Το λεξικό του 2010
Της Καρολίνας Παπακώστα
Λέξεις που εισέβαλαν στη
γλώσσα µας από το 2010.
Κάθε χρόνο, τέτοια περίπου εποχή, το Λεξικό της Οξφόρδης δίνει στη δηµοσιότητα τις νέες λέξεις που προστέθηκαν στις σελίδες του τους προηγούµενους δώδεκα µήνες του έτους.
Κάθε χρόνο, τέτοια περίπου εποχή, το Λεξικό της Οξφόρδης δίνει στη δηµοσιότητα τις νέες λέξεις που προστέθηκαν στις σελίδες του τους προηγούµενους δώδεκα µήνες του έτους.
 |
| Λέξεις που εισέβαλαν στη γλώσσα µας από το 2010 |
A Αναδιάρθρωση
Με το που πληκτρολογήσει κανείς «αναδ» στο Google, εµφανίζεται ως πρώτη επιλογή αναζήτησης η «αναδιάρθρωση χρέους». Λογικό. Μετά όµως αρχίζουν τα µεταφυσικά. Ακολουθεί στη δεύτερη θέση η «ανάδροµη Αφροδίτη». Αν και άσχετες µεταξύ τους (εκ πρώτης όψεως), οι δύο φράσεις δείχνουν τη σύγχυση που βιώνουν οι Ελληνες. Κάποιοι ειδήµονες της αστρολογίας πάντως τονίζουν πως η Αφροδίτη, µέσα σε όλα τα άλλα, είναι κι ο πλανήτης του πλούτου. Κι αν είναι ανάδροµη, βράσ’ τα. Όπως έγραφαν κάποια στιγµή και τα Αστρα των «ΝΕΩΝ», «µε την Αφροδίτη ανάδροµη, δώστε προσοχή στον οικονοµικό τοµέα αυτή την εβδοµάδα, αποφεύγοντας ρίσκα και υπερβολές». Πάντως, η αναδιάρθρωση – µε ή χωρίς την Αφροδίτη ανάδροµη – θεωρείται για µερικούς επιβεβληµένη. Και για άλλους δεν «συζητείται καν». Το µόνο στο οποίο συµφωνούν όλες οι πλευρές, εντός και εκτός συνόρων, είναι πως η Ελλάδα της Μεταπολίτευσης, αν και χρωστά εδώ και δεκαετίες, ανακάλυψε µόλις φέτος τη σηµασία της αναδιάρθρωσης του χρέους, όταν συνειδητοποίησε την περίφηµη πια φράση του αγανακτισµένου Γιούνκερ «the game is over», που ειπώθηκε περίπου έναν χρόνο πριν.
Β Βουβουζέλα
Μερικές ηµέρες πριν, σε µπαρ της Κεντρικής Μακεδονίας, οι θαµώνες δεν εξεπλάγησαν όταν οι ήχοι της ποντιακής λύρας έµπλεξαν µε αυτούς της αφρικανικής βουβουζέλας, η οποία το καλοκαίρι µας πήρε τα αυτιά. Πρόκειται για ένα είδος νοτιοαφρικανικής πλαστικής καραµούζας, µήκους περί τα 65 εκατοστά, που παράγει έναν µονότονο θόρυβο. Το φιλοθέαµον κοινό του ποδοσφαίρου την ανακάλυψε στο Μουντιάλ του 2010. Γρήγορα έγινε το νούµερο ένα αναµνηστικό αυτού του Παγκόσµιου Κυπέλλου Ποδοσφαίρου για τους φιλάθλους από κάθε γωνιά του πλανήτη. Είναι, δε, µια λέξη που, τουλάχιστον κατά τους καλοκαιρινούς µήνες, προστέθηκε στο λεξιλόγιο σχεδόν όλων των γλωσσών. Στην περίπτωση της Ελλάδας πάντως – παρά τον απόλυτα εκνευριστικό και πιθανότατα επικίνδυνο για την ακοή ήχο της – είναι ίσως η µόνη λέξη µε θετικούς συνειρµούς που χρησιµοποιήθηκε κατά κόρον εντός των συνόρων το 2010. Γι’ αυτό και τη βάλαµε στη νυχτερινή µας διασκέδαση.
