 |
How Not to Be Alone |
Πριν μια-δυο εβδομάδες είδα μια άγνωστη
κοπέλα να κλαίει σε δημόσιο χώρο. Εκείνη την ώρα περίμενα να συναντήσω
ένα φίλο για γεύμα. Έφτασα στο εστιατόριο λίγα λεπτά νωρίτερα από το
ραντεβού και καθόμουν έξω στο παγκάκι, κοιτάζοντας τη λίστα των επαφών
μου στο κινητό τηλέφωνο. Ένα κορίτσι, περίπου 15 ετών, καθόταν
στο απέναντι παγκάκι , κλαίγοντας στο τηλέφωνό. Την άκουσα να
επαναλαμβάνει "Ξέρω, ξέρω, ξέρω".
Τι ξέρει; Μήπως είχε κάνει κάτι λάθος;
Κάποιος την παρηγορούσε; Και τότε είπε, "Μαμά, το ξέρω" και περισσότερα
δάκρυα κύλησαν στο πρόσωπο της.
"Μαμά, το ξέρω», είπε και έκλεισε το τηλέφωνο.
Ήμουν αντιμέτωπος με μια επιλογή: είτε θα μπορούσα να παρέμβω στη ζωή της, είτε θα μπορούσα να σεβαστώ τα όρια μεταξύ μας. Μια παρέμβαση μου ίσως την έκανε να αισθανθεί χειρότερα. Όμως στη συνέχεια ίσως θα μπορούσα να απαλύνω τον πόνο της, ή να της φανώ χρήσιμος. Είναι πιο δύσκολο να επιλέξεις να παρέμβεις, παρά όχι. Και είναι ακόμα πιο δύσκολο να επιλέξεις να παρέμβεις, όταν μπορείς να συνεχίζεις να ασχολείσαι με τη λίστα των επαφών σου, ή με οποιοδήποτε άλλο ηλεκτρονικό περισπασμό. Η τεχνολογία συμβάλει στη διασυνδεσιμότητα, αλλά ενθαρρύνει την απόσταση. Το τηλέφωνο δεν είναι ο αποκλειστικός λόγος που απέφυγα την ανθρώπινη επαφή, αλλά συνέβαλε στο να την απορρίψω ευκολότερα, και το πιο πιθανό, με βοήθησε να ξεχάσω την επιλογή μου.
Η καθημερινή χρήση της επικοινωνίας μέσω τεχνολογίας, μας έχει διαμορφώσει με τέτοιο τρόπο ώστε είναι πια πιθανότερο να ξεχνάμε τους άλλους. Η ροή του νερού σμιλεύει τον βράχο με τον χρόνο. Κάπως ανάλογα, διαμορφώνεται και η προσωπικότητα μας από τη ροή των συνηθειών μας.
Οι ψυχολόγοι που μελετούν τη συμπάθεια και τη συμπόνια έχουν διαπιστώσει ότι σε αντίθεση με τις σχεδόν στιγμιαίες αντιδράσεις μας στο σωματικό πόνο, χρειάζεται χρόνος για τον εγκέφαλο να κατανοήσει τις ψυχολογικές και ηθικές διαστάσεις μιας κατάστασης. Όσο περισσότερο αποσπάται η προσοχή μας, και όσο μεγαλύτερη έμφαση δίνουμε στην ταχύτητα σε βάρος της εμβάθυνσης, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να νοιαζόμαστε για τον άλλο. Ο καθένας θέλει την αμέριστη προσοχή του γονέα του, του φίλου, ή του συντρόφου του - παρόλο που πολλοί από εμάς, ιδιαίτερα τα παιδιά, συνηθίζουμε στην όλο και λιγότερη προσοχή από τους άλλους. Η Simone Weil έγραψε «Η προσοχή είναι η σπανιότερη και πιο αγνή μορφή γενναιοδωρίας.» Με βάση αυτό τον ορισμό, η σχέση μας με τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά και με τον εαυτό μας, γίνεται όλο και πιο μίζερη.
