βιώσουν μέσα στην οικογένεια με την μορφή της σωματικής ή της λεκτικής δημιουργεί ενήλικες μονίμως νευριασμένους και επιθετικούς. 

Ενήλικες που δυσκολεύονται να «χαλιναγωγήσουν» τα συναισθήματα τους. 

Τα παιδιά που βιώνουν τη βία, την βιώνουν ως απόρριψή από τον γονέα προς το πρόσωπο τους. 

Ο πόνος που προκαλεί αυτό το τραύμα, υποβαθμίζει τον εαυτό και νιώθει πως είναι ανεπιθύμητο. Αισθάνεται πως δεν είναι άξιο να νιώσει στοργή, αγάπη, σεβασμό και κατανόηση.

3). Ένα άλλο παιδικό τραύμα που μπορεί να λειτουργήσει αρνητικά στην ενήλικη ζωή είναι το παιδί να βιώνει έντονα και συνέχεια το αίσθημα της αδικίας. 

Όταν οι γονείς επικροτούν το ένα από τα δύο αδέρφια ή όταν δίνουν την προσοχή τους στο ένα από τα δυο αδέρφια… γενικώς, όταν η αγάπη και η προσοχή τους δεν είναι ακέραιη και ίση αλλά διαχωρίζεται ανάλογα με τις επιδόσεις ή την συμπάθεια, αυτόματα δημιουργούν στο παραμελημένο παιδί αισθήματα αδικίας. 

Μία τέτοια συμπεριφορά συνήθως δημιουργεί άτομα με έλλειψη εμπιστοσύνη για τον περίγυρο του.

4). Όταν οι άνθρωποι που περιβάλλουν το παιδί δεν τηρούν τις υποσχέσεις τους, δημιουργούν στο παιδί συναισθήματα προδοσίας, δυσπιστίας και ανασφάλειας. Στην ενηλικίωση αυτά τα παιδιά θα θέλουν να ελέγχουν την προσωπικότητα και να αποσκοπούν στην τελειότητα των καταστάσεων. Θα ελέγχουν τα πάντα και δεν θα συγχωρούν λάθη, ως ασπίδα για την προσωπικότητα τους, για να μην απογοητευτούν από την προδοσία των άλλων.

5). Παιδιά, τα οποία αισθάνονται να υποτιμούνται συνέχεια οι δυνατότητες τους ή να συζητιούνται σε πολύ κόσμο τα προβλήματα τους ή να κριτικάρονται συνεχώς αρνητικά προκαλείται το τραύμα του εξευτελισμού. 

Χωρίς αμφιβολία το παιδί θα έχει χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση, οδηγώντας το σε μία εξαρτημένη προσωπικότητα καθώς θα θεωρεί πως από μόνο του δεν είναι ικανό να καταφέρει τίποτα.

Με μια κουβέντα και χωρίς περιστροφές: 

Αποφύγετε να αντιδράτε με αυτούς τους τρόπους! 

Τα παιδιά μας χρειάζονται αγάπη και σεβασμό. Να θέτουμε όρια και να κάνουμε πολύ υπομονή…

Γιάννης Ξηντάρας, Ψυχολόγος-Οικογενειακός Σύμβουλος 

Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι

Οι τρόποι που οφείλει να χρησιμοποιεί ο γονιός για να βοηθήσει το παιδί του

Για την εκδήλωση και ενδυνάμωση των θετικών στοιχείων του εαυτού του

Είναι καθήκον κάθε γονιού να συμβάλει στη φυσιολογική ανάπτυξη του παιδιού του. Για να πετύχει αυτό το σκοπό με τον καλύτερο δυνατό τρόπο,  πρώτιστο μέλημά του είναι να ικανοποιεί τις βασικές συναισθηματικές του ανάγκες για αγάπη και ασφάλεια.

Αυτό σημαίνει ότι το παιδί πρέπει να απολαμβάνει της στοργής των γονιών του και να νιώθει ότι είναι αποδεκτό ανεξάρτητα από την ιδιοσυγκρασία και το είδος της συμπεριφοράς που εκδηλώνει κάθε φορά.

