Σελίδες

Thursday, 1 April 2010

Ποια πατρίδα σε διώχνει και ποια σε χρειάζεται, ποια σε νοιάζεται, ποια γη;

Πριν ένα χρόνο περίπου πέρναγα από το κέντρο της Αθήνας ένα πρωινό μιας αργίας. Ανάμεσα σε μαύρους, Πακιστανούς, σκυλιά, πρεζάκια που ξέρναγαν, μπότες αστυνομικών που πάταγαν, γυναίκες ελαφρών ηθών, Ελληνίδες και ξένες ενωμένες που φώναζαν στους αστυνομικούς για να ελευθερώσουν τον νταβατζή τους.
 .

Είχα πολλά χρόνια να περάσω από εκεί και ομολογώ ότι δεν ήταν αυτό που περίμενα. Η εικόνα που μου έμεινε στο μυαλό αρχίζει σιγά-σιγά να ξεθωριάζει, αλλά μου έμεινε η μυρωδιά. 
Αυτή η άθλια ανάμιξη ιδρώτα, σάπιας αναπνοής, "αμαρτωλών" υγρών, εμετού και πόνου. 
Όλα εκεί είναι μοιρασμένα στα δυο. 
Οι «καταπιεσμένοι» και τα όργανα της τάξης. Ναι, κατάλαβα ότι εκεί δεν υπάρχει ρατσισμός, ότι εκεί όλοι είναι αδέρφια. Συμφιλιωμένοι μπρος σε θάνατο και «ζωή», παιδιά ενός κατώτερου Θεού. 
Δεν ασχολήθηκαν με μένα ούτε για να μου ρίξουν μακάρι ένα βλέμμα. Ήμουν ξένο σώμα. Δεν είχα το θάρρος να φαντάζομαι τότε πως όλα μπορεί να τα αλλάξει η νύχτα, με τον γλυκό απατηλό μανδύα της που όλα τα σκεπάζει και τους δίνει άλλο χρώμα, αλλάζοντας τις ισορροπίες. Όταν τα βαποράκια και οι νταβαζτίδες πουλάνε ένα κομμάτι στιγμιαίας «ευτυχίας», μάλλον ανενόχλητοι. Δεν ήθελα να μου μείνει ούτε καν η ανάμνηση. 
Μέχρι χθες την νύχτα. Όταν άκουσα ότι ένα παιδί πέθανε, σκεπάζοντας με αίμα και με κομμάτια του κορμιού του την ίδια του την μάνα. Όταν η μικρή του αδελφή κινδυνεύει να χάσει την όραση της, με σοβαρά εγκαύματα σε όλο της το σώμα. Όταν μια οικογένεια κατατρεγμένων ψάχνοντας στα σκουπίδια για ζωή, βρήκε απλώς τον θάνατο. 
Ξένο σώμα και αυτοί στις ίδιες περιοχές. Δεν ξέρω ποιοι έβαλαν την βόμβα και γιατί, δεν ξέρω αν λυπούνται η αν το κοιτάζουν ψυχρά, λογαριάζοντας αυτές τις ψυχές σαν «παράπλευρες απώλειες». 
Ξέρω όμως ποιοι είναι αυτοί που χαίρονται. Είναι όλοι αυτοί οι «περήφανοι Έλληνες» που μεταφέρουν την κληρονομία των μεγάλων προγόνων από τα πάτρια εδάφη στις ελβετικές τράπεζες. Αυτοί που πήγαν τις επιχειρήσεις τους σε άλλες χώρες για φτηνότερα χέρια εργασίας και μεγαλύτερο προσωπικό κέρδος. 