Ήμουν αντιμέτωπος με μια επιλογή: είτε θα μπορούσα να παρέμβω στη ζωή της, είτε θα μπορούσα να σεβαστώ τα όρια μεταξύ μας. Μια παρέμβαση μου ίσως την έκανε να αισθανθεί χειρότερα. Όμως στη συνέχεια ίσως θα μπορούσα να απαλύνω τον πόνο της, ή να της φανώ χρήσιμος. Είναι πιο δύσκολο να επιλέξεις να παρέμβεις, παρά όχι. Και είναι ακόμα πιο δύσκολο να επιλέξεις να παρέμβεις, όταν μπορείς να συνεχίζεις να ασχολείσαι με τη λίστα των επαφών σου, ή με οποιοδήποτε άλλο ηλεκτρονικό περισπασμό. Η τεχνολογία συμβάλει στη διασυνδεσιμότητα, αλλά ενθαρρύνει την απόσταση. Το τηλέφωνο δεν είναι ο αποκλειστικός λόγος που απέφυγα την ανθρώπινη επαφή, αλλά συνέβαλε στο να την απορρίψω ευκολότερα, και το πιο πιθανό, με βοήθησε να ξεχάσω την επιλογή μου.
Η καθημερινή χρήση της επικοινωνίας μέσω τεχνολογίας, μας έχει διαμορφώσει με τέτοιο τρόπο ώστε είναι πια πιθανότερο να ξεχνάμε τους άλλους. Η ροή του νερού σμιλεύει τον βράχο με τον χρόνο. Κάπως ανάλογα, διαμορφώνεται και η προσωπικότητα μας από τη ροή των συνηθειών μας.
Οι ψυχολόγοι που μελετούν τη συμπάθεια και τη συμπόνια έχουν διαπιστώσει ότι σε αντίθεση με τις σχεδόν στιγμιαίες αντιδράσεις μας στο σωματικό πόνο, χρειάζεται χρόνος για τον εγκέφαλο να κατανοήσει τις ψυχολογικές και ηθικές διαστάσεις μιας κατάστασης. Όσο περισσότερο αποσπάται η προσοχή μας, και όσο μεγαλύτερη έμφαση δίνουμε στην ταχύτητα σε βάρος της εμβάθυνσης, τόσο λιγότερο πιθανό είναι να νοιαζόμαστε για τον άλλο. Ο καθένας θέλει την αμέριστη προσοχή του γονέα του, του φίλου, ή του συντρόφου του - παρόλο που πολλοί από εμάς, ιδιαίτερα τα παιδιά, συνηθίζουμε στην όλο και λιγότερη προσοχή από τους άλλους. Η Simone Weil έγραψε «Η προσοχή είναι η σπανιότερη και πιο αγνή μορφή γενναιοδωρίας.» Με βάση αυτό τον ορισμό, η σχέση μας με τον υπόλοιπο κόσμο, αλλά και με τον εαυτό μας, γίνεται όλο και πιο μίζερη.
Οι περισσότερες τεχνολογίες επικοινωνιών
ξεκίνησαν ως υποκατάστατα για μια αδύνατη δραστηριότητα.
Δεν μπορούσαμε να δούμε εύκολα ο ένας τον άλλον πρόσωπο με πρόσωπο, οπότε το τηλέφωνο ήταν χρήσιμο για να μας κρατάει σε επαφή όταν είμαστε σε απόσταση. Κανείς δεν είναι πάντα στο σπίτι, και έτσι ο αυτόματος τηλεφωνητής έκανε δυνατό ένα είδος αλληλεπίδρασης χωρίς να απαιτείται να είμαστε πάντα κοντά στο τηλέφωνό μας. Η ηλεκτρονική επικοινωνία δημιουργήθηκε ως ένα υποκατάστατο για την τηλεφωνική επικοινωνία, η οποία θεωρήθηκε, για οποιονδήποτε λόγο, πολύ άβολη.
Και τότε ...
