Η απώθηση και επαναφορά αναμνήσεων παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης στη θεραπευτική διαδικασία

Βικτωρία Πρεκατέ

“The Lie of the false memory syndrome”

Μέρος 1ο: Τι είναι η απώθηση μνήμης λόγω τραύματος;
 

Η κακοποίηση είναι ένα ιδιαίτερο είδος τραύματος που προκαλείται σκόπιμα από ένα άτομο σε ένα άλλο. 

Η κακοποίηση του παιδιού από την οικογένεια είναι ίσως το μόνο είδος του τραύματος που καλύπτεται από σιωπή. Η οικογένεια μπορεί να περάσει ώρες σχολιάζοντας τον τραυματισμό του παιδιού σε κάποιο ατύχημα, ή από άλλο παιδί, όμως η ενδο-οικογενειακή παιδική κακοποίηση, ιδιαίτερα η σεξουαλική, δε συζητείται ποτέ.
Το τραύμα της κακοποίησης, σωματικής, συναισθηματικής, ή σεξουαλικής μπορεί να απωθηθεί από την μνήμη, ανάλογα με την ηλικία, τις ανάγκες του παιδιού και τη φύση του τραύματος. 

Η σεξουαλική κακοποίηση είναι ιδιαίτερα επιρρεπής στην
απώθηση, ακόμη κι όταν δεν περιέχει βία – τα ερεθίσματα είναι τόσο περίεργα και τρομακτικά για το παιδί, η ντροπή και η μυστικότητα τόσο έντονες, που το παιδί αργά ή γρήγορα θάβει τα γεγονότα βαθιά στο ασυνείδητό του.  

Κατά τη διάρκεια του κακοποιητικού επεισοδίου τα θύματα διασχίζονται, αποστασιοποιούνται από αυτό που συμβαίνει. 

Η σύνδεση μεταξύ της επίγνωσης του γεγονότος και των συναισθηματικών αντιδράσεων σε αυτό (ντροπή, φόβος, πόνος, οργή) χάνεται.
Η επίγνωση αποθηκεύεται στο ασυνείδητο, ενώ τα συναισθήματα επανεμφανίζονται αργότερα ξανά και ξανά, χωρίς προφανή αιτία.
Ακόμη κι αν ένα περιστατικό κακοποίησης δεν έχει εξ ολοκλήρου απωθηθεί, τα πιο τραυματικά μέρη του συνήθως δεν παραμένουν στο συνειδητό, όπως για παράδειγμα μια ιδιαίτερα τρομακτική στιγμή της κακοποίησης, ο οργασμός του δράστη, ή η συμπεριφορά του μετά την κακοποίηση. Η απώθηση αποτελεί...

περισσότερα εδώ

Μέρος 2ο : Γιατί να ξεκινήσει κανείς τη διαδικασία επαναφοράς;

Αν ο οργανισμός προστατευτικά απώθησε τις μνήμες, γιατί να μην παραμείνουν εκεί που είναι θαμμένες;
Η άρνηση του οργανισμού να έχει συνειδητή επίγνωση της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης δεν σημαίνει ότι ο οργανισμός δεν υποφέρει από όλα τα επακόλουθα
συμπτώματα, όπως διαταραχές πανικού, κατάθλιψη, αυτοκτονικότητα, σεξουαλική δυσλειτουργία, αίσθημα ντροπής, ενοχής και «βρωμιάς», αισθήματα αναξιότητας, δυσκολίες στην εργασία και τις διαπροσωπικές σχέσεις, εξάρτηση από ουσίες, αυτό-τραυματισμός, θυματοποίηση σε κακοποιητικές σχέσεις, διαταραχές στην πρόσληψη τροφής κλπ. 

Τα συμπτώματα υφίστανται, χωρίς ο επιζών να γνωρίζει από πού προέρχονται (Bass & Davis, 1989). Συχνά μάλιστα, κατηγορεί τον εαυτό του για αυτά, για την αδυναμία του να λειτουργήσει όπως οι άλλοι άνθρωποι, καθώς η τωρινή ζωή του ίσως φαίνεται φυσιολογική και χωρίς αντικειμενικά προβλήματα. Ο κοινωνικός περίγυρος (και ιδιαίτερα η οικογένεια-αν αυτή ευθύνεται για την κακοποίηση) πιθανότατα επιτείνει την εξαπόλυση κατηγοριών και ενοχών προς το θύμα: έτσι για παράδειγμα, η έφηβη κόρη, που από τη στιγμή που κακοποιήθηκε, άρχισε να τρώει ακατάπαυστα, ώστε να κρύψει το γυναικείο σώμα της και να «προστατευτεί» από στρώματα λίπους, αργότερα θα κατηγορηθεί για έλλειψη αυτό-
ελέγχου και «αδυναμία χαρακτήρος». Η νεαρή κοπέλα που θα ξεκινήσει ριψοκίνδυνη, αχαλίνωτη σεξουαλική συμπεριφορά...

περισσότερα εδώ

Μέρος 3ο: Πώς γίνεται η επαναφορά των απωθημένων αναμνήσεων;

.
Η ετοιμότητα για την επαναφορά εξαρτάται από προσωπικούς αλλά και κοινωνικούς παράγοντες. 
Η κοινωνική ετοιμότητα παίζει σημαντικό ρόλο, καθώς στις περισσότερες κοινωνίες το θέμα της παιδικής σεξουαλικής κακοποίησης-ιδιαίτερα όταν συμβαίνει μέσα στην οικογένεια- παραμένει ισχυρό ταμπού και ο επιζών-θύμα διαισθάνεται άμεσα την εξωτερική πίεση να μην θίξει αυτό το θέμα. 

Η πίεση αυτή συνεισφέρει στην αναβολή της επαναφοράς. 
Τις τελευταίες δύο δεκαετίες, υπήρξε εξέλιξη στην προσέγγιση της παιδικής κακοποίησης στις αγγλόφωνες ανεπτυγμένες χώρες, με ευρεία ενημέρωση του κοινού, ευαισθητοποίηση και πιο ανθρώπινη ανταπόκριση σε θύματα και επιζώντες και αυτό ενθάρρυνε περισσότερες επαναφορές και αποκαλύψεις.
Υπάρχουν κάποιες καταστάσεις στη ζωή των επιζώντων, που φαίνεται να βοηθούν την εκκίνηση της επαναφοράς των απωθημένων μνήμεων, αλλά και να πυροδοτούν την εκδήλωση των αντιδράσεων μετα-τραυματικού στρες. 

Αυτές είναι:
Παρόμοια εμπειρία σαν αυτή της παιδικής κακοποίησης, π.χ. 

μια οδυνηρή σεξουαλική επαφή, ένας βίαιος σύντροφος.
Θάνατος του δράστη.
Εγκυμοσύνη, γέννηση παιδιού.
Κοινωνική επαφή με παιδί που βρίσκεται στην ηλικία κακοποίησης του επιζώντος.
Μετάβαση σε νέο αναπτυξιακό στάδιο, όπως εφηβεία ή ...

περισσότερα εδώ