Για 100 εκατομμύρια παιδιά στον κόσμο, αυτές τις μέρες δεν χτύπησε το κουδούνι του σχολείου, απλούστατα γιατί δεν πηγαίνουν σχολείο επειδή δουλεύουν, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας.
Πάνω από 246 εκατομμύρια παιδιά (ηλικίας 5 έως 17 ετών) στον κόσμο εργάζονται. Και δυστυχώς, αντίθετα από ό,τι θα νόμιζαν πολλοί, το φαινόμενο των εργαζόμενων παιδιών και των παιδιών που δεν πάνε στο σχολείο δεν είναι άγνωστο και στη χώρα μας.
Οικεία σε όλους μας είναι η εικόνα παιδιών που ζητιανεύουν στο Ενετικό Λιμάνι στα Χανιά. Το μέλλον γι’ αυτά τα παιδιά διαγράφεται ζοφερό, καθώς δεν τους δίνεται καν η δυνατότητα να αναπτύξουν τις ικανότητές τους και να διευρύνουν τις γνώσεις και τις δεξιότητές τους αλλά και την κοινωνική τους θέση μέσα από το σχολείο. Βασικά δικαιώματα του παιδιού όπως το δικαίωμα στη μόρφωση και το δικαίωμα στο παιχνίδι είναι άγνωστα γι’ αυτά τα παιδιά.
Κάποια δουλεύουν σε θορυβώδη κι επικίνδυνα εργοστάσια, άλλα στα χωράφια από την αυγή ως το σούρουπο, άλλα είναι θύματα της βιομηχανίας του σεξ. Πολλά είναι «αόρατα» κυριολεκτικά, καθώς δουλεύουν σε σπίτια ως οικιακοί βοηθοί, ή σε βιοτεχνίες κατασκευής χαλιών ή αθλητικών ειδών (π.χ. μπάλες στο Πακιστάν), συχνά με κάποια μορφή σκλαβιάς.
Κάποια τραυματίζονται σοβαρά ή πεθαίνουν πριν καν την εφηβεία.
Για τα δε ψυχολογικά τραύματα και την καθυστέρηση στην πνευματική και σωματική ανάπτυξη ενός παιδιού που δουλεύει, είναι περιττό να κάνουμε λόγο.
Οι μεγαλύτεροι αριθμοί παιδιών που εργάζονται είναι:
- στην Ινδονησία (700.000),
- στη Βραζιλία (559.000),
- στο Μπανγκλαντές (300.000),
- στην Αϊτή (250.000), στην Κένυα (200.000),
- στο Νεπάλ (43.000).
Τι μπορεί να γίνει γι’ αυτά τα παιδιά;
Το μεγάλο ζήτημα βέβαια είναι η καταπολέμηση της φτώχειας, για την οποία απαραίτητη είναι η αναδιανομή του εισοδήματος, να πάψουν δηλαδή οι πλούσιοι να γίνονται πλουσιότεροι και οι φτωχοί φτωχότεροι.
Ζούμε ευτυχώς σε εποχές που η φτώχεια δεν θεωρείται «φυσικό φαινόμενο», το «μαύρο ριζικό», «θέλημα Θεού».
Σήμερα, είναι ευρύτατα παραδεκτό ότι για τη φτώχεια ευθύνεται ο πλουτισμός των ολίγων κι η έλλειψη κοινωνικής πολιτικής ή καλύτερα θεσμών κοινωνικής αλληλεγγύης, μέσα από τους οποίους θα κατευθύνονται κονδύλια στους οικονομικά ασθενέστερους.
Όμως οι πολιτικές λιτότητας των τελευταίων χρόνων, οι πιέσεις για φοροαπαλλαγές στις μεγάλες επιχειρήσεις και στα μεγάλα εισοδήματα, ο περιορισμός του κοινωνικού κράτους, οδηγεί ολοένα και μεγαλύτερα τμήματα του πληθυσμού στη φτώχεια, την ανεργία και την παιδική εργασία.
Όταν αυτό είναι το κοινωνικό πλαίσιο των τελευταίων χρόνων, το σχολείο δεν μπορεί να μένει ανεπηρέαστο, μιας και πλήττεται κι αυτό από τις πολιτικές λιτότητας και περιορισμού των δαπανών για την Παιδεία.
Έτσι, στα πλαίσια της «εξοικονόμησης θέσεων εργασίας» και «περικοπής κονδυλίων», θεσμοί αντισταθμιστικής αγωγής (της αγωγής δηλ. που βοηθάει μειονεκτούντα τμήματα του μαθητικού πληθυσμού) που είχαν καθιερωθεί στη χώρα μας περιορίζονται δραστικά.
Ένα παράδειγμα είναι οι τάξεις υποδοχής παλιννοστούντων που πριν μερικά χρόνια ήταν 35 στα Χανιά, πέρσι είχαν απομείνει 5, ενώ και πάρα πολλά τμήματα ένταξης μαθητών με μαθησιακές δυσκολίες δεν λειτούργησαν πέρσι.
Και φέτος, ελάχιστα από τα τμήματα υποδοχής και τμήματα ένταξης ξεκίνησαν να λειτουργούν, κι είναι άγνωστο το μέλλον.
Η μη λειτουργία αυτών των θεσμών πλήττει τους αδύνατους μαθητές, κατά κανόνα φτωχών οικογενειών που δεν έχουν τα οικονομικά μέσα για «ιδιαίτερα», σπρώχνοντάς τους ουσιαστικά έξω από το σχολείο, στους δρόμους και την εκμετάλλευση.
Τα λέμε όλα αυτά, γιατί το εκπαιδευτικό κίνημα πιστεύει ακράδαντα ότι, μπορεί η εκπαίδευση να μην λύνει το μεγάλο κοινωνικό ζήτημα της φτώχειας, διευρύνει όμως τους ορίζοντες των παιδιών και προετοιμάζει τους δημοκρατικούς πολίτες του αύριο.
Αποτελεί κατάκτηση των ασθενέστερων οικονομικά στρωμάτων η δημιουργία του δημόσιου σχολείου και η λειτουργία σε αυτό θεσμών αντισταθμιστικής αγωγής, που ενισχύουν τα παιδιά τα οποία αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα λόγω της κοινωνικής και οικονομικής τους θέσης.
Γι΄ αυτό, υποστηρίξαμε και υποστηρίζουμε τη λειτουργία τμημάτων με μικρούς αριθμούς μαθητών, τη λειτουργία σχολείων στην αγροτική ύπαιθρο, τη χρήση νέων μεθόδων και τεχνολογιών που διευκολύνουν τη μάθηση και τη συνεχή επιμόρφωση των εκπαιδευτικών.
Η μεγάλη μάχη κατά της παιδικής εργασίας θα δοθεί βέβαια στους κοινωνικούς αγώνες για μια δίκαιη κοινωνία, χωρίς πλούσιους και φτωχούς. Όμως ως τότε έχουμε το καθήκον να κρατήσουμε τα φτωχά παιδιά μακριά από τους δρόμους, μέσα στο σχολείο, και να τα ενισχύσουμε με αντισταθμιστική αγωγή.
Φώτης Ποντικάκης - Υπεύθυνος Περιβαλλοντικής Αγωγής της Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης Χανίων - Μέλος του Δ.Σ. του Συλλόγου Δασκάλων & Νηπιαγωγών Ν. Χανίων
