Μπορώ να μάθω να είμαι γονιός;

Γράφει: Πατήλα Α. Έλενα, Ψυχολόγος - Σύμβουλος Οικογένειας

ΤΙ ΘΕΛΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ;
Μια ερώτηση επιφανειακά απλή, όταν επιχειρήσεις να την απαντήσεις αρχίζει και περιπλέκεται. Συνήθως επιχειρούμε να την απαντήσουμε αρχίζοντας από τα συναισθήματα που μας προκαλεί η συμπεριφορά των παιδιών μας σε κάθε συνθήκη, από προσωπικές μας δηλαδή προσδοκίες και επιθυμίες. 

Έτσι θεωρούμε τους εαυτούς μας υπεύθυνους για τις επιτυχίες ή αποτυχίες των παιδιών μας, συγκρίνουμε τον εαυτό μας με άλλους γονείς, τα παιδιά μας με άλλα παιδιά, ενώ θέλουμε τέλεια παιδιά, επιτυχημένα, ευτυχισμένα, με αυτοπεποίθηση, παιδιά που σέβονται τον εαυτό τους και τους άλλους, παιδιά ανεξάρτητα κι αυτάρκη, υπάκουα, αγαπητά, έξυπνα κ.λ.π. Τελικά όλοι οι γονείς επιθυμούν τα ίδια πράγματα! Αυτό σημαίνει ότι όλοι οι γονείς και όλες οι οικογένειες είναι ίδιες; ότι όλα τα παιδιά είναι όμοια; ή ότι θα έπρεπε να είναι;  

ΤΙ ΕΧΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ:
Οι περισσότεροι γονείς, παράλληλα, αντιμετωπίζουν τα ίδια προβλήματα:

• Κούραση από την συνεχή επανάληψη και τη δύσκολη καθημερινότητα.
• Χάσιμο χρόνου σε συνεχείς και αδιέξοδες συγκρούσεις.
• Ενοχές για το θυμό και την κούραση που νιώθουν.
• Συναισθήματα αναποτελεσματικότητας κι αποτυχίας στο γονεϊκό ρόλο.
• Αίσθηση κενού και αποπροσανατολισμού: Τι είναι αυτό για το οποίο παλεύουμε σαν οικογένεια;
• Γιατί τόσες δυσκολίες αφού όλοι οι γονείς αγαπούν τα παιδιά τους; όλοι οι γονείς δεν επιθυμούν τίποτα λιγότερο από το καλύτερο γι αυτά; Όλοι οι γονείς κοπιάζουν αδιάκοπα για αυτό;

Μια καλή αρχή αυτοβελτίωσης και προσωπικής και οικογενειακής ισορροπίας είναι η συνειδητοποίηση της δικής μας εμπλοκής σε κάθε είδους δυσκολία. Η απλή ερμηνεία της παραπάνω διατύπωσης δημιουργεί ενοχές επιπρόσθετες στην αγωνία των γονιών, μια περισσότερο προσεκτική ματιά δημιουργεί την αρχή της διαδικασίας αυτοβελτίωσης των γονιών.

ΤΙ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ:
Τι χρειάζονται οι γονείς προκειμένου να λειτουργούν αποτελεσματικά στην ανατροφή των παιδιών τους, εισπράττοντας παράλληλα προσωπική ικανοποίηση και αυτοπραγμάτωση;

