Θα αιστανθείς να σου φυτρώσουν,
ω χαρά!
Τα φτερά...τα φτερά, τα πρωτινά σου
Τα φτερά...τα φτερά, τα πρωτινά σου
τα μεγάλα!
 |
Kostis Palamas |
Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου...
Εισαγωγή
Ο «Δωδεκάλογος του Γύφτου» είναι ένα συνθετικό ποίημα που εκδόθηκε το 1907 και αποτελείται από δώδεκα λόγους. Σ' αυτό ο γύφτος συμβολίζει την ψυχή που δεν υποτάσσεται σε τίποτα, αλλά συνέχεια προσπαθεί να δημιουργήσει κάτι καινούργιο και στερεό, γκρεμίζοντας ο,τιδήποτε παλιό. Το ποίημα που ακολουθεί είναι απόσπασμα από τον «Προφητικό», τον όγδοο από τους δώδεκα λόγους.
Ο Κ. Παλαμάς έγραψε τον «Προφητικό» δέκα χρόνια μετά την ήττα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Σ' αυτόν ο ποιητής παρουσιάζει ως προφητείες τα γεγονότα που έχουν ήδη συμβεί στην εποχή του. Το σκηνικό τοποθετείται στο Βυζάντιο.
Η πολιτική ηγεσία είχε παραδοθεί στην αδιαφορία και τη διαφθορά, με αποτέλεσμα να μην πάρει είδηση την τουρκική απειλή, που ολοένα και πλησίαζε. Ο ποιητής - προφήτης πληγωμένος από την αδιαφορία της πολιτικής ηγεσίας και των συμπολιτών του, προβλέπει αρχικά τον ξεπεσμό της χώρας του, αλλά στο τέλος εκφράζει την ελπίδα για την ανάσταση και αναγέννηση του ελληνικού έθνους.
Μες τις παινεμένες χώρες,
Χώρα παινεμένη...
θα 'ρθει κι η ώρα και θα πέσειςκι από σέν' απάνου η Φήμη,
το στερνό το σάλπισμά της θα σαλπίσει,
σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση.
.Πάει το ψήλος σου, το χτίσμα σου συντρίμι.
Θα 'ρθει κι η ώρα...Εσένα ήταν ο δρόμος,σε βοριά κι ανατολή, νοτιά και δύση,
σαν το δρόμο του ήλιου γέρνεις,όμως το πρωί για σε δε θα γυρίσει.
.Και θα σβήσεις, καθώς σβήνουνε λιβάδια,
από μάισσες φυτρωμένα με γητειές,
πιο αλαφρά του περασμού σου τα σημάδια
κι από τις δροσοσταλαματιές...
θα σε κλαιν' τα κλαψοπούλια στ' αχνά βράδια
και στα μνήματα οι κλωνόγυρτες ιτιές.
.Και θα φύγεις κι απ' το σάπιο το κορμί,
ω Ψυχή παραδαρμένη απ' το κρίμα,
και δε θά 'βρει το κορμί μια σπιθαμή,
μες στη γη για να την κάμει μνήμα...
Κι άθαφτο θα μείνει το ψοφίμι,
να το φάνε τα σκυλιά και τα ερπετά
κι ο καιρός μέσα στους γύρους του τη μνήμη,
κάποιου σκέλεθρου πανάθλιου θα βαστά.
Και χορό τριγύρω σου θα στήσουν,
με βιολιά και με ζουρνάδες...
γύφτοι, εβραίοι, αράπηδες, πασάδες
και τα γόνατά τους θα λυγίσουν οι τρανοί σου
και θα γίνουν, των ραγιάδων οι ραγιάδες...
.Όσο να σε λυπηθεί της αγάπης ο Θεός
και να ξημερώσει μιαν αυγή
και να σε καλέσει ο λυτρωμός,
ω Ψυχή παραδαρμένη από το κρίμα!
.Και θ' ακούσεις τη φωνή του λυτρωτή,
θα γθυθείς της αμαρτίας το ντύμα
και ξανά κυβερνημένη κι αλαφρή,
θα σαλέψεις σαν τη χλόη, σαν το πουλί,
σαν το κόρφο το γυναικείο, σαν το κύμα....Και μην έχοντας πιο κάτου άλλο σκαλί
να κατρακυλήσεις πιο βαθιά στου Κακού τη σκάλα,
για τ' ανέβασμα ξανά που σε καλεί!
.
Θα αιστανθείς να σου φυτρώσουν, ω χαρά!
Τα φτερά...τα φτερά, τα πρωτινά σου τα μεγάλα!
Κωστής Παλαμάς - (Πάτρα, 13/01/1859 - Αθήνα, 27/02/1943)
«Ο Δωδεκάλογος του Γύφτου», 1907
Η κορυφαία έκφραση της «λυρικής σκέψης».
Στο πνευματικό του ταξίδι, ο Γύφτος είναι ο νεοέλληνας που προσπαθεί να βρει την εθνική του ταυτότητα, το σύμβολο της ελεύθερης ψυχής.
Στο πνευματικό του ταξίδι, ο Γύφτος είναι ο νεοέλληνας που προσπαθεί να βρει την εθνική του ταυτότητα, το σύμβολο της ελεύθερης ψυχής. Είναι η ψυχή που δεν υποτάσσεται, που γκρεμίζει ότι σάπιο βρει μπροστά της για να δημιουργήσει και να ξαναχτίσει τον κόσμο όλο, σε στέρεες βάσεις. Θα απαρνηθεί τη δουλειά, την αγάπη, τη θρησκεία, τους αρχαίους, τους βυζαντινούς και όλες τις πατρίδες αλλά και θα τα αναστήσει όλα και πάλι, θα γίνει οδηγητής, θα υμνήσει τον ελεύθερο λαό του και θα τραγουδήσει τον αδάκρυτο ήρωα.
