Το άγχος είναι ένα εξαιρετικά δυσάρεστο συναίσθημα το οποίο βιώνεται διαφορετικά από τον ένα άνθρωπο στον άλλο και από τη μία κατάσταση στην άλλη. Σε γενικές γραμμές, το άγχος το βιώνει ο καθένας, και ιδιαίτερα τα παιδιά, όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με γεγονότα τα οποία θεωρούν απειλητικά για τη σωματική και την ψυχική τους υγεία και δεν είναι σίγουροι αν και με ποιο τρόπο μπορούν να αντεπεξέλθουν.
Από τους πρώτους κιόλας μήνες της ζωής του παιδιού μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα άγχους, κυρίως όταν δεν ικανοποιούνται βασικές ανάγκες του, όπως με τη μητέρα του, από τις πιέσεις που υφίσταται εξαιτίας εσφαλμένων τρόπων διαπαιδαγώγησης, από τους γονείς του με τη μορφή της υπερπροστασίας, του αυταρχισμού ή της τελειοθηρίας, προκειμένου να αποκτήσει νέες δεξιότητες και κοινωνική συμπεριφορά σύμφωνη με τις αντιλήψεις τους.
Άλλες πηγές άγχους μπορεί να είναι ο ερχομός νέου μωρού στην οικογένεια, οι εντάσεις ή οι διαφωνίες μεταξύ των γονιών, η ατμόσφαιρα έντονης οικονομικής ανασφάλειας, το διαζύγιο, η σοβαρή ασθένεια ή ο θάνατος κοντινού συγγενικού προσώπου.
Το παιδί βιώνει το άγχος σαν ένα δυσάρεστο συναίσθημα ενός αόριστου, επικείμενου κινδύνου και το εκφράζει γενικά και απροσδιόριστα: «Νιώθω μια ανησυχία (ή φοβερή αγωνία) μέσα μου», «Νομίζω κάτι (τρομερό) θα μου συμβεί». Κατέχεται από αβάσιμες ανησυχίες για τις επόμενες ημέρες και, κυρίως, για την απόδοσή του στο σχολείο, στον αθλητισμό και στα παιχνίδια. Είναι ευαίσθητο σε οποιαδήποτε κριτική και αγωνιά μην ταπεινωθεί, ανυπομονώντας για ασήμαντα γεγονότα. Δεν έχει αυτοπεποίθηση, υποτιμά τον εαυτό του και τις δυνατότητες του σε σχέση με τους άλλους.
Στα ενδιάμεσα των εξάρσεων του άγχους παρατηρείται μια αγωνιώδης αναμονή η οποία δημιουργεί έλλειψη προσοχής και συγκέντρωσης, παροδική αδυναμία της μνήμης, ευερεθιστότητα και «νευρικότητα». Το παιδί δεν μπορεί να μελετήσει και προτιμά να μην
πάει σχολείο. Νιώθει, γενικά, ψυχικά «σφιγμένο» ή «τεντωμένο» και δεν ευχαριστιέται το παιχνίδι ή το αποφεύγει. Παράλληλα, το παιδί έχει αγωνία πριν κοιμηθεί ή φοβάται να κοιμηθεί μόνο του, παρουσιάζει αϋπνίες και συχνά εφιάλτες.Η διάχυτη αγωνία κάνει το παιδί να ρωτά κάθε τόσο τους γονείς για ανύπαρκτους κινδύνους και να απασχολεί τη σκέψη του με πιθανούς τραυματισμούς, αρρώστιες ή και το θάνατο. Τα μικρότερα παιδιά εκλογικεύουν το άγχος τους λέγοντας πως είναι δυνατό να έρθουν κλέφτες, θηρία, τέρατα κτλ.
Τα συνηθέστερα σωματικά ενοχλήματα στα αγχώδη παιδιά είναι η κεφαλαλγία, οι στομαχόπονοι, η ναυτία και οι εμετοί. Το παιδί μπορεί να παραπονιέται για «ζάλη», ένα αίσθημα δηλαδή αστάθειας, που το εκφράζει «σαν να θολώνουν τα μάτια μου, φοβάμαι ότι θα λιποθυμήσω». Σε πολλά αγχώδη παιδιά παρατηρείται, επίσης, συχνοουρία.
Τι να κάνουν οι γονείς…
-Να γνωρίζουν ότι, όταν το παιδί τους παρουσιάζει ένα ή περισσότερα από τα παραπάνω συμπτώματα, είναι σκόπιμο να αναζητήσουν τα αίτια για τα οποία αυτό δε νιώθει ασφαλές μέσα στην οικογένεια.
-Να γνωρίζουν ότι είναι πιθανό με μια τροποποίηση της στάσης τους να υπάρξει σημαντική μείωση των συμπτωμάτων.
-Να γνωρίζουν ότι ο διάλογος είναι απαραίτητος.
-Να το ενθαρρύνουν να εκφράζει ελεύθερα τα συναισθήματά του.
-Να του δίνουν πρωτοβουλίες.
-Να ασχολούνται ποιοτικά μαζί του.
-Να το ακούνε όταν τους μιλά.
-Να του ενισχύουν το αίσθημα της αυτοπεποίθησης, της σιγουριάς, αλλά και της ανάγκης του να προσπαθεί, στοιχεία που οικοδομούνται από νωρίς και όχι μόνο κατά τη σχολική ηλικία.
-Να μην ασχολούνται μόνο με το κυνήγι του βαθμού, αλλά να ενδιαφέρονται και για την κοινωνική του παρουσία στο χώρο του σχολείου. Να το ρωτούν όχι μόνο για τα μαθήματά του αλλά και αν έπαιξε, αν πέρασε καλά.
-Να το παροτρύνουν να επιδίδεται σε σωματικές δραστηριότητες (αθλήματα), καλλιτεχνικές (ζωγραφική, χειροτεχνία) που θα το βοηθήσουν να αποβάλει το άγχος του.
-Να ξέρουν ότι σε σοβαρές περιπτώσεις άγχους ενδείκνυται η ψυχοθεραπεία του παιδιού και όλης της οικογένειας.