• Να έχουν συνεχή συνείδηση και επαφή με τις προσωπικές τους ανάγκες, επιθυμίες, δυσκολίες, συναισθήματα, επιδιώξεις και στόχους και να μην τα ταυτίζουν απαραίτητα με τα αντίστοιχα των παιδιών τους. Εκτός από γονείς και μέλη μιας ομάδας που λέγεται οικογένεια, εξακολουθούμε να είμαστε ξεχωριστές μονάδες με προσωπικά και διαφορετικά, ίσως, συστατικά στοιχεία από εκείνα της ομάδας στην οποία λειτουργούμε. Όλο αυτό λειτουργεί δημιουργικά και συμπληρωματικά για το σύνολο της ανθρώπινης ομάδας της οικογένειας.
• Να γνωρίζουν ότι κάθε σκέψη, συναίσθημα, συμπεριφορά και δραστηριότητα εμπλέκεται στο αποτέλεσμα της συμπεριφοράς του παιδιού, καθώς αυτή, όπως και η δική μας, είναι προϊόν συνεχούς αλληλεπίδρασης με το περιβάλλον στο οποίο ζούμε.
• Να γνωρίζουν ότι η διαδικασία διαπαιδαγώγησης κι εκπαίδευσης του παιδιού είναι συνεχής και λαμβάνει χώρα όλο το 24ωρο!
• Να επικεντρώνονται και να παρατηρούν περισσότερο τις θετικές συμπεριφορές και λιγότερο τις αρνητικές αντιδράσεις των παιδιών, με στόχο τη σταδιακή μείωση αυτών.
• Να στοχεύουν στην πρόληψη παρά στην καταστολή αρνητικών συμπεριφορών.
• Να μάθουν να ακούν τα παιδιά!
• Να μπορούν να μαθαίνουν από τα παιδιά τους και τα γενναιόδωρα συναισθήματα αυτών.
• Να μιλούν με γλώσσα κατανοητή στα παιδιά και να είναι σαφείς και συνεπείς.
• Να δίνουν εναλλακτικές και δυνατότητα επιλογής στα παιδιά, δίνοντάς τους χώρο για τη δημιουργία προσωπικής ταυτότητας και ύπαρξης.
• Να γνωρίζουν ποιοι είναι οι τομείς συμπεριφοράς των παιδιών που επιθυμούν να βελτιώσουν και να σέβονται τη διαφορετικότητα του παιδιού.
• Να είναι συνεπείς στις υποσχέσεις αλλά και στους περιορισμούς που επιβάλλουν.
• Να είναι ανοιχτοί κι ευέλικτοι στις 'αλλαγές'.

ΠΩΣ ΜΑΘΑΙΝΟΥΝ ΟΙ ΓΟΝΕΙΣ:
Οι γονείς μαθαίνουν να είναι γονείς, κυρίως μέσα από τις μνήμες της συμπεριφοράς των δικών τους γονιών. Αυτή είναι μια πολύ φυσιολογική και υγιής διαδικασία, κάτω από συγκεκριμένες προϋποθέσεις. Μια πολύ δημιουργική ενέργεια που θα αξιοποιούσε ιδιαίτερα το δυναμικό των βιωμάτων που έχουμε ως παιδιά, είναι να γράψουμε μια λίστα από συμπεριφορές των γονιών μας που θεωρούμε ότι ήταν αποτελεσματικές στο χτίσιμο του χαρακτήρα μας, και πρακτικές που δεν θεωρούμε ότι ήταν ιδιαίτερα αποτελεσματικές ή εύστοχες. Μπορούμε στη συνέχεια να συσχετίσουμε αυτές τις πρακτικές με συγκεκριμένα χαρακτηριστικά της σημερινής μας συμπεριφοράς στο ρόλο του γονιού.

Ένας άλλος συχνός τρόπος μέσα από τον οποίο οι γονείς μαθαίνουν το ρόλο τους, είναι η παρατήρηση του τρόπου που λειτουργούν και χειρίζονται καταστάσεις άλλοι γονείς του περιβάλλοντος στο οποίο κινούνται. Στη διαδικασία αυτή κρύβεται η παγίδα του να συγχέουμε το προσωπικό μας στυλ συμπεριφοράς, τις ανάγκες, τα συναισθήματά μας και τους στόχους μας με τα αντίστοιχα άλλων γονιών, οι οποίοι όμως είναι διαφορετικοί και λειτουργούν σε διαφορετικά οικογενειακά πρότυπα αλληλεπίδρασης.

Παράλληλα, ένας άλλος τρόπος εκπαίδευσης των γονιών είναι μέσω της δοκιμής και λάθους. Εφαρμόζουμε δηλαδή στρατηγικές κι αν είναι αποτελεσματικές τις υιοθετούμε.

Όλοι οι παραπάνω τρόποι είναι θετικοί, παραγωγικοί και δημιουργικοί, αν προσθέσουμε τη συνειδητότητα αυτού που κάνουμε, την κριτική σκέψη και την προσαρμογή του κάθε τρόπου στις δικές μας ανάγκες, στα χαρακτηριστικά της οικογενειακής ζωής και στην προσωπικότητα τη δική μας και των παιδιών μας. Είναι σημαντικό να βλέπουμε τον εαυτό μας και τους ρόλους που αυτός φέρει, την οικογένεια και τα παιδιά μας, ως κάτι ζωντανό που συνεχώς αλλάζει, μεγαλώνει, αναπτύσσεται, πληγώνεται και ξαναπροσπαθεί. Αυτή η διαρκής κίνηση δεν μπορεί παρά να χρειάζεται ευελιξία, ελευθερία αλλά και πίστη και σταθερότητα, προκειμένου να γίνει δυναμική, πλούσια, παραγωγική και να ωθεί πάντα προς τα εμπρός!

