Μια συνέντευξη ανθρώπινη με τον Αρχιεπίσκοπο Τιράνων, Δυρραχίου και Πάσης Αλβανίας Αναστάσιο, με τα μάτια να βουρκώνουν κάποιες στιγμές, για να δηλώσει με την ταπεινότητα που τον χαρακτηρίζει: «Μείναμε κοντά στους απλούς ανθρώπους που είχαν ανάγκη, σε φτωχικές συνθήκες, όχι για 1-2 χρόνια αλλά για δεκαεννέα. Συμφιλιώθηκε με την καχυποψία των άλλων”.
O Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας, που ήταν πρόσφατα στην Κύπρο όπου του απονεμήθηκε ο τίτλος του επιτίμου διδάκτορος του Κυπριακού Πανεπιστημίου, παραχώρησε αποκλειστική συνέντευξη στην εφημερίδα «Ο ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΟΣ» και στη δημοσιογράφο Αντιγόνη Δρουσιώτη.
- «Τρομοκρατικές ενέργειες και θρησκευτική συνείδηση», η διάλεξη που δώσατε όταν σας αναγόρευσε σε Επίτιμο Διδάκτορα η Σχολή Κοινωνικών Επιστημών και Επιστημών της Αγωγής του Πανεπιστημίου Κύπρου. Τις ζήσατε από πρώτο χέρι. «Μαύρο στρατηγό», σας αποκαλούσε μερίδα του Τύπου πιέζοντας την πολιτική ηγεσία να σας διώξει.
-Τα πρώτα χρόνια ήταν δύσκολα, δέσποζε μια ιδιότυπη καχυποψία. Είχα πάει αρχικά ως Πατριαρχικός Έξαρχος, για να δω τι απέμεινε από την Εκκλησία που ήταν διαλυμένη επί 23 χρόνια. Πολλοί δεν πίστευαν ότι αυτή ήταν η αποστολή μου, είχαν διάφορες υποψίες. Έρχεται από την Ελλάδα, πιθανώς και με άλλες επιδιώξεις.
-Πώς αντιμετωπίζεται η καχυποψία;
-Κατ’ αρχάς προσπάθησα να την κατανοήσω με τη σκέψη: Άνθρωποι οι οποίοι από τα παιδικά τους χρόνια μεγάλωσαν με τη βεβαιότητα ότι δεν υπάρχει Θεός, ότι τα πάντα ερμηνεύονται από την πάλη των τάξεων και τα πολιτικά ενδιαφέροντα, πώς να αποδεχτούν ότι εγώ είμαι εκεί διότι πιστεύω στον Θεό, στον Θεό της αγάπης, και ότι πηγαίνω για να τους βοηθήσω. Έπρεπε λοιπόν να συμφιλιωθώ με την καχυποψία των άλλων, να κάνω αυτό που πρέπει και τα πράγματα θα αποδείκνυαν την αλήθεια. Έτσι, προχώρησα ήρεμα στην εκτέλεση του καθήκοντός μου, προσπαθώντας όλες οι ενέργειες να είναι θετικές και για το λαό της Αλβανίας και για το λαό της Ελλάδος και γενικότερα των Βαλκανίων.
-Υπήρχαν στιγμές δύσκολες που σκεφτήκατε να φύγετε;
-Υπήρξαν πολλές στιγμές δύσκολες αλλά όχι τόσο ώστε να τα εγκαταλείψω λόγω των αντιξοοτήτων. Υπήρξε μια περίοδος στην οποία άρχισε η υπονόμευση από εκεί που δεν την περίμενε κανείς.
-Από συνεργάτες σας;
-Όχι τόσο από συνεργάτες. Κυρίως από ανθρώπους οι οποίοι είχαν τη δική τους αντίληψη για το τι δέον γενέσθαι στην Αλβανία.