Αυτοί που δεν ήθελαν τους συμπατριώτες τους στις δουλειές, αλλά ξένους εργάτες, για τον ίδιο λόγο. Οι ίδιοι που λένε ότι εμείς δεν θέλουμε δουλειές και ας βλέπουν ότι πτυχιούχοι γλύφουν και ζητιανεύουν για μια δουλειά στην οικοδομή η στα σκουπίδια του κάθε δήμου. Οι ίδιοι που μας τρομάζουν τώρα με συνθήματα τύπου ότι για όλα φταίνε οι άλλοι- που ήρθαν για μια καλύτερη ζωή σε μια καινούργια πατρίδα. 
Εκείνοι που φωνάζουν σε παρελάσεις συνθήματα που κάνουν τους ήρωες του έθνους να στριφογυρίζουν μες στο τάφο τους. Που μαθαίνουν στα παιδιά τους να χειροκροτούν τέτοια φαινόμενα, αντί να τα καταδικάζουν. Αυτοί που τα πήγαν όλα σε offshore εταιρίες για να ξεφύγουν της φορολογίας. 
Εκείνοι που δείχνουν την περίφημη ελληνική «φιλοξενία» μόνο όταν μπορούν να ΠΑΙΡΝΟΥΝ και όχι να δίνουν. Όλοι οι «καλοί χριστιανοί» που πάνε οικογενειακώς στην εκκλησία ειδικά στις προεκλογικές περιόδους και ειδικά πριν από τις εκλογές στην αυτοδιοίκηση. Αυτοί οι «καλοί Σαμαρείτες» που δίνουν ένα κομμάτι σαν δωρεά, για να τους συγχωρεθεί το αμάρτημα του «ου κλέψεις». Που φωτογραφίζονται την ημέρα στα ιδρύματα και το βράδυ αγοράζουν το βίντεο της κάθε Τζούλιας. 
Αυτοί οι μεγαλοδημοσιογράφοι που μας κάνουν «πολιτική εκπαίδευση» από τα παράθυρα των καναλιών, με απώτερο σκοπό το να περάσουν στις συνειδήσεις μας τι είναι «εφικτό» και τι όχι, συμφώνα με τις εντολές των αφεντικών τους. 
Αυτοί που σαν «μεγάλα κεφάλαια» της ΕΕ δεν αναγνωρίζουν τα σύνορα μας έμπρακτα σαν σύνορα της Ευρώπης. Οι ίδιοι που δεν ξέρουν τι σημαίνει η αλληλεγγύη με τον υπόλοιπο κόσμο. Που δεν καταλαβαίνουν ότι έχουμε μια γη για όλους κάτω από τα πόδια μας και ότι φροντίζοντας την δίκαια σημαίνει να προστατεύεις τους αδύναμους της γης πρώτα απ’όλα.
Ναι, τους ακούω και εγώ τόσα χρόνια με το ίδιο τροπάριο. Αυτό που σαν βάση έχει το «διαίρε και βασίλευε».
Σας κοιτάζω σήμερα λοιπόν, τώρα όταν αρχίζω και συνηθίζω την μυρωδιά του αίματος, και σας λέω: Ναι, ρε, το κατάλαβα, για όλα φταίνε οι ξένοι. Μόνο που πρέπει να καταλάβουμε που να τους ψάξουμε. Και σας λέω και εσάς στους άλλους, να μην ψάξετε να τους βρείτε στην λάθος μεριά. Γιατί όλοι μας, εμείς εδώ κάτω, πρέπει να μάθουμε να τους κοιτάζουμε κατάμουτρα και με θάρρος, όλους αυτούς τους αληθινούς «ξένους».
"Δε μ' ενδιαφέρει η καταγωγή των πολιτών ούτε η φυλή στην οποία γεννήθηκαν. Τους αντιμετωπίζω όλους μ' ένα κριτήριο: την αρετή. Για μένα κάθε καλός ξένος είναι Έλληνας και κάθε κακός Έλληνας είναι χειρότερος από βάρβαρος."
Μέγας Αλέξανδρος