Τέλος, είναι σημαντική η δημιουργική συμμετοχή των γονιών σε προγράμματα εκπαίδευσης ατομικά ή ομαδικά ή και σε διαδικασίες προσωπικής αυτοβελτίωσης, όπως είναι το διάβασμα σχετικών εγχειριδίων. Τα πλεονεκτήματα της εκπαίδευσης είναι ότι:

• Συντονίζει και βάζει σε εφαρμογή αξιόλογες ιδέες που ήδη έχουμε.
• Προσφέρει δομή, οργάνωση και κατευθύνει τη συμπεριφορά μας
• Επιβεβαιώνει κι επιβραβεύει τις αποτελεσματικές στρατηγικές που εφαρμόζουμε και μας ενθαρρύνει να συνεχίσουμε.

ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΝΑ ΕΙΣΑΙ ΓΟΝΙΟΣ ΕΧΕΙ ΓΙΝΕΙ ΤΟΣΟ ΔΥΣΚΟΛΟ;
Το να είσαι γονιός έχει γίνει τόσο δύσκολο, γιατί η παιδική ηλικία έχει γίνει πιο δύσκολη. Τα παιδιά βιώνουν πιέσεις, οι οποίες τα αναγκάζουν να παίρνουν αποφάσεις ενηλίκων με τα βιώματα παιδιού σε χρόνους και με ταχύτητα που δεν συνάγει με την παιδικότητα, η οποία δικαιωματικά τους ανήκει. Τα παιδιά δέχονται πιέσεις απο το σχολείο, από τα ΜΜΕ, δέχονται επιρροές των πιέσεων που υφίστανται οι γονείς κλπ. Η σύγχρονη οικονομία έχει δημιουργήσει έντονες οικονομικές πιέσεις στις οικογένειες, ενώ οι γονείς στο σπίτι επιστρέφουν φορτισμένοι χωρίς να έχουν περιθώρια χρόνου για χαλάρωση και προσαρμογή στο γονεϊκό ρόλο. Κάθε οικογένεια διαφέρει από τη διπλανή, έχει δικές της αξίες και κανόνες. Οι παλιοί τρόποι διαπαιδαγώγησης οφείλουν να αλλάξουν για να είναι αποτελεσματικοί και αυτή η ευθύνη και πρωτοβουλία αλλαγής βαραίνει τους γονείς! 

ΑΡΧΙΖΟΥΜΕ ΜΕ ΤΡΕΙΣ ΥΠΟΣΧΕΣΕΙΣ!

• Υποσχόμαστε να είμαστε ανοιχτοί στις αλλαγές και να ακούμε περισσότερο!
• Υποσχόμαστε να έχουμε υπομονή και να δίνουμε στα παιδιά καθώς και στον εαυτό μας το χρόνο που χρειάζεται για να αλλάξουμε και να προσαρμοστούμε.
• Υποσχόμαστε να δοκιμάζουμε νέες τεχνικές και να αξιολογούμε κριτικά τα αποτελέσματα.

ΤΕΣΤ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ ΤΩΝ ΓΟΝΙΩΝ
Η επεξεργασία και συμπλήρωση του παρακάτω κουίζ μπορεί να είναι ένας τρόπος να έρθουμε περισσότερο κοντά σ' αυτά που πραγματικά επιθυμούμε και ονειρευόμαστε στη σχέση μας με τα παιδιά μας και στα πρότυπα επικοινωνίας που επιθυμούμε να υιοθετήσουμε, προκειμένου να γίνουμε περισσότερο ευτυχισμένοι γονείς, περισσότερο ευτυχισμένων παιδιών!

ΚΑΛΟ ΤΑΞΙΔΙ!

1. Αναφέρετε τέσσερα πράγματα που θα θέλατε να αλλάξετε στη σχέση σας με τα παιδιά σας:
2. Αναφέρετε τέσσερα πράγματα που σέβεστε και αγαπάτε στα παιδιά σας:
3. Αναφέρετε τέσσερα πράγματα που θα ήσασταν πρόθυμοι να αλλάξετε στη σχέση σας με τα παιδιά σας:
4. Αναφέρετε τέσσερα πράγματα που θαυμάζετε στη συμπεριφορά σας ως γονιός.