-Πολιτική;
-Πολιτική και θρησκευτική. Στην Αλβανία υπάρχει μια ιδιοτυπία η οποία δεν είναι πολύ γνωστή στα περιβάλλοντα της Ελλάδος και της Κύπρου. Οι χριστιανοί ορθόδοξοι δεν είχαν όλοι τους την ίδια εθνική καταγωγή. Υπήρξε λοιπόν τον πρώτο καιρό μια τάση να δημιουργηθούν μικρές ανεξάρτητες ομάδες με επιρροή από τις γύρω μεγάλες Εκκλησίες. Η δική μου θέση ήταν όλοι οι ορθόδοξοι να είμαστε μαζί, ανεξαρτήτως καταγωγής ή γλώσσας. Αυτό μερικοί δεν το ήθελαν.
-Γιατί μείνατε;
-Διότι ήξερα ότι ο ορθόδοξος λαός είχε ανάγκη από έναν άνθρωπο με εμπειρία στα εκκλησιαστικά, που θα τον αγαπήσει πραγματικά και θα σταθεί κοντά του στις δύσκολες στιγμές. Πήγα αρχικά ως Πατριαρχικός Έξαρχος για να μελετήσω τις συνθήκες, να υποβάλω σχετική έκθεση. Κατόπιν θα επέστρεφα στα καθήκοντά μου. Ήμουν τακτικός καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και είχα τη θέση μου ως Επίσκοπος- Γενικός Διευθυντής της Αποστολικής Διακονίας. Όταν ετοιμάστηκα να φύγω, πολλοί Ορθόδοξοι με πίεσαν να μείνω. Απάντησα ότι αν ήθελαν κάτι τέτοιο, θα έπρεπε να το ζητήσουν από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και να το αποδεχθεί η αλβανική κυβέρνηση. Μια αντιπροσωπεία επισκέφθηκε το Πατριαρχείο και ζήτησε να επανιδρυθεί το συντομότερο η Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας. Στις 24 Ιουνίου 1992 μού ανήγγειλαν από το Πατριαρχείο ότι είχα εκλεγεί Αρχιεπίσκοπος και μαζί με μένα άλλοι τρεις Μητροπολίτες. Εξήγησα ότι έπρεπε να ενημερώσουν σχετικά την αλβανική κυβέρνηση. Ο Πρόεδρος ήταν ο νυν Πρωθυπουργός ο καθηγητής Μπερίσα …με τον οποίο είχα άριστες σχέσεις τον πρώτο χρόνο, αλλά δεν δεχόταν να με δει, διότι νόμιζε ότι παιζόταν κάποιο παιχνίδι πίσω από τις πλάτες του. Περίμενα λοιπόν από τις 24 μέχρι τις 30 Ιουνίου. Τότε με δέχθηκε για να μου δηλώσει ότι, παρά τις δυσκολίες που υπήρχαν, δέχονται τον έως τότε Πατριαρχικό Έξαρχο, αλλά όχι τους άλλους τρεις, επίσης ελληνικής καταγωγής. Έπρεπε να αποφασίσω αν θα προχωρούσα μόνος μου, και μάλιστα ξυπόλητος στα αγκάθια, ή θα αποσυρόμουν για να αναλάβουν άλλοι την ευθύνη. Τελικά έδωσα το μεγάλο μήνυμα στις 12 Ιουλίου και υπέγραψα επάνω στο ανοικτό Ευαγγέλιο. Ήταν η περικοπή της Μεγάλης Παρασκευής.
-Ο δρόμος της σταύρωσης;
-Έπρεπε να αποδεχθείς ότι δεν πήγαινες σε ένα θρόνο δυνάμεως, δόξης, ανέσεως. Πορευόσουν σε μια απαιτητική και αμφιβόλου επιτυχίας αποστολή.
-Ήλθε η Ανάσταση;
-Η Ανάσταση δεν έρχεται μετά το σταυρό, η Ανάσταση συνυπάρχει με το σταυρό. Γνώριζα από εκείνη τη στιγμή το τι με περίμενε. Έπρεπε να ξεπεράσω και το φόβο της αποτυχίας. Τράβα μπροστά. Να σου φτάνει ο Θεός, συμβούλευα από χρόνια τον εαυτό μου.