E Επικαιροποίηση
Κι ενώ, σύµφωνα µε τον ΣτροςΚαν, η πλειονότητα της ελληνικής κοινής γνώµης έχει σιωπηλά αποδεχθεί το Μνηµόνιο, εκείνο αποδεικνύεται Λερναία Υδρα, καθώς κάθε νέα εκδοχή του κρύβει και νέους, επαχθέστερους όρους. Ο ευφηµισµός γι’ αυτές τις επιδεινώσεις είναι η «επικαιροποίηση». Αλλη µία αποτυχηµένη απόδοση αγγλικής ονοµασίας µιας έννοιας, αυτής του «update». Η αποτυχία έγκειται στην ανυπαρξία της λέξης «επικαιροποίηση» στην ελληνική γλώσσα. Το εν λόγω λήµµα δεν απαντά στο λεξικό, αλλά αυτό δεν προβλέπεται να εµποδίσει τις «επικαιροποιήσεις» να εκτυλίσσονται ανενόχλητες και κατακούτελα τουλάχιστον µέχρι το 2013.
Ε Επιµήκυνση
Με αυτό τον όρο περιγράφεται η επέκταση του ορίζοντα των επικαιροποιήσεων… Μ’ άλλες λέξεις, η προοπτική που άνοιξε το Eurogroup στην Ελλάδα να εξοφλήσει τους δανειστές της σε περισσότερες δόσεις. Η πρώτη και υποσυνείδητη αντίδραση στην επιµήκυνση ήταν θετική. Οι «δοσατζήδες» φάνηκαν...
για πρώτη φορά φιλεύσπλαχνοι. Μιας όµως και οι λεπτοµέρειες µένει να καθοριστούν, δεν λείπουν οι συνήγοροι του διαβόλου που υποστηρίζουν ότι δεν θα «επιµηκυνθούν» µόνο οι δόσεις του χρέους αλλά και οι δόσεις των µέτρων. Όπως και να ‘χει, οι περισσότεροι πια συµφωνούν πως το µέγεθος µετράει…
Με αυτό τον όρο περιγράφεται η επέκταση του ορίζοντα των επικαιροποιήσεων… Μ’ άλλες λέξεις, η προοπτική που άνοιξε το Eurogroup στην Ελλάδα να εξοφλήσει τους δανειστές της σε περισσότερες δόσεις. Η πρώτη και υποσυνείδητη αντίδραση στην επιµήκυνση ήταν θετική. Οι «δοσατζήδες» φάνηκαν...
για πρώτη φορά φιλεύσπλαχνοι. Μιας όµως και οι λεπτοµέρειες µένει να καθοριστούν, δεν λείπουν οι συνήγοροι του διαβόλου που υποστηρίζουν ότι δεν θα «επιµηκυνθούν» µόνο οι δόσεις του χρέους αλλά και οι δόσεις των µέτρων. Όπως και να ‘χει, οι περισσότεροι πια συµφωνούν πως το µέγεθος µετράει…
K
Κούρεμα
Εκτός από την αργκό των brokers (ελληνιστί «αντικρυστών» στα χρηµατιστήρια) ο µέσος Ελληνας κλήθηκε το έτος που φεύγει να ανακαλύψει κι αυτή των τραπεζιτών. Εµαθε λοιπόν πως οι τράπεζες µπορούν να πάνε για «κούρεµα». Για τους λάτρεις της γλώσσας και τους φαν των οικονοµικών η συγκεκριµένη λέξη προκάλεσε και µια ενδιαφέρουσα συζήτηση για την απόδοση στην ελληνική των αγγλικών όρων. Για αρκετούς η ορθή µετάφραση