Η οικονομική κρίση στη χώρα μας συνιστά μια πραγματικότητα την οποία βιώνουμε μέχρι και σήμερα και έχει επηρεάσει την καθημερινότητά μας με διάφορους τρόπους. Ως αναπόσπαστο μέρος της κοινωνίας μας δε θα μπορούσε να παραμείνει ανεπηρέαστο και το σχολείο.
Οι επιδράσεις της οικονομικής κρίσης σε παιδιά και ενήλικες
Η κρίση, λοιπόν, χτύπησε ύπουλα και τη πόρτα των παιδιών, τα οποία δε θα μπορούσαν να μην έχουν επηρεαστεί από την κατάσταση που βιώνουν οι γονείς τους αλλά και οι καθηγητές τους. Οι οικονομικές δυσκολίες στο σπίτι προκαλούν στα παιδιά μια αίσθηση ανασφάλειας, ένα φόβο ότι μπορεί να χάσουν το σπίτι τους, να αλλάξουν πόλη και κατά συνέπεια σχολείο.
Σε αυτές τις περιπτώσεις νιώθουν θλίψη, θυμό, πιέζονται και είναι πιθανόν να έχουν τάσεις παραίτησης, απομόνωσης και να αποφεύγουν φίλους ή γονείς. Επίσης, επηρεάζονται ως προς την αίσθηση διατήρησης ηρεμίας και συγκέντρωσης με αποτέλεσμα να πέφτουν οι επιδόσεις στο σχολείο.
Όλη αυτή η κατάσταση οδηγεί σε σωματικό πόνο, νιώθοντας συχνά εξαντλημένα αλλά και ψυχικό, έχοντας μειωμένη διάθεση για εξωσχολικές δραστηριότητες.
Κάποια από αυτά παραπονιούνται στο σχολείο ότι έχουν αυπνίες και συχνούς πονοκεφάλους. Πολλά παιδιά κυρίως στην εφηβεία καταφεύγουν στο αλκοόλ και στα ναρκωτικά, θεωρώντας ότι έτσι θα δραπετεύσουν από τη πραγματικότητα που τους ταλαιπωρεί και στο σπίτι αλλά και στο σχολείο. Σε κάποιες περιπτώσεις, τα παιδιά υποπίπτουν στο αδίκημα της κλοπής έχοντας ανάγκη είτε να βοηθήσουν τους γονείς, είτε να αποκτήσουν κάποια υλικά αγαθά που έχουν στερηθεί.
Τέλος, όλη αυτή η αβεβαιότητα που προκαλεί η οικονομική κρίση στους ενήλικες ενδέχεται να επηρεάζει αρνητικά τα παιδιά, τα οποία ανησυχούν για την ασφάλεια των οικογενειών τους, αλλά και τη δική τους.
Δείτε πολλά επιλεγμένα βιβλία για τη Ψυχολογία παιδιού, στο εξειδικευμένο βιβλιοπωλείο ψυχολογίας της Πύλης μας
Συμβουλές για γονείς και εκπαιδευτικούς
Οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να ενισχύσουν την αίσθηση ελέγχου των παιδιών, να τα βοηθήσουν να κατανοήσουν τη κατάσταση και να τη διαχειριστούν. Με σκοπό να στηρίξουμε σε πρώτο επίπεδο γονείς και εκπαιδευτικούς που πλήττονται από τη κρίση παραθέτουμε κάποιες προτάσεις.
Αξιολογήστε τις ανάγκες των παιδιών, δώστε τους ιδιαίτερη προσοχή και καθησυχάστε τα παιδιά ότι θα είστε δίπλα τους και θα τα φροντίζετε.
Γίνετε ενεργοί ακροατές. Ενθαρρύνετέ τα να εκφράζουν τα συναισθήματά τους, τις φοβίες τους και οποιαδήποτε ερωτήματα έχουν και διαβεβαιώστε τα ότι δε θα ασκήσετε κριτική. Εξηγήστε ότι τα συναισθήματά τους είναι απολύτως φυσιολογικά και ότι όλοι οι άνθρωποι νιώθουν έτσι σε περιόδους κρίσης και δεν είναι μόνα τους.
Είναι πολύ σημαντικό να εκφράζετε τα συναισθήματά σας και να συνειδητοποιήσετε τις ανάγκες σας με ειλικρίνεια. Φροντίστε τον εαυτό σας, ασκηθείτε ή ασχοληθείτε με κάποια δραστηριότητα που σας ευχαριστεί και βρείτε έστω και λίγο χρόνο για τον εαυτό σας. Αυτό θα σας βοηθήσει να ανακτήσετε περισσότερο την αίσθηση ελέγχου, έτσι ώστε να ανταπεξέλθετε στις δυσκολίες τις καθημερινότητας. Επίσης αυτό θα δημιουργήσει στο παιδί ένα είδος ασφάλειας και θαυμασμού.