-Αν δεν το είχατε όμως αυτό από μικρός ίσως να μη δεχόσασταν;
-Γεννήθηκα Νοέμβριο του 1929. Άρχισα να καταλαβαίνω τον κόσμο στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, στην κατοχή, σε μια εποχή που έβλεπα τους ανθρώπους γύρω μου να πεθαίνουν από την πείνα. Περίμενα τον αδελφό μου αν θα γύριζε από το μέτωπο. Είχαμε μάθει ως παιδιά να βλέπουμε κατάματα το θάνατο και τον πόνο. Αυτό μας είχε ωριμάσει και νομίζω ότι μας βοήθησε κατόπιν να προχωρούμε με τόλμη. Έπρεπε να κάνουμε ό,τι θετικότερο, όχι μόνο για τον εαυτό μας αλλά και για τους γύρω μας, και για την πατρίδα μας.
-Γι’ αυτό ακολουθήσατε το δρόμο της ιεροσύνης;
-Η αγάπη και η επίδοσή μου ήταν τα μαθηματικά και προς τα εκεί θα προχωρούσα. Η δική μου γενιά αντιμετώπισε το ερώτημα, τι είναι καλύτερο για μια νέα κοινωνία, για το μέλλον της πατρίδος. Πολλοί συμμαθητές μου πίστευαν ότι τη λύση θα αποτελούσε η κομμουνιστική γραμμή, η οποία θα έφερνε την ισότητα. Μια άλλη ομάδα, στην οποία ανήκα κι εγώ, πιστεύαμε ότι τελικά μέσα στην αγάπη και την ελευθερία, όπως τις αποκαλύπτει το Ευαγγέλιο, θα μπορούσε να υπάρξει κάτι ουσιαστικό. Έτσι πήραμε την απόφαση. Είναι πολύ προσωπικές αυτές οι στιγμές και φοβούμαι ότι όσο τις φέρνει κανείς στη δημοσιότητα, αλλοιώνονται, κινδυνεύουν να χάσουν την ιερότητα της σιωπής.
-Πείτε μας κάτι έστω συμβολικό.
-Στο πίσω μέρος του εγκολπίου που φορώ υπάρχει ένα σημάδι, το οποίο είναι δύο στάχυα και στη μέση ένας σταυρός. Υπήρξε μια πολύ κρίσιμη ώρα στη ζωή μου. Είχα τελειώσει το Πανεπιστήμιο. Στην τελευταία φάση της θητείας μου στο στρατό, ήμουν αρχηγός της Σχολής Διαβιβάσεων. Τη Μεγάλη Εβδομάδα βρισκόμουν σε μια έντονη περισυλλογή. Τη Μεγάλη Τρίτη διαβάζεται ένας στίχος από το κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο. Αυτός λέει, «εάν μη ο κόκκος του σίτου πεσών εις την γήν αποθάνη, αυτός μόνος μένει, εάν δε αποθάνη, πολύν καρπόν φέρει». Αυτός ο στίχος ακολουθεί τη συνάντηση του Ιησού με τους Έλληνες. Πολλές φορές διαβάζεις ευαγγελικούς στίχους και σου είναι αδιάφοροι, μερικές φορές όμως είναι τέτοιες οι συνθήκες ζωής που σου αποκαλύπτουν κάτι το μοναδικό. Εκείνη τη Μεγάλη Τρίτη πήρα την οριστική απόφαση. Έπρεπε, όχι απλώς να δώσω κάτι στην Εκκλησία, αλλά να δοθώ.
-Μετανιώσατε για κάτι;
Αρκετές φορές έκανα λάθη στις επιλογές μου, πολλές φορές θύμωσα.
-Καταφέρνετε να τιθασέψετε το θυμό σας;
Δεν τα καταφέρνω πάντα. Δεν ανήκω στους ανθρώπους που δεν κάνουν λάθη, αλλά ξέρω ότι η λύση είναι να προσπαθήσει κανείς να μην τα επαναλάβει και να ζητήσει συγγνώμη από αυτόν που λύπησε.
-Υπάρχει κάποιο μεγάλο λάθος;
Ορισμένες φορές έκανα αυστηρή αξιολόγηση ορισμένων ανθρώπων και ίσως να τους αδίκησα. Επίσης, υπήρξαν περιπτώσεις που έδειξα εμπιστοσύνη σε ανθρώπους που δεν την άξιζαν.