του αγγλικού τραπεζικού όρου «haircut» (κούρεµα δηλαδή) είναι «ψαλίδισµα, περικοπή, µείωση, ζηµιά»… Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζει το Λεξικό Εµπορικών, Τραπεζικών και Οικονοµικών Ορων Χρυσοβιτσιώτη - Σταυρακόπουλου. Όπως θα το έθετε κάποιος εµπνευσµένος από τη λαϊκή σοφία, αν φτάσεις µέχρι το haircut, «πιάσ’ το αυγό και κούρευ’ το»…
Εκτός από την αργκό των brokers (ελληνιστί «αντικρυστών» στα χρηµατιστήρια) ο µέσος Ελληνας κλήθηκε το έτος που φεύγει να ανακαλύψει κι αυτή των τραπεζιτών. Εµαθε λοιπόν πως οι τράπεζες µπορούν να πάνε για «κούρεµα». Για τους λάτρεις της γλώσσας και τους φαν των οικονοµικών η συγκεκριµένη λέξη προκάλεσε και µια ενδιαφέρουσα συζήτηση για την απόδοση στην ελληνική των αγγλικών όρων. Για αρκετούς η ορθή µετάφραση του αγγλικού τραπεζικού όρου «haircut» (κούρεµα δηλαδή) είναι «ψαλίδισµα, περικοπή, µείωση, ζηµιά»… Αυτό τουλάχιστον υποστηρίζει το Λεξικό Εµπορικών, Τραπεζικών και Οικονοµικών Ορων Χρυσοβιτσιώτη - Σταυρακόπουλου. Όπως θα το έθετε κάποιος εµπνευσµένος από τη λαϊκή σοφία, αν φτάσεις µέχρι το haircut, «πιάσ’ το αυγό και κούρευ’ το»…
Λ
Λιτότητα
Κέρδισε τον τίτλο της λέξης του 2010 παγκοσµίως, σύµφωνα πάντα µε το αµερικανικό διαδικτυακό λεξικό MerriamWebster, το οποίο καταγράφει τον όγκο των αναζητήσεων που κάνουν οι χρήστες του. Τη λιτότητα λοιπόν αναζήτησαν πάνω από 250.000 άνθρωποι. Ο διευθυντής µάλιστα του εν λόγω λεξικού,...
Πίτερ Σοκολόβσκι, διευκρίνισε πως «συχνά την ακούµε µε την έννοια των κυβερνητικών µέτρων, αλλά τη χρησιµοποιούµε και για τα δικά µας οικονοµικά και κάποιες φορές χαρακτηρίζεται ως νέα πραγµατικότητα». Παρεµπιπτόντως, δίπλα στο λήµµα υπάρχει φωτογραφία από διαδήλωση – που άλλού; – στην Αθήνα και επισηµαίνεται ότι η λέξη «austerity» (λιτότητα δηλαδή στα αγγλικά) προέρχεται από την ελληνική λέξη «αυστηρός». ∆ύσκολο να παραβλέψει κανείς την ειρωνεία που ενέχει αυτή η πρωτιά: η χώρα των σπάταλων δανείζεται ευρώ και δανείζει λέξεις…
Κέρδισε τον τίτλο της λέξης του 2010 παγκοσµίως, σύµφωνα πάντα µε το αµερικανικό διαδικτυακό λεξικό MerriamWebster, το οποίο καταγράφει τον όγκο των αναζητήσεων που κάνουν οι χρήστες του. Τη λιτότητα λοιπόν αναζήτησαν πάνω από 250.000 άνθρωποι. Ο διευθυντής µάλιστα του εν λόγω λεξικού,...
