Η απώθηση και επαναφορά αναμνήσεων παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης (μέρος 2ο)

Θεραπευτική διαδικασία (μέρος 2ο) - Βικτωρία Πρεκατέ

Γιατί να ξεκινήσει κανείς τη διαδικασία επαναφοράς;

Αν ο οργανισμός προστατευτικά απώθησε τις μνήμες, γιατί να μην παραμείνουν εκεί που είναι θαμμένες;

Η άρνηση του οργανισμού να έχει συνειδητή επίγνωση της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης δεν σημαίνει ότι ο οργανισμός δεν υποφέρει από όλα τα επακόλουθα συμπτώματα, όπως διαταραχές πανικού, κατάθλιψη, αυτοκτονικότητα, σεξουαλική δυσλειτουργία, αίσθημα ντροπής, ενοχής και «βρωμιάς», αισθήματα αναξιότητας, δυσκολίες στην εργασία και τις διαπροσωπικές σχέσεις, εξάρτηση από ουσίες, αυτό-τραυματισμός, θυματοποίηση σε κακοποιητικές σχέσεις, διαταραχές στην πρόσληψη τροφής κλπ.

Τα συμπτώματα υφίστανται, χωρίς ο επιζών να γνωρίζει από πού προέρχονται (Bass & Davis, 1989). Συχνά μάλιστα, κατηγορεί τον εαυτό του για αυτά, για την αδυναμία του να λειτουργήσει όπως οι άλλοι άνθρωποι, καθώς η τωρινή ζωή του ίσως φαίνεται φυσιολογική και χωρίς αντικειμενικά προβλήματα.

Ο κοινωνικός περίγυρος (και ιδιαίτερα η οικογένεια-αν αυτή ευθύνεται για την κακοποίηση) πιθανότατα επιτείνει την εξαπόλυση κατηγοριών και ενοχών προς το θύμα:
έτσι για παράδειγμα, η έφηβη κόρη, που από τη στιγμή που κακοποιήθηκε, άρχισε να τρώει ακατάπαυστα, ώστε να κρύψει το γυναικείο σώμα της και να «προστατευτεί» από στρώματα λίπους, αργότερα θα κατηγορηθεί για έλλειψη αυτό-ελέγχου και «αδυναμία χαρακτήρος».

Η νεαρή κοπέλα που θα ξεκινήσει ριψοκίνδυνη, αχαλίνωτη σεξουαλική συμπεριφορά με πολλούς άνδρες (sexual acting-out), σε μια μη-συνειδητή απόπειρα να ανακτήσει τον έλεγχο πάνω στη σεξουαλική πράξη και τους άνδρες, θα κατηγορηθεί από τον περίγυρο ως «πόρνη», ενώ δεν θα λείψουν και εκείνοι που σε ενδεχόμενη αποκάλυψη της κοπέλας για παιδική σεξουαλική κακοποίηση, θα δικαιολογηθούν ότι «εκείνη το προκάλεσε, αφού πάντα έτσι ήταν.. από μικρή»..

Σύμφωνα με την Renee Fredrickson, όσο πιο πολύ φοβάται ο επιζών να αντιμετωπίσει κατάματα την αλήθεια της κακοποίησης που υπέστη, τόσο μεγαλύτερο είναι το βλαβερό αντίκτυπο της κακοποίησης στη ζωή του. Με την επαναφορά των αναμνήσεων και τη θεραπευτική εργασία που θα ακολουθήσει σε αυτές, είναι δυνατόν τα συμπτώματα να μειωθούν και η ψυχική υγεία του επιζώντος να βελτιωθεί.

Η ανάδυση των αναμνήσεων απελευθερώνει την τεράστια ψυχική ενέργεια, που καταναλώνεται για να κρατηθούν θαμμένες και επιτρέπει τη χρήση της για τη θεραπεία. Η επιζώσα έχει δικαίωμα να γνωρίζει την ιστορία της, να γνωρίζει την αλήθεια όσων της συνέβησαν, να απελευθερωθεί από τους δεσμευτικούς κανόνες

σιωπής που της έχει επιβάλλει το οικογενειακό σύστημα, να στρέψει τα συναισθήματα ντροπής, οργής και βρωμιάς εκεί που ανήκουν-στο δράστη- και να προχωρήσει στην ανάκτηση της αυτοεκτίμησής της.