Όσο πιο εκρηκτικό ταμπεραμέντο εμφανίζει και όσο ακραία κι αν είναι μερικές φορές η συμπεριφορά του, ιδιαίτερα τα πρώτα τρία χρόνια της ζωής του, τόσο μεγαλύτερη ανεκτικότητα και υπομονή θα πρέπει να επιδεικνύει ο γονιός. Χρειάζεται λοιπόν ανοχή, συμπάθεια και κατανόηση. Χρειάζεται πειθαρχία που να διέπεται από αγάπη και λογική και όχι από επιθετικές επιτιμήσεις.

Πρέπει επίσης να το ενθαρρύνουμε να αποκτήσει το αίσθημα αυτοεκτίμησης και ανεξάρτητο χαρακτήρα. Η αυτοεκτίμηση είναι η αίσθηση που έχει κανείς για την προσωπική του αξία, το πόσο σημαντικός νιώθει, ανεξαρτήτως των επιτευγμάτων του.

Τα παιδιά με υψηλή αυτοεκτίμηση συνήθως είναι πιο κοινωνικά, προσαρμόζονται εύκολα σε νέες εμπειρίες τις οποίες απολαμβάνουν, επιδεικνύουν ενδιαφέρον σε διάφορα θέματα, είναι συνεργάσιμα, θέτουν υψηλούς στόχους και συχνά υιοθετούν ισχυρές απόψεις, ενώ επιπλέον τείνουν να βρίσκουν εναλλακτικές λύσεις στα προβλήματά τους.

Οι τρεις βασικότεροι παράγοντες, που θα βοηθήσουν τους γονείς να καλλιεργήσουν την αυτοεκτίμηση των παιδιών τους είναι:

• η απεριόριστη, η πραγματική αγάπη που μεταφέρεται  σε σταθερή βάση στο παιδί ό,τι κι αν κάνει και ό,τι κι αν πει, η οποία αποταμιεύεται στην ψυχή του από τη στιγμή που γεννιέται.
• η πειθαρχία όταν ασκείται με αγάπη, συνέπεια και το προσωπικό παράδειγμα των γονιών.
• Ο σεβασμός προς το παιδί, άμεσα και καθημερινά. Σέβομαι το παιδί μου σημαίνει πως προσπαθώ να γνωρίσω τον κόσμο του,  να επικοινωνήσω μαζί του με τη γλώσσα που αρμόζει στην ηλικία του, και δεν περιμένω από εκείνο να μιλάει ή να συμπεριφέρεται  ως ενήλικας.

Η τελική απόφαση για κάποια πράγματα θα πρέπει να παίρνεται από τους γονείς  π.χ. η υποχρέωση να πάει το παιδί στο σχολείο,  η ώρα ύπνου, το φαγητό.

Ο γονιός δεν πρέπει ποτέ να χάνει τη θέση του δηλαδή  μία θέση που θα βρίσκεται πολύ κοντά στον κόσμο του παιδιού του αλλά ταυτόχρονα και μία λίγο πιο ψηλά όπου θα είναι υπεύθυνος για την προστασία, την ασφάλεια και την έγνοια του. Αντί για κηρύγματα, να παίζουμε μαζί του, να μπούμε στον κόσμο του.

Το σημαντικό σε αυτό το σημείο είναι να κατανοεί ο γονιός τη διαφορετικότητα του παιδιού του και να αναγνωρίζει τα θετικά του στοιχεία, ακόμη κι αν δεν είναι αυτά που ακριβώς φαντάζεται.

Αντί να ελέγχω και να αξιολογώ ή να επιτιμώ συνεχώς το παιδί, κάτι που συνήθως έχει τα αντίθετα αποτελέσματα, θα προσπαθήσω να κατανοήσω τον κόσμο του, ώστε να κερδίσω τη σχέση μαζί του και όχι τη μάχη.