-Κάποιες Εκκλησίες έχουν πολλά λεφτά.
-Η Εκκλησία θεωρείται από ορισμένους ότι είναι οι κληρικοί, οι Επίσκοποι, εκείνοι που έχουν την ευθύνη της διοικήσεως. Δεν είναι έτσι. Την Εκκλησία την αποτελούν όλοι όσοι είναι βαπτισμένοι, συνεπώς όλοι έχουμε ανάγκη αυτοκριτικής και διορθώσεως. Μια τοπική Εκκλησία, όπως και ένα οργανωμένο κράτος, πρέπει να έχει οικονομική επάρκεια. Αρκεί οι πόροι να χρησιμοποιούνται ορθά σε έργα αγάπης.
-Μα κάποιες Εκκλησίες έχουν επιχειρήσεις, μετοχές, και την ίδια στιγμή εσείς στην Αλβανία αγωνίζεστε για ένα κομμάτι ψωμί.
-Καταλαβαίνω τι θέλετε να πείτε μεταξύ των λέξεων. Εμείς στην Αλβανία είμαστε φτωχοί και δεν θα μπορούσαμε μόνοι μας να κάνουμε πολλά πράγματα. Ευτυχώς είμαστε πλούσιοι σε φίλους και το πρώτο διάστημα κατορθώσαμε να επιτύχουμε πράγματα που δεν είχαμε φανταστεί, αλλά δεν είμαστε αυτόνομοι οικονομικά. Για μένα λοιπόν είναι μεγάλη μέριμνα, καθώς σκέπτομαι τη μετά Αναστάσιο περίοδο, τι θα γίνει με τους ανθρώπους που δεν θα έχουν τόσους φίλους και συμπαραστάτες. Τι γίνεται με τους μισθούς των ιερέων; Εμείς δεν έχουμε κράτος από πίσω μας. Άρα και το οικονομικό θέμα υπάγεται στα προβλήματα της Εκκλησίας. Απλώς θέλει σωστές λύσεις. Σωστή διαχείριση, λιτότητα ζωής των υπευθύνων και αλληλεγγύη.
-Τι ευχή κάνετε;
-Να είμαστε συνεπείς και αληθινοί, να ζούμε αυτό που πιστεύουμε. Δεν είναι εύκολο να αγαπάς αληθινά, να συγχωρείς αληθινά. Δεν είναι εύκολο να κατανοείς τον διαφορετικό και να τον δέχεσαι ως αδελφό σου. Γενικά, δεν πιστεύω σε ένα εύκολο Χριστιανισμό. Τα δύσκολα αξίζουν.
-Είναι εύκολο να αγαπήσεις ένα μουσουλμάνο;
-Όταν σκεφθείς ότι δεν υπάρχει άλλος Θεός για σένα και άλλος Θεός για το μουσουλμάνο, γιατί να μην τον αγαπήσεις; Υπάρχουν υπέροχοι άνθρωποι οι οποίοι γεννήθηκαν σε μια άλλη θρησκεία. Δεν ήταν δική τους η επιλογή και ούτε δική μας για να καμαρώνουμε. Δεν υπάρχει δικός μας Θεός και ξένος, ένας είναι ο Θεός.
-Και των καθολικών;
Βλέπω ότι αγαπάτε το χιούμορ… Βεβαίως. Στην Καινή Διαθήκη ορίζεται ότι «ο Θεός αγάπη εστί και ο μένων εν τη αγάπη εν τω Θεώ μένει και ο Θεός εν αυτώ». Αυτός ο ορισμός είναι για μένα ο πιο τολμηρός, ο πιο ακριβής και πάντα επίκαιρος.
-Βιώσατε το ελληνικό κουσούρι να μην αποδέχεται τον άλλο όταν κάνει κάτι καλύτερα από σένα;
-Κουσούρι όχι μόνο ελληνικό αλλά πανανθρώπινο. Η ζήλια είναι το μεγάλο πρόβλημα και στα θρησκευτικά περιβάλλοντα. Μην ξεχνάτε, στην αρχαία Ελλάδα, πόσοι, που σήμερα τους θυμόμαστε με ευγνωμοσύνη, πέθαναν σε εξορία. Δεν υπάρχει μόνο το «Οιδιπόδειο» σύμπλεγμα αλλά και το «Αριστείδιο» σύμπλεγμα όπως το λέω, «ο τάδε είναι πολύ καλός, μιλούν συνεχώς επαινετικά γι’ αυτόν, ας εξοστρακιστεί».