Ποια είναι τα ενδεικτικά συμπτώματα απωθημένης παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης σε ενήλικες;

Σύμφωνα με την Αμερικανίδα ειδικό τραύματος Renee Fredrickson, εκατομμύρια ενήλικα άτομα έχουν απωθήσει από τη συνείδησή τους τρομακτικά επεισόδια κακοποίησης, ή ολόκληρα χρόνια από την παιδική τους ηλικία, λόγω του τραύματος που υπέστησαν ως παιδιά.

Το Σύνδρομο Απωθημένων Αναμνήσεων (Repressed
Memory syndrome) περιγράφει τα συμπτώματα παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης σε ενήλικα άτομα:
1) Περίεργες έλξεις ή φοβίες που δεν εξηγούνται από τη γνωστό παρελθόν του ατόμου.
Έλξεις για αντικείμενα που χρησιμοποιήθηκαν για τη σεξουαλική κακοποίηση, όπως π.χ. μια βούρτσα, προκύπτουν από την εναπόθεση όλων των θετικών συναισθημάτων του παιδιού πριν την κακοποίηση στο αντικείμενο, ιδιαίτερα αν χρησιμοποιήθηκε στοργή και προσοχή από το δράστη ώστε να αποπλανηθεί το παιδί.
Ο ίδιος μηχανισμός εξηγεί και την υπερβολική, καταναγκαστική προσήλωση στο σεξ, που παρατηρείται σε κάποιους επιζώντες.
Από την άλλη μεριά, τα ίδια ερεθίσματα μπορεί να λειτουργήσουν φοβικά για την επιζώσα. Έτσι, φοβία να μη κλειδωθούν μέσα στο μπάνιο παρατηρείται συχνά σε αυτούς τους ενήλικες, καθώς τα αποχωρητήρια είναι χώροι που χρησιμοποιούνται συχνά από τους δράστες για τη σεξουαλική κακοποίηση παιδιών.
2) Ενδείξεις αναδυόμενων αναμνήσεων, όπως όνειρα καταδίωξης, εικόνες, αναδρομές στο παρελθόν (flashbacks), σωματικές αισθήσεις.
3) Διάσχιση, αποστασιοποίηση, μούδιασμα, ιδιαίτερα κατά τη σεξουαλική επαφή αναφέρουν σαν να μη βρίσκονται εκεί.
4) Αμνησία ενός ολόκληρου χρονικού διαστήματος της παιδικής ηλικίας, π.χ. ηλικίες 10 ως 14.

Χαρακτηριστικά σημάδια απωθημένης ανάμνησης παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης μπορούν επίσης να θεωρηθούν τα ακόλουθα (Bagley & King, 1990):

• Σεξουαλικές συμπεριφορές/αυνανισμός/σεξουαλικές γνώσεις από μικρή ηλικία, που το παιδί δεν θυμάται πώς αποκτήθηκαν.
• Κανένα ή υπερβολικό ενδιαφέρον για το σεξ/σεξουαλική δυσλειτουργία.
• Δεν αντέχουν άγγιγμα σε ορισμένα σημεία του σώματος.
• Παράλυση/αδυναμία να πουν «όχι» σε σεξουαλικά αιτήματα.
• Φαντασιώσεις σεξουαλικής κακοποίησης/σεξουαλική ελευθεριότητα.
• Εφιάλτες/επαναλαμβανόμενα όνειρα καταδίωξης.
• Ξαφνικό ξύπνημα τη νύχτα, με την αίσθηση ότι πνίγεται ή ότι κάποιος είναι στο δωμάτιο.
• Παραμέληση των σωματικών αναγκών.
• Τρόμος του οδοντιάτρου (όταν έχει εξαναγκαστεί σε στοματικό σεξ).
• Μίσος για το σώμα/αίσθημα βρωμιάς.
• Ανεξήγητη αίσθηση ότι κάτι τρομερό έχει συμβεί/ δεν μπορούν να ευελπιστούν για το μέλλον/ αναμένουν κάποια τραγωδία στη ζωή τους.
• Ονειροπολούν/αφαιρούνται.
• Ο ψυχικός πόνος στη ζωή τους είναι δυσανάλογα μεγάλος με ό,τι γνωρίζουν πως τους έχει συμβεί.