δημιουργήθηκε η τεχνολογία των γραπτών μηνυμάτων, η οποία διευκόλυνε ακόμη περισσότερο την ανταλλαγή μηνυμάτων. Αυτές οι ανακαλύψεις δεν δημιουργήθηκαν ως βελτίωση της επικοινωνίας πρόσωπο με πρόσωπο, αλλά ως αποδεκτά υποκατάστατα της. Όμως στη συνέχεια, κάτι αστείο συνέβη: αρχίσαμε να προτιμούμε τα υποκατάστατα. Είναι πιο εύκολο να κάνεις ένα τηλεφώνημα από το συναντηθείς με κάποιον. Το να αφήσουμε ένα μήνυμα στον τηλεφωνητή, είναι πιο εύκολο από το να έχουμε μια τηλεφωνική συνομιλία - μπορούμε να πούμε ό,τι θέλουμε χωρίς να λάβουμε απάντηση. Τα άσχημα νέα είναι πιο εύκολο να ειπωθούν μ' αυτό τον τρόπο. Γι 'αυτό και αρχίσαμε να καλούμε τους άλλους, ενώ γνωρίζαμε ότι κανείς δεν θα μας απαντήσει άμεσα.
Το να στείλεις ένα e-mail είναι πολύ πιο εύκολο, γιατί μπορεί να κρυφτείς πίσω από την απουσία φωνητικής αλληλεπίδρασης, και φυσικά δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να συναντήσεις κάποιον. Και με τα γραπτά μηνύματα από κινητό τηλέφωνο γίνεται ακόμα πιο εύκολο, καθώς η πιθανότητα συνομιλίας μειώνεται ακόμη περισσότερο. Κάθε βήμα "προς τα εμπρός" έχει καταστήσει πιο εύκολο, έστω και λίγο ακόμα, το να μπορούμε να αποφύγουμε το συναισθηματικό φορτίο του να είμαστε παρόν, με αποτέλεσμα να μεταφέρουμε πληροφορίες αντί για ανθρωπιά. Το πρόβλημα με την αποδοχή των μειωμένων υποκατάστατων είναι ότι με τον καιρό, κι εμείς μετασχηματιζόμαστε σε μειωμένα υποκατάστατα. Οι άνθρωποι που έχουν συνηθίσει να λένε λίγα, συνηθίζουν και να αισθάνονται λίγο.
Δεν μπορούσαμε να δούμε εύκολα ο ένας τον άλλον πρόσωπο με πρόσωπο, οπότε το τηλέφωνο ήταν χρήσιμο για να μας κρατάει σε επαφή όταν είμαστε σε απόσταση. Κανείς δεν είναι πάντα στο σπίτι, και έτσι ο αυτόματος τηλεφωνητής έκανε δυνατό ένα είδος αλληλεπίδρασης χωρίς να απαιτείται να είμαστε πάντα κοντά στο τηλέφωνό μας. Η ηλεκτρονική επικοινωνία δημιουργήθηκε ως ένα υποκατάστατο για την τηλεφωνική επικοινωνία, η οποία θεωρήθηκε, για οποιονδήποτε λόγο, πολύ άβολη.
Και τότε ...
δημιουργήθηκε η τεχνολογία των γραπτών μηνυμάτων, η οποία διευκόλυνε ακόμη περισσότερο την ανταλλαγή μηνυμάτων. Αυτές οι ανακαλύψεις δεν δημιουργήθηκαν ως βελτίωση της επικοινωνίας πρόσωπο με πρόσωπο, αλλά ως αποδεκτά υποκατάστατα της. Όμως στη συνέχεια, κάτι αστείο συνέβη: αρχίσαμε να προτιμούμε τα υποκατάστατα. Είναι πιο εύκολο να κάνεις ένα τηλεφώνημα από το συναντηθείς με κάποιον. Το να αφήσουμε ένα μήνυμα στον τηλεφωνητή, είναι πιο εύκολο από το να έχουμε μια τηλεφωνική συνομιλία - μπορούμε να πούμε ό,τι θέλουμε χωρίς να λάβουμε απάντηση. Τα άσχημα νέα είναι πιο εύκολο να ειπωθούν μ' αυτό τον τρόπο. Γι 'αυτό και αρχίσαμε να καλούμε τους άλλους, ενώ γνωρίζαμε ότι κανείς δεν θα μας απαντήσει άμεσα.