Ενθαρρύνετε τα παιδιά να ασχοληθούν με εξωσχολικές δραστηριότητες που τους ευχαριστούν και τους ξεκουράζουν αλλά μη τα πιέζετε αν δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν πλήρως.
Περάστε χρόνο με την οικογένεια. Κάντε όλοι μαζί μια δραστηριότητα, ένα περίπατο, μια εκδρομή στη φύση. Συζητήστε για προηγούμενες δυσκολίες που έχει περάσει η οικογένεια και δώστε έμφαση στο πως τα καταφέρατε όλοι μαζί. Όλα αυτά ενδυναμώνουν την αίσθηση ασφάλειας.
Σε περιόδους κρίσης ενδέχεται να επιζητούν περισσότερη σωματική επαφή. Δώστε τους αγάπη, αγκαλιάστε τους και να τους υπενθυμίζετε πόσο πολύ τους αγαπάτε και είστε δίπλα τους.
Προετοιμάστε τα παιδιά σας για ενδεχόμενες αλλαγές. Μην αποκρύπτετε την αλήθεια. Συζητήστε μαζί τους για οποιαδήποτε οικογενειακή αλλαγή, ακούστε τις ανησυχίες τους και ενημερώστε τους ότι κάθε αλλαγή είτε ευχάριστη είτε δυσάρεστη έχει τις δυσκολίες της. Ωστόσο, εσείς θα μείνετε ενωμένοι και θα τα καταφέρετε. Είναι σημαντικό να νιώσουν την οικογενειακή ασφάλεια. Αποφύγετε, όμως, τις συζητήσεις που αφορούν τα οικονομικά σας γιατί μπορεί να τους προκαλέσει έντονο άγχος.
Επικοινωνήστε με το σχολείο του παιδιού σας και ενημερώστε τους για την κατάσταση, την οποία βιώνετε εσείς και το παιδί. Να θυμάστε ότι και οι εκπαιδευτικοί βιώνουν μια παρόμοια κατάσταση με εσάς.
Όταν τα παιδιά εκφράσουν ανησυχίες για τη παρούσα κατάσταση, μπορείτε να εξασφαλίσετε χρόνο από το μάθημα και να συζητήσετε μαζί τους για όσα ταλανίζουν την ψυχολογία τους. Ή αν είναι εφικτό να το εντάξετε στο μάθημα σε στιλ project. Θα μπορούσατε να δείτε κάποια βίντεο που παρουσιάζουν με απλό και κατανοητό τρόπο την οικονομική κρίση και την κατάσταση την οποία βιώνουν οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο. Αυτό θα μπορούσε να γίνει κυρίως σε πιο μεγάλες τάξεις του λυκείου.
Ενθαρρύνετε τα παιδιά να απευθύνονται σε εσάς ή σε κάποιον από το περιβάλλον τους που εμπιστεύονται. Δώστε έμφαση ότι είστε εκεί για ότι χρειαστούν και θα είναι πολύ βοηθητικό και ανακουφιστικό γι’ αυτούς να εκφράζονται.
Ενημερωθείτε για τις αντιδράσεις των παιδιών. Κάποια παιδιά βιώνουν πιο έντονα συναισθήματα και μπορεί να αντιδρούν πιο επιθετικά. Σε περίπτωση σημαντικών αλλαγών στη συμπεριφορά των παιδιών ή αν κάποια από τα συμπτώματα παρατηρούνται για αρκετό χρονικό διάστημα και εμποδίζουν τη λειτουργικότητα του παιδιού, τότε απευθυνθείτε σε έναν σύμβουλο ψυχικής υγείας ή στο σχολικό ψυχολόγο.
Γνωρίζετε καλύτερα από όλους τα παιδιά σας και η αγάπη και η υποστήριξη είναι οι πιο σημαντικοί παράγοντες για την αίσθηση ασφάλειάς τους.
Βιβλιογραφία
- Χατζηχρήστου, Χ. (2012). Διαχείριση Κρίσεων στη Σχολική Κοινότητα. Αθήνα: Τυπωθήτω
- National Association of School Psychologists (2008). Helping Children Cope in Unsettling Times: The Economic Crisis. Tips for Parents and Teachers. Bethesda, MD).