Δευτέρα, 29 Μαρτίου 2010

Σήμερον κρεμάται επί ξύλου...

Σήμερον κρεμάται επί ξύλου,
ο εν ύδασι την γην κρεμάσας.
Στέφανον εξ ακανθών περιτίθεται,
ο των αγγέλων βασιλεύς.
Ψευδή πορφύραν περιβάλλεται,
ο περιβάλλων τον ουρανόν εν νεφέλαις.
Ράπισμα κατεδέξατο,
ο εν Ιορδάνη ελευθερώσας τον Αδάμ.
Ήλοις προσηλώθη, ο νυμφίος της Εκκλησίας.
Λόγχη εκεντήθη, ο υιός της Παρθένου.
Προσκυνούμεν σου τα Πάθη, Χριστέ.
Δείξον ημίν και την ένδοξόν σου Ανάστασιν.

“Σήμερον κρεμάται επί ξύλου ο εν ύδασι την γην κρεμάσας”, ψάλλει ο ιερέας την ώρα που περιφέρει τον εσταυρωμένο Ιησού στο ναό για την αναπαράσταση της σταύρωσης. 

Είναι η στιγμή, όπου σε όλες τις εκκλησίες της χώρας θα σβήσουν τα φώτα. Η πομπή της σταύρωσης, υπό το αμυδρό φως των κεριών, θα κινηθεί με αργό και σταθερό ρυθμό προς το κέντρο των ναών, διασχίζοντας το πλήθος των πιστών. Το Θείο δράμα σχεδόν κορυφώνεται… Αυτός που στήριξε τη γη πάνω στο νερό χλευάζεται: “στέφανον εξ ακανθών περιτίθεται, ο των Αγγέλων Βασιλεύς ψευδή πορφύρα περιβάλλεται, ο περιβάλλων τον ουρανόν εν νεφέλαις ράπισμα κατεδέξατο - ο εν Ιορδάνη ελευθερώσας τον Αδάμ. Λόγχη εκεντήθη ο Υιός της Παρθένου”.

Η ελπίδα, ωστόσο, για το χαρμόσυνο γεγονός προκαλεί ανακούφιση στο πλήθος: Προσκυνούμεν Σου τα Πάθη, Χριστέ, δείξον ημίν και την ένδοξόν Σου Ανάσταση”.

Σήμερα το βράδυ επίσης στην ακολουθία του Νυμφίου διαβάζονται τα 12 ευαγγέλια που περιγράφουν το γενεαλογικό δένδρο του Ιησού, προβλέπουν τον ερχομό του, καταγράφουν τα άγια Πάθη και τη λαμπρή Ανάσταση.

Τα έθιμα της Μεγάλης Πέμπτης
Παραδόσεις αιώνων αναβιώνουν από άκρη σε άκρη της Ελλάδας. Από τη Μακεδονία και τη Θράκη μέχρι την Κρήτη και από τη Ζάκυνθο ως τα νησιά του Αιγαίου, η Μεγάλη Εβδομάδα αποτελεί μια περίοδο κατάνυξης με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα ανά περιοχή.
Τη Μεγάλη Πέμπτη το πρωί, παραδοσιακά βάφουμε τα αυγά μας και ουσιαστικά ξεκινάνε τα περισσότερα πασχαλινά έθιμα της χώρας μας.
Από το πρωί οι γυναίκες καταγίνονται με το ζύμωμα. Ζυμώνουν τις κουλούρες της Λαμπρής με διάφορα μυρωδικά και τις στολίζουν με ξηρούς καρπούς και με στολίδια από ζυμάρι. Τα ονόματά τους ποικίλουν ανάλογα με το σχήμα που τους δίνουν. Λέγονται κουτσούνες, κουζουνάκια, κοφίνια, καλαθάκια, δοξάρια, αυγούλες, λαζαράκια.
Βασική ασχολία της ημέρας είναι και το βάψιμο των Αυγών, που συμβολίζει το θείο πάθος και την ανανέωση της ζωής. Για αυτό και η Μεγάλη Πέμπτη λέγεται επίσης και Κόκκινη Πέμπτη ή "ΚοκκινοΠέμπτη"
Το βάψιμο των αυγών γίνεται με ορισμένη εθιμοτυπία. Σε πολλά μέρη, είναι συγκεκριμένος ο αριθμός αυγών που θα βάψουν και οι τρόποι και τα μέσα βαφής που θα χρησιμοποιήσουν.

Η παράδοση αναφέρει ότι η Αγία Μαρία η Μαγδαληνή πήγε στη Ρώμη και διαμαρτυρήθηκε στον Αύγουστο για το έγκλημα του Πιλάτου, αναφέροντας παράλληλα τα σχετικά με την Ανάσταση του Χριστού. Επειδή όμως ο Αύγουστος δυσπιστούσε, εκείνη του είπε για να πιστέψει στην Ανάσταση, ότι θα κοκκίνιζε μόνο του το αυγό που κρατούσε στα χέρια της. Όπως και έγινε.
Για μερικούς βάφονται κόκκινα σε ανάμνηση του χυμένου αίματος του Χριστού. Για άλλους το κόκκινο χρώμα είναι έκφραση χαράς για το ευτυχισμένο γεγονός της Ανάστασης του Κυρίου και συνάμα μέσο αποτρεπτικό κάθε κακού.
Την ίδια σημασία έχει και η ανάρτηση κόκκινων υφασμάτων από τα παράθυρα την Μεγάλη Πέμπτη.

