Πρόδρομος και πρωτεργάτης του Νεοελληνικού Διαφωτισμού, ο Αντώνιος Κυριαζής ή Κυρίτζης -όπως ήταν το πραγματικό όνομά του- γεννήθηκε το 1757 στο Βελεστίνο της Μαγνησίας. Ο Ρήγας Βελεστινλής (Φεραίος) υπήρξε πρόδρομος και πρωτεργάτης του Νεοελληνικού Διαφωτισμού. Γεννήθηκε το 1757 στο Βελεστίνο της Μαγνησίας. Το θεωρούμενο ως πραγματικό του επώνυμο Αντώνιος Κυριαζής ή Κυρίτζης δεν επιβεβαιώνεται από τη σύγχρονη έρευνα.
Ο ίδιος προτιμούσε να χρησιμοποιεί ως επώνυμο αυτό της γενέτειράς του, ενώ οι Έλληνες διανοούμενοι που ζούσαν στην εξορία τον αποκαλούσαν Φεραίο, επειδή στην αρχαιότητα η πόλη του ονομαζόταν Φεραί.
Ο νεαρός Ρήγας εγκατέλειψε το Βελεστίνο πολύ νωρίς, αφού πρώτα πήρε τη βασική του μόρφωση. Το 1785 πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου συνέχισε τις σπουδές του κι εντάχθηκε στο περιβάλλον των Φαναριωτών, ενώ το 1788 εγκαταστάθηκε στη Βλαχία ως διοικητικός υπάλληλος.
Στα χρόνια που ακολούθησαν διακρίθηκε ως λόγιος και συγγραφέας. Το 1790 και το 1796 ταξίδεψε στη Βιέννη για να τυπώσει τα βιβλία του, μεταξύ αυτών το «Σχολείο των ντελικάτων εραστών», το «Φυσικής Απάνθισμα», ο «Ηθικός Τρίποδας» και ο «Ανάχαρσις».
Ως κορυφαίο έργο του, πάντως, θεωρείται η «Νέα Πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης, της Μικράς Ασίας, των Μεσογείων Νήσων και της Βλαχομπογδανίας» που περιείχε:
Το πολιτικό όραμα του Ρήγα συνίστατο στη δημιουργία μιας πολυεθνικής βαλκανικής επικράτειας που θα ήταν απαλλαγμένη από τις αγκυλώσεις της οθωμανικής πολιτικής και στην οποία οι Έλληνες θα είχαν κυρίαρχη θέση. Για την πραγματοποίηση αυτού του στόχου προσπάθησε να εξεγείρει όλους τους υπόδουλους στους Οθωμανούς λαούς της Βαλκανικής εναντίον του κοινού τυράννου.
Επεδίωξε, μάλιστα, να συναντήσει τον Μεγάλο Ναπολέοντα για να ζητήσει τη βοήθειά του. Συνελήφθη, όμως, στις 8 Δεκεμβρίου του 1797 από τους Αυστριακούς στην Τεργέστη και παραδόθηκε στους Τούρκους, οι οποίοι τον σκότωσαν δια στραγγαλισμού στις 12 Ιουνίου του 1798 στο Βελιγράδι.
Όπως κάθε χρόνο έτσι και φέτος, στις 12 Ιούνη, «εορτάστηκε» η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παιδικής Εργασίας.
Την ίδια όμως μέρα, που θα γίνονται οι σχετικές καμπάνιες «ευαισθητοποίησης», εκατομμύρια παιδιά σε όλο τον κόσμο – ανάμεσά τους και από τη χώρα μας – θα δουλεύουν στα σύγχρονα σκλαβοπάζαρα.
Σε ορυχεία και μεταλλεία, σε γεωργικές εργασίες, σε δίκτυα εκμετάλλευσης και πορνείας, στο εμπόριο, στη βιομηχανία και στη βιοτεχνία – σε όλους τους κλάδους παραγωγής (και μη), τα παιδιά είναι το πλέον εκμεταλλεύσιμο «υλικό».
Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας – με πρωτοβουλία της οποίας καθιερώθηκε η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Παιδικής Εργασίας – για το έτος 2012, σε ένα σύνολο 1,5 δισεκατομμυρίων παιδιών παγκοσμίως, τα 264 εκατομμύρια (16,7%) εργάζονταν σε διάφορες εργασίες, ενώ τα 168 εκατομμύρια (πάνω από 10%) δούλευαν παρανόμως. Περίπου 85 εκατομμύρια παιδιά δούλευαν σε επικίνδυνες και ανθυγιεινές εργασίες, όπως είναι ορυχεία, λατομεία και άλλους επικίνδυνους χώρους δουλειάς ή με επικίνδυνα υλικά, χημικά, εντομοκτόνα ή βαρύ μηχανικό εξοπλισμό. Από αυτά, τα 30 εκατομμύρια είναι κορίτσια και τα 37 εκατομμύρια είναι παιδιά από 5 έως 14 ετών. Ειδικότερα για αυτές τις ηλικίες (5 – 14 ετών) σημειώνεται ότι δουλεύουν συνολικά 144 εκατομμύρια παιδιά εκ των οποίων τα 121 εκατομμύρια εργάζονται παράνομα – δηλαδή, η συντριπτική τους πλειοψηφία. Η ΔΟΕ εντοπίζει πως η μεγαλύτερη πυκνότητα παιδικής εργασίας βρίσκεται στις περιοχές της Ασίας και του Ειρηνικού, της υποσαχάριας Αφρικής και της Λατινικής Αμερικής.
Οι κολοσσοί της παιδικής εκμετάλλευσης
Τυχαίο; Κάθε άλλο – αν μάλιστα αναλογιστούμε πως οι μεγαλύτεροι πολυεθνικοί κολοσσοί έχουν μεταφέρει τις κύριες παραγωγικές τους δραστηριότητες στις χώρες του λεγόμενου Τρίτου κόσμου, προκειμένου να περιορίσουν το κόστος παραγωγής, κρατώντας μόνο τις έδρες τους στις λεγόμενες μητροπόλεις του καπιταλισμού. Κατά καιρούς έχουν δει το φως της δημοσιότητας δημοσιεύματα για την παιδική εκμετάλλευση από ορισμένες απ’ τις πλέον γνωστές πολυεθνικές εταιρείες. Τουλάχιστον 72 από τις 100 μεγαλύτερες εταιρείες του πλανήτη έχουν απολογηθεί τα τελευταία χρόνια για εκμετάλλευση των εργαζομένων τους, σύμφωνα με έρευνα της βρετανικής οργάνωσης Account Ability.
Παράδειγμα 1ο:
NIKE. Ένα γνωστό σκίτσο παρουσιάζει έναν νταή με μπλούζα της NIKE (αντί της Χρυσής Αυγής) να έχει μετατρέψει το σήμα της εταιρείας σε ρόπαλο και να χτυπάει κάτι παιδάκια φωνάζοντάς τους «Justdoit» – κατά το γνωστό διαφημιστικό μότο της εταιρείας. Στα τέλη του προηγούμενου αιώνα ξέσπασε μεγάλο σκάνδαλο αναφορικά με το γεγονός ότι σε εργοστάσια της εταιρείας στην Ασία δούλευαν παιδιά κάτω από άθλιες συνθήκες.