-Από τους θρησκευτικούς κύκλους περιμένει κανείς την αγάπη.
-Εδώ είναι μια απλοποίηση. Οι λεγόμενοι θρησκευτικοί κύκλοι είναι και αυτοί άνθρωποι. Ο διάβολος τούς κυνηγά περισσότερο. Και αν δεν μπορεί να τους πιάσει για φιλοχρηματία, ή για θέματα που σχετίζονται με την ηθική, τους πιάνει με τη ζήλια, την υποκρισία, τη μικροψυχία. Χρειάζεται μια αδιάκοπη επαγρύπνηση.
-Πώς μπορείς να αντιμετωπίσεις τις αναπάντεχες δυσκολίες και τις ανθρώπινες αδυναμίες;
Με την αφοσίωση στην αποστολή σου. Για άλλα πράγματα στη ζωή μου είχα προετοιμαστεί. Για να γίνω καθηγητής έκανα συγκεκριμένες σπουδές. Για την Αφρική επίσης. Για την Αλβανία, δεν είχα προετοιμαστεί, μου ήλθε απότομα. Ήξερα λοιπόν ότι είχα αποδεχτεί μια κρίσιμη αποστολή που απαιτούσε θυσίες. Οι προσωπικές όμως στιγμές δεν είναι εύκολο να γίνουν συνέντευξη. Τις δύσκολες ώρες η παρηγοριά μου είναι το μικρό εκκλησάκι στο διαμέρισμά μου, όπου καταφεύγω, γονατίζω, σκέφτομαι, προσεύχομαι και στο τέλος παίρνω τις αποφάσεις μου.
-Παίρνετε εύκολα αποφάσεις;
-Όχι πάντα. Συζητώ πολύ με τους συνεργάτες μου, αλλά η τελική απόφαση είναι προσωπική. Δεν σας κρύβω ότι τον πρώτο καιρό άνθρωποι που ήταν πολύ κοντά μου, με συμβούλεψαν να μην κάνω το λάθος να μείνω στην Αλβανία, διότι δεν θα γινόταν τίποτα. Η Αλβανία είναι τόπος σκληρός, γεμάτος απρόοπτα, ήμουν όχι απλώς ξένος, αλλά από την Ελλάδα. Έχει σημασία να αποδέχεσαι ακόμη και τον κίνδυνο μιας πιθανής αποτυχίας, όταν πηγαίνεις σε μια αποστολή, η οποία ξέρεις ότι είναι ιερή αλλά δεν είναι βέβαιο το αποτέλεσμα.
Φωτογραφίες Αριστείδη Βικέτου:
Πηγή: Εφημερίδα «Ο Φιλελεύθερος» της Κύπρου
Εκκλησία Αλβανίας
*Οἱ γὰρ κατ' ἐκεῖνον τὸν χρόνον τὴν πόλιν διοικοῦντες κατεστήσαντο πολιτείαν οὐκ ὀνόματι μὲν τῷ κοινοτάτῳ καὶ πραοτάτῳ προσαγορευομένην, ἐπὶ δὲ τῶν πράξεων οὐ τοιαύτην τοῖς ἐντυγχάνουσι φαινομένην, οὐδ' ἣ τοῦτον τὸν τρόπον ἐπαίδευε τοὺς πολίτας ὥσθ' ἡγεῖσθαι τὴν μὲν ἀκολασίαν δημοκρατίαν, τὴν δὲ παρανομίαν ἐλευθερίαν, τὴν δὲ παρρησίαν ἰσονομίαν, τὴν δ' ἐξουσίαν τοῦ ταῦτα ποιεῖν εὐδαιμονίαν, ἀλλὰ μισοῦσα καὶ κολάζουσα τοὺς τοιούτους βελτίους καὶ σωφρονεστέρους ἅπαντας τοὺς πολίτας ἐποίησεν.