Δεν είναι κακό να προσπαθήσουμε  με τρόπο, ώστε να βοηθήσουμε το παιδί μας για  να βελτιωθεί σε κάτι και  όχι να το συντρίβουμε με στόχο να γίνει αυτό που εμείς επιθυμούμε ή ό,τι δεν καταφέραμε να γίνουμε εμείς οι ίδιοι.

Το πιο σημαντικό από όλα είναι πως κανείς δε χρειάζεται έγκριση για να είναι γονιός. Άλλωστε ένας ανεπαρκής γονιός διορθώνεται, αλλά η «απουσία» του γονιού από τη ζωή του παιδιού του θα   οδηγήσει σε ψυχική ορφάνια με τα σοβαρά επακόλουθά της.

Το παιδί έχει ανάγκη καθοδήγησης για να αποκτήσει τη σωστή στάση προς το φύλο του, να είναι κοινωνικό  και να δείχνει ενδιαφέρον προς τους συνανθρώπους του. Αυτά τα χαρακτηριστικά εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τη ζεστή και ήρεμη ατμόσφαιρα που επικρατεί στο σπίτι χωρίς συνεχείς εντάσεις και υψηλούς τόνους και από το προσωπικό παράδειγμα των γονιών.

Ο γονιός αποτελεί το αντικείμενο απεριόριστου θαυμασμού και εκτίμησης για το παιδί του και έχει τεράστια σημασία ο τρόπος που συμπεριφέρεται προς το/τη σύζυγο και προς εκείνο.

Αξίζει λοιπόν οι  γονείς να μπουν σε μία διαδικασία αυτογνωσίας για να έχουν καλύτερο έλεγχο των σκέψεων, των συναισθημάτων  και της συμπεριφοράς τους  ούτως ώστε να εκδηλώνουν τη θετική πλευρά του εαυτού τους και  να αποτελούν θετικά πρότυπα για τα παιδιά τους. Η ανασφάλεια του παιδιού είναι μία σοβαρή αιτία οπισθοδρόμησης στο σχολείο.

Τα παιδιά ευδοκιμούν με την ενθάρρυνση παρά με την αποθάρρυνση, με τον έπαινο και την ανταμοιβή  και όχι με την τιμωρία. Ο υπερβολικός όμως έπαινος πρέπει να αποφεύγεται γιατί μπορεί να οδηγήσει σε έντονο φόβο της αποτυχίας πράγμα που δεν είναι επιθυμητό.

Πρέπει απόλυτα να αποφεύγονται η συνεχής επίκριση, η επιτίμηση, το μάλωμα, ο σαρκασμός, η προσβολή, η υποτίμηση, η ευνοιοκρατία, ο παρατεταμένος αποχωρισμός του παιδιού από τους γονείς του όταν δεν είναι αναγκαίο και η συνεχής σύγκρουση μαζί του.

Σημαντικό συστατικό της ανάπτυξης είναι η συνέπεια πράξεων και λόγων του γονιού γιατί χωρίς αυτήν κλονίζεται το αίσθημα εμπιστοσύνης του παιδιού.

Ο γονιός πρέπει να έχει φιλοδοξίες για το παιδί του όχι όμως τόσο υπερβολικές, ώστε να απαιτεί από αυτό περισσότερα από ό,τι του επιτρέπουν οι σωματικές και πνευματικές του δυνάμεις.  

Τα παιχνίδια διασκεδάζουν τα παιδιά και τους δίνουν τα ερεθίσματα για τη νοητική τους ανάπτυξη.

Το παιδί πρέπει να καθοδηγείται με τρόπο που η μάθηση να του δημιουργεί ευχαρίστηση, να θέλει να ανακαλύπτει και να δημιουργεί.

Μάθηση είναι διαδικασία που δεν σημαίνει να μαθαίνει το παιδί στο συντομότερο χρόνο αριθμητική και ανάγνωση. Περισσότερο είναι  ένας λεπτός και βασικός τρόπος που εμπεριέχει την κινητοποίησή του, ώστε να βρίσκει ενδιαφέρον στη διαδικασία της μάθησης, να αναπτύσσει την ικανότητα να δίνει προσοχή στους άλλους, να επιδίδεται με δραστηριότητα στην ικανοποίηση κάποιου σκοπού, να είναι σε θέση να αναβάλλει την ικανοποίηση επιθυμιών του για να αποκομίσει οφέλη στο μέλλον.