Πηγή: Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων, Αμήν

Σταύρωση, Ταφή και Ανάσταση στο έργο του Ρέμπραντ

Του Ξενοφώντα Παπαευθυμίου
μουσειολόγου - συντηρητή έργων τέχνης

Η θρησκευτική μας εικονογραφία είναι γεμάτη από σπουδαίες απεικονίσεις σκηνών από τα πάθη και την Ανάσταση του Χριστού, απεικονίσεις ιδιαίτερου "ύψους" και "μεγέθους", οι οποίες καταφέρνουν με μοναδικό ίσως τρόπο να αποδώσουν όχι μόνο την τραγικότητα αλλά και την εσωτερική διάσταση και αλήθεια αυτών των στιγμών.
Συνηθίζουμε να λέμε ότι μόνον η ανατολική ζωγραφική παράδοση καταφέρνει να αποδώσει την εσωτερικότητα και τον συμβολισμό αυτών των σκηνών χωρίς να καταφεύγει σε τεχνάσματα το οποία μας οδηγούν σε φυσιοκρατικές καταστάσεις, κάτι που συνήθως συμβαίνει στην δυτική τέχνη, η οποία προβάλλει κυρίως την ανθρώπινη και όχι την υπερβατική διάσταση.
Ένας από τους μεγάλους δασκάλους της δυτικοευρωπαϊκής παράδοσης που κατάφερε να προσδώσει μία ξεχωριστή διάσταση στις ιερές αυτές σκηνές, ξεφεύγοντας από την απλή εικονογραφική και διακοσμητική απόδοση πολλών άλλων ομότεχνών του, είναι ο Ολλανδός Ρέμπραντ φάν Ράϊν (16061669).
Ο Ρέμπραντ σηματοδότησε την τέχνη της εποχής του επηρεάζοντας σαφώς την εξέλιξη της ευρωπαϊκής τέχνης με τον ξεχωριστό τρόπο με τον οποίο χειρίστηκε το χρώμα και το φως μέσα στο έργο του, κάτι που του έδινε την δυνατότητα να διεισδύει στην ίδια την ουσία του θέματος και να ανακαλύπτει την βαθύτερη δομή και νόημά του, δημιουργώντας και εφαρμόζοντας τους δικούς του κανόνες και ευρήματα που προσέδιδαν σε αυτό μια ξεχωριστή ευαισθησία.
Ρεμπράντ Φαν Ράιν
Το στήσιμο του σταυρού (1633)
Πινακοθήκη Μονάχου
Με κύριο εργαλείο του το χρώμα, που κυμαινόταν από το αστραφτερό λευκό μέχρι τα βελούδινα καφέ και το μαύρο, κατάφερνε να δώσει έναν ξεχωριστό φωτισμό στο έργο του που λειτουργούσε σκηνογραφικά, αποδίδοντας έτσι τις έντονες συναισθηματικές καταστάσεις των θεμάτων του, καταφέρνοντας να δημιουργήσει άχρονες σκηνές, όπως θα τις χαρακτηρίζαμε και στην ανατολική παράδοση.
Τέτοια χαρακτηριστικά διακρίνουμε και στα έργα του Ρέμπραντ που βρίσκονται στην Πινακοθήκη του Μονάχου, μια σειρά ελαιογραφιών σε μουσαμά με στρογγυλεμένο το πάνω μέρος, από τις οποίες ξεχωρίζουμε το "Στήσιμο του Σταυρού", την "Ταφή" και την "Ανάσταση", τρία από το πιο σημαντικά θρησκευτικά έργο της δυτικής παράδοσης.
Στο "Στήσιμο του Σταυρού" κυριαρχεί το διαγώνιο μοτίβο του σταυρού που υψώνεται απότομα μέσα στον πλημμυρισμένο από το σκοτάδι καταθλιπτικό χώρο. Η τραγικότητα της σκηνής τονίζεται από το δυνατό φως που λούζει τον Σταυρωμένο, ενώ το πλήθος των θεατών σαν χορός αρχαίας τραγωδίας χάνεται στην σκιά.