Το να στείλεις ένα e-mail είναι πολύ πιο εύκολο, γιατί μπορεί να κρυφτείς πίσω από την απουσία φωνητικής αλληλεπίδρασης, και φυσικά δεν υπάρχει καμία πιθανότητα να συναντήσεις κάποιον. Και με τα γραπτά μηνύματα από κινητό τηλέφωνο γίνεται ακόμα πιο εύκολο, καθώς η πιθανότητα συνομιλίας μειώνεται ακόμη περισσότερο. Κάθε βήμα "προς τα εμπρός" έχει καταστήσει πιο εύκολο, έστω και λίγο ακόμα, το να μπορούμε να αποφύγουμε το συναισθηματικό φορτίο του να είμαστε παρόν, με αποτέλεσμα να μεταφέρουμε πληροφορίες αντί για ανθρωπιά. Το πρόβλημα με την αποδοχή των μειωμένων υποκατάστατων είναι ότι με τον καιρό, κι εμείς μετασχηματιζόμαστε σε μειωμένα υποκατάστατα. Οι άνθρωποι που έχουν συνηθίσει να λένε λίγα, συνηθίζουν και να αισθάνονται λίγο.
Με κάθε γενιά, γίνεται ακόμα πιο δύσκολο
να φανταστούμε ένα μέλλον που μοιάζει με το παρόν. Οι παππούδες μου
έλπιζαν πως θα έχω μια καλύτερη ζωή από τη δικιά τους: χωρίς πόλεμο και
πείνα, με την άνεση να βρίσκομαι σε ένα μέρος που να το αισθάνομαι
σπίτι μου. Αλλά τι μέλλον θα ευχόμουν για τα εγγόνια μου; Ότι τα ρούχα
τους θα κατασκευάζονται κάθε πρωί από τρισδιάσταστους εκτυπωτές; Ότι θα
επικοινωνούν χωρίς να μιλάνε ή χωρίς να χρειάζεται να μετακινηθούν.
Μόνο εκείνοι που δεν έχουν φαντασία, θα μπορούσαν να αρνηθούν την πιθανότητα ότι θα ζήσουν για πάντα. Είναι πιθανό ότι πολλοί που διαβάζουν αυτό το κείμενο δεν θα πεθάνουν ποτέ. Ας υποθέσουμε, όμως, ότι όλοι έχουμε έναν καθορισμένο αριθμό ημερών για να επηρεάσουμε τον κόσμο με τις πεποιθήσεις μας, να βρούμε και να δημιουργήσουμε την ομορφιά που μόνο μια πεπερασμένη ύπαρξη μπορεί να καταφέρει, να προβληματιστούμε έντονα με το ερώτημα του σκοπού της ζωής μας, αλλά και με τις απαντήσεις μας. Συχνά χρησιμοποιούμε την τεχνολογία για να εξοικονομήσουμε χρόνο, αλλά όλο και περισσότερο η τεχνολογία είτε παίρνει μαζί της την όποια εξοικονόμηση χρόνου, είτε κάνει την εξοικονόμηση χρόνου λιγότερο παρόντα, οικεία και 'πλούσια'. Φοβάμαι ότι όσο πιο κοντά βρίσκεται ο κόσμος στα δάχτυλά μας, τόσο πιο πολύ απομακρύνεται από την καρδιά μας. Το θέμα δεν είναι αν είμαστε υπέρ ή κατά της τεχνολογίας , αλλά το να βρούμε την ισορροπία στη ζωή μας. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν κλαίνε σε δημόσιους χώρους, αλλά όλοι έχουν την ανάγκη για κάτι που ένας άλλος άνθρωπος μπορεί να προσφέρει. Είτε πρόκειται για την αμέριστη προσοχή του, μια ευγενική λέξη, ή βαθιά ενσυναίσθηση. Δεν υπάρχει καλύτερη χρήση της ζωής από το να είναι παρατηρητικός και να ανταποκρίνεσαι σε τέτοιες ανάγκες. Υπάρχουν τόσοι πολλοί τρόποι για να γίνει αυτό, όσα είδη μοναξιάς υπάρχουν. Αλλά όλα αυτά απαιτούν προσοχή, όλα αυτά απαιτούν τη σκληρή δουλειά της συναισθηματικής υπολογιστικής ισχύος μας, καθώς και την συμπόνια μας. Ζούμε σε έναν κόσμο φτιαγμένο περισσότερο από την καθημερινή ιστορία της ζωής παρά από τα πράγματα. Είμαστε πλάσματα περισσότερο των αναμνήσεων και όχι των υπενθυμίσεων, περισσότερο της αγάπης και όχι των likes. Το να είσαι προσεκτικός με τις ανάγκες των άλλων μπορεί να μην είναι ο σκοπός της ζωής, αλλά σίγουρα είναι έργο ζωής. Μπορεί να είναι πολύπλοκο, επώδυνο, και πολύ δύσκολο. Αλλά δεν είναι κάτι που παραχωρούμε. Είναι αυτό που παίρνουμε σε αντάλλαγμα για το γεγονός ότι πρόκειται να πεθάνουμε.