Πίτερ Σοκολόβσκι, διευκρίνισε πως «συχνά την ακούµε µε την έννοια των κυβερνητικών µέτρων, αλλά τη χρησιµοποιούµε και για τα δικά µας οικονοµικά και κάποιες φορές χαρακτηρίζεται ως νέα πραγµατικότητα». Παρεµπιπτόντως, δίπλα στο λήµµα υπάρχει φωτογραφία από διαδήλωση – που άλλού; – στην Αθήνα και επισηµαίνεται ότι η λέξη «austerity» (λιτότητα δηλαδή στα αγγλικά) προέρχεται από την ελληνική λέξη «αυστηρός». ∆ύσκολο να παραβλέψει κανείς την ειρωνεία που ενέχει αυτή η πρωτιά: η χώρα των σπάταλων δανείζεται ευρώ και δανείζει λέξεις…
M
Μνημόνιο
Κι ύστερα ήρθαν για κάποιους τα χειρότερα, για άλλους η ευκαιρία: το Μνηµόνιο, ως απάντηση στον φόβο της χρεοκοπίας και τη συλλογική κατάθλιψη του έθνους. Ετυµολογικά ως µνηµόνιο ορίζεται το «επίσηµο διπλωµατικό έγγραφο µε το οποίο µία κυβέρνηση εκθέτει τις απόψεις της για ορισµένο θέµα σε άλλη κυβέρνηση ή σε διεθνή οργάνωση, οργανισµό». Πλέον όµως στη συλλογική συνείδηση είναι συνώνυµο πολιτικών επιλογών, µεταρρυθµίσεων και βίαιων αλλαγών. Ενίοτε χρησιµοποιείται ακόµη και για να περιγράψει τη χρονική περίοδο που διανύουµε, «η Ελλάδα του Μνηµονίου». Παράλληλα έχει γίνει η ρίζα για δύο ακόµη λέξεις που κυριαρχούν στην πολιτική ζωή του τόπου: µνηµονιακός και αντιµνηµονιακός. Συµπεριφορές και πολιτικές πλέον προσδιορίζονται µε αυτά τα δύο επίθετα. Είναι άλλωστε νωπές ακόµη οι µνήµες από τις πρόσφατες δηµοτικές και περιφερειακές εκλογές, που όλοι σχεδόν οι υποψήφιοι έσπευδαν να προβάλουν την… «αντιµνηµονιακή» πλευρά του χαρακτήρα τους.
Κι ύστερα ήρθαν για κάποιους τα χειρότερα, για άλλους η ευκαιρία: το Μνηµόνιο, ως απάντηση στον φόβο της χρεοκοπίας και τη συλλογική κατάθλιψη του έθνους. Ετυµολογικά ως µνηµόνιο ορίζεται το «επίσηµο διπλωµατικό έγγραφο µε το οποίο µία κυβέρνηση εκθέτει τις απόψεις της για ορισµένο θέµα σε άλλη κυβέρνηση ή σε διεθνή οργάνωση, οργανισµό». Πλέον όµως στη συλλογική συνείδηση είναι συνώνυµο πολιτικών επιλογών, µεταρρυθµίσεων και βίαιων αλλαγών. Ενίοτε χρησιµοποιείται ακόµη και για να περιγράψει τη χρονική περίοδο που διανύουµε, «η Ελλάδα του Μνηµονίου». Παράλληλα έχει γίνει η ρίζα για δύο ακόµη λέξεις που κυριαρχούν στην πολιτική ζωή του τόπου: µνηµονιακός και αντιµνηµονιακός. Συµπεριφορές και πολιτικές πλέον προσδιορίζονται µε αυτά τα δύο επίθετα. Είναι άλλωστε νωπές ακόµη οι µνήµες από τις πρόσφατες δηµοτικές και περιφερειακές εκλογές, που όλοι σχεδόν οι υποψήφιοι έσπευδαν να προβάλουν την… «αντιµνηµονιακή» πλευρά του χαρακτήρα τους.
Ο
Open gov
Πριν η κρίση δείξει τα δόντια της, η φράση που κυριαρχούσε στην κυβερνητική ατζέντα ήταν το «open gov». Στα ελληνικά (γιατί εδώ υπάρχει ορθότατη µετάφραση): ανοιχτή διακυβέρνηση. Εις την αγγλικήν όµως δίνει έναν αέρα εξευρωπαϊσµού ή αµερικανικής πρωτοπορίας. Ο νεωτερισµός δεν έµελλε να γίνει αποδεκτός χωρίς γκρίνιες. Για τουλάχιστον ένα εξάµηνο οι υπουργοί έψαχναν στο inbox τους βιογραφικά αγνώστων, αλλά και παλιών γνώριµων,που έδειξαν να αντέχουν και στην ψηφιακή δοκιµασία... Αλλωστε το open gov µας θύµισε πως, παρά τις άγριες περικοπές στους µισθούς, µια θεσούλα στο ∆ηµόσιο παραµένει ο ευσεβής πόθος του Νεοέλληνα. ∆εν είναι τυχαίο ότι για 88 θέσεις γενικών γραµµατέων υπεβλήθησαν 23.000 βιογραφικά.
