Ο Άγιος Φανούριος έγινε δημοφιλής από την παρήχηση του ονόματός του προς το
ρήμα φαίνω, φανερώνω, δηλαδή παρουσιάζω, αποκαλύπτω, ειδικότερα τα χαμένα
αντικείμενα, με την επίκληση.
Λίγες και ασαφείς είναι οι γνώσεις από τη γραπτή παράδοση, για το βίο
του Αγίου Φανουρίου (όπως δηλώνει και το συναξάρι του). Φανερώθηκε
ξαφνικά, μετά το 1350 στη Ρόδο, μιαν 27η Αυγούστου, οπότε και γιορτάζει
από τότε.
Η εικόνα του βρέθηκε τυχαία στα ερείπια μιας εκκλησίας. Καθώς οι Τούρκοι
επισκεύαζαν τα τείχη της πόλης, οι εργάτες βρήκαν στα χαλάσματα μια παλιά
εκκλησία με φθαρμένες εικόνες. Μεταξύ αυτών ήταν και η εικόνα του Αγίου
Φανουρίου, που ο τότε Μητροπολίτης του νησιού Νείλος (1355-1369), διάβασε
την επιγραφή, Άγιος Φανούριος.
Αν και ο 'Άγιος ήταν άγνωστος μέχρι τότε, ο Μητροπολίτης ανακαίνισε την
ερειπωμένη εκκλησία και καθιέρωσε γιορτή την ημέρα εύρεσης της εικόνας.
Έτσι η Ρόδος έγινε το κέντρο προσκύνησης του Αγίου, όπου αναφέρονται
και πολλά θαύματά του.
Πολύ γρήγορα η λατρεία του Αγίου απλώθηκε στα Δωδεκάνησα, στην Κύπρο, την
Κρήτη, Χίο, Λέσβο και σε όλο τον ελληνικό χώρο. Στην Κρήτη σώζονται δύο
εικόνες του Αγίου, που φιλοτεχνήθηκαν από τον σπουδαίο εικονογράφο Αγγελο
(α΄μισό 15ου αιών.), και βρίσκονται στη Μονή Βροντησίου, πρώην Βαλσαμονέρου
(νομός Ηρακλείου), που συνεργάστηκε με τον ηγούμενο της Μονής, και κτήτορα
του κλίτους του Αγίου Φανουρίου στη Μονή, Ιωνά Παλαμά.
Ο Άγιος Φανούριος έγινε δημοφιλής από την παρήχηση του ονόματός του προς
το ρήμα φαίνω, φανερώνω, δηλ. παρουσιάζω, αποκαλύπτω, ειδικότερα τα χαμένα
αντικείμενα, με την επίκληση.
Αυτή η ιδιότητα του Αγίου επεκτάθηκε κυρίως από την Κρήτη, λόγω επίκλησής
του για την ανεύρεση αιγοπροβάτων, και ζωοκλεφτών. Οι βοσκοί στην Κρήτη τον
θεωρούν προστάτη τους και ως φύλακα των ποιμνίων τους. Στην πίστη του λαού
έχει συνδεθεί το όνομά του και με την φανέρωση τύχης. Σε μερικά μέρη
θεωρείται γιατρός και του πονοκεφάλου.
Το αίτημα προς τον Άγιο για την εύρεση χαμένων ή κλεμμένων αντικειμένων
συνοδευόταν πάντοτε από τα τάματα. Με την πάροδο του χρόνου, όμως, έχει
επικρατήσει ένα μόνο τάμα, το ψήσιμο της φανουρόπιτας, την οποία οι
νοικοκυρές συνηθίζουν να μοιράζουν στους φίλους και γείτονες με την ευχή,
Ο Θεός να συγχωρέσει τη μάνα του Αγίου Φανουρίου.
Αυτό επινοήθηκε από τη λαϊκή φαντασία, λόγω της άγνωστης βιογραφίας του
Αγίου, που θεώρησε τη μάνα του αμαρτωλή και τον Άγιο νόθο. Η παράδοση,
μάλιστα, τη θέλει πολύ σκληρή και άπονη στους φτωχούς, ώστε δεν μετάνοιωσε
για αυτό ούτε στην Κόλαση, παρ' όλο που ο γιος της προσπάθησε να τη σώσει.
Σύμφωνα με άλλες παραδόσεις, η φανουρόπιτα γίνεται και για τη συγχώρεση της
αδελφής και του αναδόχου του Αγίου. Η φανουρόπιτα ψήνεται και από ανύπαντρες
γυναίκες, για να τους φανερώσει ένα καλό γαμπρό ο Άγιος. Η φανουρόπιττα
φτιάχνεται, συνήθως με αλεύρι, νερό, ζάχαρι, κανελλογαρύφαλλα, ξύσμα
πορτοκαλιού, χυμό πορτοκαλιού ή λεμονιού, αλάτι , σταφίδες και
καρύδια.
Ο Άγιος Φανούριος εικονίζεται πάντοτε να κρατεί ένα κερί αναμμένο,
επειδή φανερώνει τα χαμένα αντικείμενα. Σύμφωνα με το συναξάρι του, η
αρχέτυπη εικόνα του τον παρουσιάζει να πλαισιώνεται από δώδεκα σκηνές
του μαρτυρίου του.
Ο εικονογράφος Άγγελος, που έδρασε καλλιτεχνικά στην Κρήτη, μας τον
εικονίζει με νεανικό πρόσωπο, στρατιωτική ένδυση (θώρακα με διακοσμητικές
χρυσογραφίες, αλυσιδωτό χιτώνα με μακριά μανίκια, ψηλές κάλτσες και
περικνημίδες, λόγχη και ασπίδα), κόμμωση με μικρούς βοστρύχους να πέφτουν
πίσω στα αυτιά του, ένα χαρακτηριστικό σταυρό και ένα αναμμένο κερί
στερεωμένο πάνω του.
Βλέπε: Έκδοση Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος, Εικόνες της Πάτμου (Αθήνα,
1977? Ψιλάκης Νίκος, Μοναστήρια και Ερημητήρια της Κρήτης (Ηράκλειο, 1994).
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ
Το παραπάνω άρθρο έχει αντληθεί από την ιστοσελίδα της εκκλησίας της
Κύπρου.
Σχετικά links για τον Άγιο Φανούριο:
No comments:
Post a Comment