__________
Μόνο εκείνοι που δεν έχουν φαντασία, θα μπορούσαν να αρνηθούν την πιθανότητα ότι θα ζήσουν για πάντα. Είναι πιθανό ότι πολλοί που διαβάζουν αυτό το κείμενο δεν θα πεθάνουν ποτέ. Ας υποθέσουμε, όμως, ότι όλοι έχουμε έναν καθορισμένο αριθμό ημερών για να επηρεάσουμε τον κόσμο με τις πεποιθήσεις μας, να βρούμε και να δημιουργήσουμε την ομορφιά που μόνο μια πεπερασμένη ύπαρξη μπορεί να καταφέρει, να προβληματιστούμε έντονα με το ερώτημα του σκοπού της ζωής μας, αλλά και με τις απαντήσεις μας. Συχνά χρησιμοποιούμε την τεχνολογία για να εξοικονομήσουμε χρόνο, αλλά όλο και περισσότερο η τεχνολογία είτε παίρνει μαζί της την όποια εξοικονόμηση χρόνου, είτε κάνει την εξοικονόμηση χρόνου λιγότερο παρόντα, οικεία και 'πλούσια'. Φοβάμαι ότι όσο πιο κοντά βρίσκεται ο κόσμος στα δάχτυλά μας, τόσο πιο πολύ απομακρύνεται από την καρδιά μας. Το θέμα δεν είναι αν είμαστε υπέρ ή κατά της τεχνολογίας , αλλά το να βρούμε την ισορροπία στη ζωή μας. Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν κλαίνε σε δημόσιους χώρους, αλλά όλοι έχουν την ανάγκη για κάτι που ένας άλλος άνθρωπος μπορεί να προσφέρει. Είτε πρόκειται για την αμέριστη προσοχή του, μια ευγενική λέξη, ή βαθιά ενσυναίσθηση. Δεν υπάρχει καλύτερη χρήση της ζωής από το να είναι παρατηρητικός και να ανταποκρίνεσαι σε τέτοιες ανάγκες. Υπάρχουν τόσοι πολλοί τρόποι για να γίνει αυτό, όσα είδη μοναξιάς υπάρχουν. Αλλά όλα αυτά απαιτούν προσοχή, όλα αυτά απαιτούν τη σκληρή δουλειά της συναισθηματικής υπολογιστικής ισχύος μας, καθώς και την συμπόνια μας. Ζούμε σε έναν κόσμο φτιαγμένο περισσότερο από την καθημερινή ιστορία της ζωής παρά από τα πράγματα. Είμαστε πλάσματα περισσότερο των αναμνήσεων και όχι των υπενθυμίσεων, περισσότερο της αγάπης και όχι των likes. Το να είσαι προσεκτικός με τις ανάγκες των άλλων μπορεί να μην είναι ο σκοπός της ζωής, αλλά σίγουρα είναι έργο ζωής. Μπορεί να είναι πολύπλοκο, επώδυνο, και πολύ δύσκολο. Αλλά δεν είναι κάτι που παραχωρούμε. Είναι αυτό που παίρνουμε σε αντάλλαγμα για το γεγονός ότι πρόκειται να πεθάνουμε.
__________
~ του Τζόναθα Σάφραν Φόερ,
συγγραφέα των μυθιστορημάτων "Everything is Illuminated", που κέρδισε το
Βραβείο Πρωτοεμφανιζόμενου Συγγραφέα της "Guardian", Το 2007
περιλήφθηκε στον κατάλογο με τους καλύτερους νέους αμερικανούς
συγγραφείς του περιοδικού "Granta".
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στους 'New York Times'
Πηγή: Μας το πρότεινε ο καλός μας φίλος Κλεισθένης από την Ιδεοπηγή
No comments:
Post a Comment