Σ Σπρεντ
Τα σπρεντ εισήλθαν, οµολογουµένως βίαια, στο λεξιλόγιό µας λίγο µετά τις εκλογές του 2009, αλλά καθιερώθηκαν στην καθοµιλουµένη κατά τη… χειµέρια άνοιξη του 2010. H σωστή χρήση του όρου θα επέβαλλε να τα αποκαλεί κανείς στον ενικό και όχι στον πληθυντικό. Στην αρχή µόνο οι ειδήµονες των οικονοµικών καταλάβαιναν περί τίνος πρόκειται. Κάποιοι – κοινοί θνητοί – δεν τα κατανοούν µέχρι σήµερα. Σύµφωνα µε το λεξικό των έγκριτων «Financial Times», είναι «η διαφορά µεταξύ δύο τιµών ή δύο επιτοκίων». Πάντως, το πανελλήνιο κατέβαλε φιλότιµες προσπάθειες να µάθει τουλάχιστον στις πόσες µονάδες βρισκόταν κάθε πρωί αυτή η περιβόητη διαφορά µε τα γερµανικά οµόλογα. Αν πληκτρολογήσει κανείς στο Google «σπρεντ» (µε ελληνικούς χαρακτήρες), η αναζήτηση µε τη φράση-κλειδί «σπρεντ σήµερα» έχει το δεύτερο µεγαλύτερο ποσοστό χτυπηµάτων… Γιατί όλοι γνώριζαν πως, αν «γυροφέρνει», «πλησιάζει», «αγγίξει», «ξεπεράσει» κ.τ.λ. τις 900 µονάδες, όπως τόνιζαν οι τίτλοι των ΜΜΕ, τα πράγµατα είναι σκούρα.
Πριν η κρίση δείξει τα δόντια της, η φράση που κυριαρχούσε στην κυβερνητική ατζέντα ήταν το «open gov». Στα ελληνικά (γιατί εδώ υπάρχει ορθότατη µετάφραση): ανοιχτή διακυβέρνηση. Εις την αγγλικήν όµως δίνει έναν αέρα εξευρωπαϊσµού ή αµερικανικής πρωτοπορίας. Ο νεωτερισµός δεν έµελλε να γίνει αποδεκτός χωρίς γκρίνιες. Για τουλάχιστον ένα εξάµηνο οι υπουργοί έψαχναν στο inbox τους βιογραφικά αγνώστων, αλλά και παλιών γνώριµων,που έδειξαν να αντέχουν και στην ψηφιακή δοκιµασία... Αλλωστε το open gov µας θύµισε πως, παρά τις άγριες περικοπές στους µισθούς, µια θεσούλα στο ∆ηµόσιο παραµένει ο ευσεβής πόθος του Νεοέλληνα. ∆εν είναι τυχαίο ότι για 88 θέσεις γενικών γραµµατέων υπεβλήθησαν 23.000 βιογραφικά.