Οι διαμαρτυρίες, οι φόβοι για μποϊκοτάζ καθώς και η μεγάλη δυσφήμιση της εταιρείας, την υποχρέωσαν σε μια γνωστή ντρίπλα: Έδωσε στη δημοσιότητα τις τοποθεσίες των 731 εργοστασίων της ανά τον κόσμο (που μέχρι τότε ήταν άγνωστα), καταδικάζοντας, παράλληλα, το γεγονός και ζητώντας «συγνώμη», προκειμένου να αποφύγει την κατακραυγή. Παρόλα αυτά κατά καιρούς νέα σκάνδαλα για εκμετάλλευση παιδικής εργασίας, που αφορούν την εταιρεία, βγαίνουν στη δημοσιότητα: Στο Πακιστάν οι μπάλες ποδοσφαίρου της εταιρείας ράβονται από παιδιά…
Παράδειγμα 2ο:
NESTLE. Στα αγροκτήματα παραγωγής κακάο στην Ακτή Ελεφαντοστού (όπου παράγεται το 43% της παγκόσμιας παραγωγής κόκκων κακάο) τα οποία συνεργάζονται με την NESTLE, όχι μόνο εργάζονται παιδιά, αλλά επιπλέον έχουν παρατηρηθεί περιστατικά κακοποίησης και σεξουαλικής εκμετάλλευσης. Παιδιά από 4 έως 17 χρονών, χρησιμοποιούν μεγάλα μαχαίρια για να ξεφλουδίζουν τους κορμούς των δέντρων, κουβαλούν σακιά 30 κιλών, ενώ εκτίθενται σε επικίνδυνα χημικά χωρίς καμία προστασία.
Η απάντηση της εταιρείας δια στόματος του εκτελεστικού της αντιπροέδρου, Χοσέ Λόπεζ, ήταν κυνική:
«Η χρήση της παιδικής εργασίας στην αλυσίδα εφοδιασμού του κακάο, έρχεται σε αντίθεση με ό,τι πρεσβεύουμε (…) Καθίσταται σαφές ότι καμία εταιρεία προμήθειας κακάο από την Ακτή του Ελεφαντοστού δεν μπορεί να εγγυηθεί ότι δεν θα συμβεί το φαινόμενο της παιδικής εργασίας, αλλά αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι η αντιμετώπισή της αποτελεί κορυφαία προτεραιότητα για την εταιρεία μας».
Περίπου 600.000 παιδιά εργάζονται στα αγροκτήματα κακάο στην Ακτή του Ελεφαντοστού σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών.
Παράδειγμα 3ο:
Apple. Το 2009 ξέσπασε νέο σκάνδαλο όταν ο πολυεθνικός κολοσσός της Apple αποδείχθηκε ότι χρησιμοποιεί παιδική εργασία σε εργοστάσιά της στην Κίνα.
Η εταιρεία απασχολούσε 74 παιδιά έως 16 ετών.
Παράδειγμα 4ο:
Ποιος ράβει τα ρούχα μας; Το 2006 η Εθνική Επιτροπή Εργασίας των ΗΠΑ εντόπισε ότι περίπου 200 παιδιά έντεκα ετών ή και μικρότερα ράβουν τα ρούχα για τις εταιρείες Hanes, Wal-Mart, JCPenney και Puma στο εργοστάσιο HarvestRich στο Μπαγκλαντές. Τα ίδια τα παιδιά κατήγγειλαν ότι κακοποιούνται, ενώ μερικές φορές καταρρέουν από την εξάντληση, καθώς είναι αναγκασμένα να δουλεύουν 12 έως 14 ώρες τη μέρα – κάποιες φορές και τα βράδια. Οι μισθοί τους είναι μόλις 6,5 σεντς την ώρα. Τα παιδιά σηκώνονται κάθε πρωί στις 5 π.μ. και για να βουρτσίσουν τα δόντια τους χρησιμοποιούν μόνο το δάχτυλό τους και στάχτη από τη φωτιά…
Στις ανεπτυγμένες χώρες
Όποιος, όμως, θεωρεί ότι το πρόβλημα της παιδικής εργασίας είναι κάτι που απασχολεί τις υπανάπτυκτες ή αναπτυσσόμενες χώρες, κάνει λάθος.
Το φαινόμενο είναι εξίσου «διαδεδομένο» και σε ορισμένες απ’ τις ισχυρότερες οικονομίες του πλανήτη.