Περιλαμβάνει επίσης τη γνώμη που θα έχει για τους ενήλικες ως πηγή πληροφοριών και ιδεών, καθώς επίσης και τα συναισθήματα επιδοκιμασίας και ανταμοιβής.

Μέσω αυτού του τρόπου μάθησης το παιδί αναπτύσσει την εικόνα του εαυτού του,  θέτει τις βάσεις για να ξεκινήσει στη ζωή και διαμορφώνει τη στάση που θα κρατήσει προς τους συνομηλίκους του και τους ενήλικες.

Το παιδί από πολύ ενωρίς μπορεί να βρει ότι η μάθηση είναι μία ευχάριστη πρόκληση και όχι μία δυσάρεστη προσπάθεια.

Στο μικρό βρέφος πρέπει να δίνουμε την ευκαιρία να βλέπει πράγματα. Η μητέρα που αφήνει το μωρό της  στο καροτσάκι του να κλαίει μόνο του χωρίς τη δυνατότητα να βλέπει τίποτα άλλο εκτός από τους τέσσερις τοίχους του δωματίου, δεν είναι δυνατόν να αναπτυχθεί  στον ίδιο βαθμό με ένα άλλο μωρό που η δική του μητέρα ανταποκρίνεται στο κάλεσμά του, αφιερώνει χρόνο να παίξει μαζί του, του μιλάει, του γελάει, το ανασηκώνει  για να βλέπει τι συμβαίνει γύρω του και του επιτρέπει να παρακολουθεί μαζί της τις μαγευτικές δραστηριότητες στην κουζίνα.

Οι γονείς πρέπει να διαβάζουν στα παιδιά τους.  Το βρέφος των εννέα ή και δέκα  μηνών απολαμβάνει να κάθεται στα γόνατα της μητέρας του καθώς εκείνη του διαβάζει και του δείχνει τις διάφορες εικόνες του βιβλίου.

Στην αρχή καταλαβαίνει λίγο αλλά σύντομα μαθαίνει να απολαμβάνει το ρυθμό της ομοιοκαταληξίας, αντιλαμβάνεται την παράλειψη μιας λέξης και συμμετέχει στη ροή των γεγονότων, καθώς συνεχίζει το διάβασμα.

Ο γονιός χρειάζεται να παίζει με το παιδί του, όχι βέβαια όλες τις ώρες που είναι ξύπνιο. Είναι σημαντικό να του μαθαίνει να απολαμβάνει το παιχνίδι παίζοντας μόνο του, να σχεδιάζει τα παιχνίδια του, τις κατασκευές του.

Το παιχνίδι δεν πρέπει να είναι πολύ εύκολο. Χρειάζεται να νιώθει ικανοποίηση κάθε φορά που κατορθώνει κάτι δύσκολο αλλά δεν πρέπει να το αφήνουμε να αποτυγχάνει συχνά προσφέροντάς του με προθυμία  βοήθεια όταν την έχει ανάγκη.

Όταν αναπτύξουν την ικανότητα να χρησιμοποιούν τα χέρια, τους δίνουμε  χάντρες να περνούν, να χτίζουν με κύβους και να χρησιμοποιούν τέτοιου είδους κατάλληλα παιχνίδια. Στη διαδικασία της μάθησης  πρέπει να αισθάνεται ευχάριστα και να μην πιέζεται γιατί έτσι του δημιουργούμε αισθήματα ανασφάλειας και το παιδί νιώθει δυσάρεστα.

Η ποιότητα των συζητήσεων στο σπίτι είναι κάτι σημαντικό. Η τακτική να κρατάμε τα παιδιά σε άλλο δωμάτιο όταν έχουμε επισκέπτες, δεν είναι σωστή. Είναι καλό για το παιδί να ακούει τις συζητήσεις των ενηλίκων. Οι γονείς  να φροντίζουν να μιλούν προσεκτικά  μπροστά στο παιδί και να αφιερώνουν χρόνο για  να συζητούν μαζί τους.