Σ Σπρεντ
Τα σπρεντ εισήλθαν, οµολογουµένως βίαια, στο λεξιλόγιό µας λίγο µετά τις εκλογές του 2009, αλλά καθιερώθηκαν στην καθοµιλουµένη κατά τη… χειµέρια άνοιξη του 2010. H σωστή χρήση του όρου θα επέβαλλε να τα αποκαλεί κανείς στον ενικό και όχι στον πληθυντικό. Στην αρχή µόνο οι ειδήµονες των οικονοµικών καταλάβαιναν περί τίνος πρόκειται. Κάποιοι – κοινοί θνητοί – δεν τα κατανοούν µέχρι σήµερα. Σύµφωνα µε το λεξικό των έγκριτων «Financial Times», είναι «η διαφορά µεταξύ δύο τιµών ή δύο επιτοκίων». Πάντως, το πανελλήνιο κατέβαλε φιλότιµες προσπάθειες να µάθει τουλάχιστον στις πόσες µονάδες βρισκόταν κάθε πρωί αυτή η περιβόητη διαφορά µε τα γερµανικά οµόλογα. Αν πληκτρολογήσει κανείς στο Google «σπρεντ» (µε ελληνικούς χαρακτήρες), η αναζήτηση µε τη φράση-κλειδί «σπρεντ σήµερα» έχει το δεύτερο µεγαλύτερο ποσοστό χτυπηµάτων… Γιατί όλοι γνώριζαν πως, αν «γυροφέρνει», «πλησιάζει», «αγγίξει», «ξεπεράσει» κ.τ.λ. τις 900 µονάδες, όπως τόνιζαν οι τίτλοι των ΜΜΕ, τα πράγµατα είναι σκούρα.
Τ
Τρόικα
Μαζί µε το Μνηµόνιο εµφανίστηκε και η τρόικα.Οι τρεις δηλαδή δανειστές που χορηγούν 110 δισ. ευρώ στην Ελλάδα σε επώδυνες δόσεις: η Ευρωπαϊκή Ενωση, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο. Η λέξη «τρόικα» είναι δάνειο απότη ρωσική γλώσσα. Κυριολεκτικά σηµαίνει «τρία άλογα που σέρνουν ένα έλκηθρο». Τη δεκαετία του 1920 όµως πέρασε στα γαλλικά για να περιγράψει µια οµάδα τριών ατόµων που ασκούν εξουσία. Αφορµή; Η συµµαχία Στάλιν- Κάµενεφ - Ζινόβιεφ εναντίον του Τρότσκι. Με την πάροδο των ετών πήρε τη σηµερινή της σηµασία. Οι «τροϊκανοί» πάλι είναι µια λέξη που οι Ελληνες µπορούν να υπερηφανεύονται ότι έπλασαν εν έτει 2010 για να αναφέρονται στους κύριους επιθεωρητές που καταφθάνουν ανά τρίµηνο για να βαθµολογήσουν την τήρηση του Μνηµονίου. Υποσυνείδητα, τα δυσπρόφερτα ονόµατα των γραφειοκρατών υποκαταστάθηκαν από έναν χαρακτηρισµό που όχι τυχαία συνηχεί µε τους Μοϊκανούς…
Μαζί µε το Μνηµόνιο εµφανίστηκε και η τρόικα.Οι τρεις δηλαδή δανειστές που χορηγούν 110 δισ. ευρώ στην Ελλάδα σε επώδυνες δόσεις: η Ευρωπαϊκή Ενωση, η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και το ∆ιεθνές Νοµισµατικό Ταµείο. Η λέξη «τρόικα» είναι δάνειο απότη ρωσική γλώσσα. Κυριολεκτικά σηµαίνει «τρία άλογα που σέρνουν ένα έλκηθρο». Τη δεκαετία του 1920 όµως πέρασε στα γαλλικά για να περιγράψει µια οµάδα τριών ατόµων που ασκούν εξουσία. Αφορµή; Η συµµαχία Στάλιν- Κάµενεφ - Ζινόβιεφ εναντίον του Τρότσκι. Με την πάροδο των ετών πήρε τη σηµερινή της σηµασία. Οι «τροϊκανοί» πάλι είναι µια λέξη που οι Ελληνες µπορούν να υπερηφανεύονται ότι έπλασαν εν έτει 2010 για να αναφέρονται στους κύριους επιθεωρητές που καταφθάνουν ανά τρίµηνο για να βαθµολογήσουν την τήρηση του Μνηµονίου. Υποσυνείδητα, τα δυσπρόφερτα ονόµατα των γραφειοκρατών υποκαταστάθηκαν από έναν χαρακτηρισµό που όχι τυχαία συνηχεί µε τους Μοϊκανούς…
No comments:
Post a Comment