— Μόνο στη Μεγάλη Βρετανία, περίπου το 25% των 11χρονων και περίπου το 66% των 14χρονων (σύμφωνα με στοιχεία προ κρίσης) εργάζονται παρακολουθώντας παράλληλα και τα σχολικά τους μαθήματα. Στο Νότιο Λονδίνο, στις εργατικές συνοικίες, το 40% των παιδιών εργάζονται. Σύμφωνα με έρευνες εργατικών συνδικάτων τα κέρδη της εργοδοσίας από τη χρησιμοποίηση παιδιών στην εργασία ανέρχονται στα …600 εκατομμύρια λίρες (τιμές 1996).
— Στη Γερμανία εργάζονται 600.000 παιδιά εκ των οποίων τα μισά είναι τουρκικής υπηκοότητας.
— Εκτεταμένη είναι η παιδική εργασία και στις ΗΠΑ, όπου το φαινόμενο παρουσιάζει ιδιαίτερη αύξηση. Στις ΗΠΑ, μόνο στην πολιτεία της Καλιφόρνια, απασχολούνται μισό εκατομμύριο παιδιά από την Κεντρική Αμερική. Στις φυτείες, στα σύνορα με το Μεξικό, παιδιά μόλις 4 ετών, πληρώνονται 2 δολάρια για 12ωρη εργασία.
— Σε Γαλλία, Γερμανία, Μ. Βρετανία και ΗΠΑ έχει υπολογιστεί ότι περίπου το 5% των παιδιών απασχολούνται σε βιομηχανίες, φάρμες και οικίες ως βοηθητικό και, αρκετές φορές, ως κύριο προσωπικό. Στη δε Γαλλία πολλές χιλιάδες παιδιά δεν φοιτούν σε κανένα σχολείο και, πολλά από αυτά, είναι αντικείμενο εκμετάλλευσης.
Στην Ελλάδα
Στη χώρα, επίσημα στατιστικά στοιχεία για την παιδική εργασία δεν υπάρχουν. Ωστόσο, σύμφωνα με ανακοίνωση της ΓΣΕΕ, οι ανήλικοι εργαζόμενοι στη χώρα μας φτάνουν τα 100.000 άτομα.
Το πρόβλημα δεν περιορίζεται σε παιδιά που εγκαταλείπουν τα σχολεία για να βοηθήσουν τις οικογένειές τους.
Αρκετές είναι οι περιπτώσεις μικρών παιδιών που αναγκάζονται να ασχοληθούν με μορφές εργασίας που θέτουν σε υψηλό κίνδυνο την ψυχική και σωματική τους υγεία.
Ενδιαφέρον στοιχείο για την παιδική εργασία είναι και ο δείκτης μαθητικής διαρροής, που σχετίζεται με την παιδική εργασία. Σύμφωνα με έρευνα του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου το 1997, οι 7 στους 10 μαθητές εγκαταλείπουν το σχολείο και βρίσκουν διέξοδο σε βοηθητικές εργασίες.
Όπως προκύπτει, αν και οι διαρροές (στην υποχρεωτική εκπαίδευση) έχουν μειωθεί στο 10% περίπου από την περασμένη δεκαετία, το πρόβλημα παραμένει οξύ σε ορεινούς νομούς της κεντρικής – δυτικής ηπειρωτικής Ελλάδας, στα νησιά, στη Θράκη, την Κεντρική Μακεδονία και ορισμένες περιοχές της Πελοποννήσου, όπου τα παιδιά εγκαταλείπουν την εκπαίδευση για να συνεισφέρουν στο οικογενειακό εισόδημα ή να εργαστούν στον τουριστικό ή αγροτικό τομέα. Όσον αφορά δε, τους λόγους, που τους οδηγούν στην εργασία είναι η φτώχεια και οι άνισες εκπαιδευτικές δυνατότητες κατά γεωγραφική περιοχή.
Ο νεαρός Ρήγας εγκατέλειψε το Βελεστίνο πολύ νωρίς, αφού πρώτα πήρε τη βασική του μόρφωση. Το 1785 πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου συνέχισε τις σπουδές του κι εντάχθηκε στο περιβάλλον των Φαναριωτών, ενώ το 1788 εγκαταστάθηκε στη Βλαχία ως διοικητικός υπάλληλος.
