Κοινωνική ένταξη παιδιών και εφήβων με παραβατική συμπεριφορά

Η αντιμετώπιση της νεανικής (αυτο)περιθωριοποίησης και η πρόληψη  των στα όρια της παραβατικότητας συμπεριφορών που την συνθέτουν αποτελεί μιά εξαιρετικά επιτακτική και συνάμα δύσκολη πρόκληση για τις πολιτείες που θέλουν να αυτοπροσδιορίζονται ως προοδευτικές. 

Ο στιγματισμός του ατόμου έχει καταστρεπτικά αποτελέσματα για τη μετέπειτα πορεία του, διότι:

• 
  Το ετικετάρισμα και η επίσημη απονομή της ιδιότητας του «εγκληματία», ακόμη και αν το άτομο έχει επιδείξει εγκληματική δραστηριότητα, του αφαιρεί κάθε διάθεση βελτίωσης της προσωπικότητάς του και της κοινωνικής αποκάταστασής του.
  
• 
  Η επικόλληση της ετικέτας τού «εγκληματία» έχει ακόμη χειρότερα αποτελέσματα σε άτομα νεαρής ηλικίας από τη στιγμή που αρχίζουν να ενστερνίζονται τέτοια χαρακτηριστικά και να συμπεριφέρονται με τον κοινωνικό ρόλο που η ίδια η κοινωνία τούς έδωσε

Στην βασική αλφάβητο του θέματος μας μυεί ο Κυριάκος Κατσαδώρος, πρόεδρος της εξειδικευμένης ΜΚΟ Κλίμακα που σχεδιάζει επί σειρά ετών εθνικής εμβέλειας παρεμβατικές πολιτικές. Πρόκειται για ένα ζήτημα που ήδη αφορά και θα αφορά ακόμα περισσότερο στο μέλλον την σύγχρονη κυπριακή κοινωνία.

Γράφει λοιπόν ο Κ. Κατσαδώρος :

Μέσα στο υπάρχον καπιταλιστικό - κοινωνικό και πολιτισμικό- πλαίσιο, στις ίδιες τις κοινωνικο-οικονομικές και πολιτισμικές συνθήκες, βρίσκουμε τους γενεσιουργούς παράγοντες τραυματικών βιωμάτων που οδηγούν τους νέους σε ρήξη με τον εαυτό τους, τους θεσμούς και την ίδια την κοινωνία. 

Τέτοιες συνθήκες επιβαρυντικές ή απαγορευτικές για την ομαλή προσωπική και κοινωνική ανάπτυξη και πρόσβαση των νέων στο κοινωνικό γίγνεσθαι είναι:

• η ανεπαρκής στήριξη και ασφάλεια μέσα στην οικογένεια,
  
• η παραμέληση,
  
• η κακοποίηση,
  
• η απόρριψη από το υπάρχον εκπαιδευτικό σύστημα, το οποίο συχνά λειτουργεί, όχι ως μηχανισμός κοινωνικής και πολιτισμικής ένταξης, αλλά ως μηχανισμός κοινωνικής περιθωριοποίησης, ιδιαίτερα, για ειδικές ομάδες μαθητικού πληθυσμού,
  
• η σύγκρουση με το νόμο,
  
• ο εγκλεισμός σε ιδρύματα ή σωφρονιστικά καταστήματα.
  

Δεν είναι τυχαίο ότι παιδιά και έφηβοι με αντικοινωνική και «εγκληματική» συμπεριφορά και, γενικά, νεαρά άτομα που έχουν διαπράξει ποινικό αδίκημα ή ηθικό παράπτωμα, που έχουν εγκαταλείψει την οικογενειακή στέγη ή έχουν εμπλακεί σε

κυκλώματα αλητείας, πορνείας ή ναρκωτικών, αποτελούν σύγχρονο αντικείμενο έρευνας και παιδαγωγικής αντιμετώπισης εκ μέρους τής Ειδικής Αγωγής. Έτσι, είναι χαρακτηριστικό ότι στις ημέρες μας το σωφρονιστικό σύστημα έχει αναδιαρθρωθεί, παραμερίζοντας τις πρακτικές τής παραδοσιακής Σωφρονιστικής μέσα από την υιοθέτηση ψυχοπαιδαγωγικών τάσεων και την εφαρμογή θεραπευτικών μεθόδων.

Γενικά, οι ανήλικοι παραβάτες διακρίνονται από τα ακόλουθα γνωρίσματα

• χαμηλή αυτοεκτίμηση,
  
• βιωμένη απόρριψη,
  
• εμπειρία ιδρυματικής μέριμνας,
  
• απουσία προσωπικής και κοινωνικής προοπτικής,
  
• ανεπιτυχή διαχείριση και έκφραση αναγκών και συναισθημάτων,
  
• καταπιεσμένη επιθυμία αλλαγής των όρων ζωής τους.
  

Τα παραπάνω χαρακτηριστικά σχετίζονται με προβλήματα που αντιμετωπίζουν, όπως

• απομάκρυνση από το οικογενειακό περιβάλλον, εφόσον εκτίουν ποινές,
  
• φόβος απόρριψης,
  
• πρόβλημα αποκατάστασης των οικογενειακών τους σχέσεων,
  
• αίσθημα απόγνωσης που προέρχεται από προβλήματα όπως η στέγαση, η ανεργία κ.ά.,
  
• δυσπιστία απέναντι στους θεσμούς,
  
• χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών.
  

Εδώ, ακριβώς, έρχεται να καταδειχθεί η σημασία τής παιδαγωγικής προσέγγισης στην κοινωνική ένταξη ανηλίκων με παραβατική συμπεριφορά. Ειδικότερα, σε χώρες νέες στην εφαρμογή του λεγόμενου ευρωπαϊκού κεκτημένου, η διατάραξη της κοινωνικής λειτουργικότητας δεν κινδυνεύει τόσο από το μέγεθος της παραβατικότητας όσο από την ανεπάρκεια θεσμών και ολοκληρωμένων νομοθετικών μέτρων), καθώς και την έλλειψη ουσιαστικού ενδιαφέροντος της πολιτείας για ειδικές κοινωνικές ομάδες, όπως οι νεαροί παραβάτες Και λέγοντας “ειδικές κοινωνικές ομάδες” εννοούμε...

περισσότερα: efagonizesthe