Ρεμπράντ Φαν Ράιν
Η ταφή (1636-39)
Πινακοθήκη Μονάχου
Το φως που λούζει την μορφή του σταυρωμένου Χριστού, γλιστράει προς τα κάτω δημιουργώντας ανταύγειες στην πανοπλία του στρατιώτη και συγκεντρώνεται πάνω στην φιγούρα με τον γαλάζιο σκούφο, που ισορροπεί την σύνθεση παίζοντας τον ρόλο του κέντρου βάρους.
Η μορφή αυτή είναι η αυτοπροσωπογραφία του ίδιου του καλλιτέχνη, που έρχεται να αντιπροσωπεύσει την ίδια την ζωή ερχόμενος σε αντίθεση με τις υπόλοιπες απρόσωπες, βουβές και παγωμένες παρουσίες.
Σαν τραγωδία που εξελίσσεται σε μία θεατρική σκηνή παρουσιάζεται η "Ταφή" που αντιπροσωπεύει η τελευταία πράξη του Θείου Δράματος.
Η θεατρικότητα και αυτής της σκηνής είναι εμφανής αφού και εδώ το στήσιμο αλλά και o φωτισμός, αντισυμβατικός σχεδόν μεταφυσικός, κυριαρχούν όπως και στον προηγούμενο πίνακα.
Η ατμόσφαιρα είναι απόκοσμη και μέσα από έναν βαρύ ίσκιο τα γεγονότα και τα πρόσωπα ξεχωρίζουν από το φως που έρχεται από τρεις πηγές σε τριγωνική λοξή διάταξη.
Το φόντο λειτουργεί υπαινικτικά καθώς ξεμακραίνει το τοπίο προς το βάθος, αφήνοντας να εννοηθεί μια μελλοντική ελπίδα μέσα από το φωτεινό ξάνοιγμα του ουρανού.
Ρεμπράντ Φαν Ράιν
Ανάσταση (1636-39)
Πινακοθήκη Μονάχου
Το φως ξεσκεπάζει αμείλικτα το σώμα του Χριστού, τον τάφο και τα πρόσωπα που θρηνούν αναδεικνύοντάς τα σε κύρια στοιχεία της σύνθεσης, ενώ δευτερεύοντες φωτισμοί τονίζουν την μικρή πυραμίδα στα δεξιά, που σχηματίζεται από τις τρεις Μαρίες.
Μέσα από λεπτές συνθετικές και χρωματικές ισορροπίες ο Ρέμπραντ δημιουργεί και εδώ ένα πολυσύνθετο και μεγαλόπνοο έργο που δίνει την αίσθηση του απεριόριστου χώρου, έξω από τον χρόνο.
Εξίσου σημαντική είναι η σκηνή της "Ανάστασης" που εξελίσσεται μέσα από μία έκρηξη φωτός γύρω από τον άγγελο που αποτελεί το κέντρο της σύνθεσης.
Η φωτεινή αυτή έκρηξη ξεχύνεται προς τα κάτω φωτίζοντας απαλά την μορφή του αναστημένου Χριστού στα δεξιά, ενώ χτυπά με κομματιαστές, και βίαιες λάμψεις το σύμπλεγμα των στρατιωτών, αφήνοντας στο ημίφως δεξιά κάτω τις έκπληκτες τρεις Μαρίες.

Τα τρία αυτά έργα του Ρέμπραντ ξεφεύγουν από την επιφανειακή αντιμετώπιση αυτών των θεμάτων, στην οποία μας έχουν συνηθίσει πολλοί καλλιτέχνες της δύσης, αφού ο καλλιτέχνης δεν αρκείται απλά σε μια αισθητική εικαστική αναζήτηση, αλλά παίρνει την αφορμή μέσω αυτής να εμβαθύνει και να αποδώσει εσώτερες καταστάσεις και προβληματισμούς με την χρήση συμβολικών και υπαινικτικών στοιχείων.