Το παιδί διαρκώς ρωτάει  και ζητάει εξηγήσεις επειδή γνωρίζει ότι θα του δοθεί ο τρόπος μέσω του οποίου  θα δώσει απαντήσεις στα ερωτήματά του. Θα πρέπει να του διηγούνται  διάφορες ιστορίες και να ακούει συζητήσεις.

Τα  παιδιά όταν μεγαλώσουν αρκετά πρέπει να διδάσκονται τις ομοιότητες, τις σχέσεις, τις διαφορές, την αιτία και το αποτέλεσμα.

Να διδάσκονται  με τρόπο, ώστε να σκέπτονται σφαιρικά γύρω από ένα θέμα, να το εξετάζουν και από διαφορετική σκοπιά, να δίνουν διαφορετικές εξηγήσεις, να ζητούν αποδείξεις  για αυτά που λένε οι γονείς τους και για όσα βλέπουν ή ακούνε στην τηλεόραση.

Να παίρνουν μέρος στις συζητήσεις χωρίς όμως να γίνονται αγενείς.  Να ενθαρρύνονται να ρωτούν για την ακρίβεια αυτών που οι γονείς συζητούν και να ζητούν να μάθουν το λόγο που τα συζητούν. Υπάρχουν σπίτια που οι γονείς δυσφορούν όταν αμφισβητείται η αυθεντία τους με ερωτήσεις και δεν είναι ανεκτικοί σε ερωτήσεις λέγοντας μη συζητάς, δεν θέλω άλλη κουβέντα από σένα.

Τα παιδιά πρέπει να μάθουν να δείχνουν επιμονή και υπομονή, να ολοκληρώνουν κάθε  προσπάθειά τους. Να ενθαρρύνονται, ώστε να προσπαθούν με προσήλωση και να τους δίνεται λογική βοήθεια έτσι ώστε να αποφεύγεται  η αποτυχία και να πετυχαίνουν το σκοπό τους.

Έχουν ανάγκη να καλλιεργήσουν την περιέργεια δηλαδή το  έντονο ενδιαφέρον να μάθουν λεπτομέρειες σχετικές με κάποιο θέμα,  την πρωτοτυπία, τη δημιουργικότητα, ποιότητες που εμφυτεύονται στο σπίτι.

Να τους δίνεται η ελευθερία να εξερευνούν, να ανακαλύπτουν, να παίρνουν αποφάσεις, να ηγούνται και να καθοδηγούν. Τα παιδιά δεν πρέπει να αποθαρρύνονται από τυχόν δυσάρεστες συνέπειες της περιέργειάς τους.

Άλλοι σπουδαίοι παράγοντες είναι το ενδιαφέρον του γονιού για τη μόρφωση του παιδιού του, το οποίο πρέπει να συνειδητοποιήσει  πλήρως τη σπουδαιότητα της μόρφωσης, η αποφυγή αδικαιολόγητων απουσιών από το σχολείο και η σωστή επιλογή του σχολείου όταν είναι δυνατόν.

Καλό θα είναι το παιδί να έχει το δικό του δωμάτιο, όπου θα εργάζεται και οι γονείς να καθιερώσουν και να διατηρούν επαφή  με τους δασκάλους  και τους καθηγητές του σχολείου. 

Για την επιτυχή φοίτηση στο σχολείο είναι σημαντικό να δοθεί  προσοχή σε ορισμένους φυσικούς παράγοντες, όπως είναι η καλή διατροφή. Η παχυσαρκία πρέπει να προλαμβάνεται. Διαταραχές από την όραση, την ακοή και την ομιλία να διαγιγνώσκονται και να θεραπεύονται έγκαιρα.

Γράφει ο Eμμανουήλ Σταματίου, Παιδίατρος, Διεθνώς Πιστοποιημένος Σύμβουλος Γαλουχίας IBCLC.

rodiaki.gr