Παιδί και χοληστερίνη - Πότε πρέπει να ανησυχούμε;

Ο τρόπος ζωής, με το άγχος, την κακή διατροφή και την έλλειψη άσκησης, οδηγεί σε νοσηρές καταστάσεις ακόμη και νεαρά άτομα

Τα καρδιαγγειακά νοσήματα αποτελούν μάστιγα στη σημερινή σύγχρονη κοινωνία.

Ο τρόπος ζωής, με το άγχος, την κακή διατροφή και την έλλειψη άσκησης, οδηγεί σε νοσηρές καταστάσεις ακόμα και πολύ νεαρά ενήλικα άτομα.

Σχετικά πρόσφατα έγινε γνωστό ότι η διαδικασία αλλοίωσης των αγγείων (αθηροσκλήρωση) ξεκινά πολύ νωρίς, από την παιδική ηλικία, και γίνεται εμφανής αργότερα στην ενήλικη ζωή. Η υψηλή χοληστερίνη, ένας από τους εχθρούς των αγγείων, όσο παραμένει ανεξέλεγκτη συμβάλλει καθοριστικά στην αθηροσκλήρωση. Η παιδική ηλικία μέχρι πρόσφατα ήταν στο απυρόβλητο, καθώς δεν μπορούσε κανείς εύκολα να δεχθεί ότι ένα παιδί που σφύζει από δραστηριότητα μπορεί να έχει υψηλή χοληστερίνη και ότι ίσως να χρειαστεί να οδηγηθεί ακόμη και στη φαρμακευτική αγωγή.

«Κληρονομική»
Όταν σκεφτόμαστε «υψηλή χοληστερίνη» έρχεται στο νου η εικόνα ενός παιδιού που δεν ασκείται και καταναλώνει κακής ποιότητας φαγητό (junk food), με συνέπεια να γίνει υπέρβαρο και να αποκτήσει χοληστερίνη και διαβήτη -τον τύπο διαβήτη που παλαιά λεγόταν γεροντικός, αλλά τώρα ονομάζεται τύπου ΙΙ, αφού τον έχουν και πολλοί έφηβοι.
Ωστόσο υπάρχουν και τα παιδιά που είναι αδύνατα, γυμνάζονται συστηματικά, τρώνε υγιεινά και σε μια τυχαία εξέταση έχουν υπερβολικά υψηλή τιμή χοληστερίνης, που εύλογα προκαλεί ερωτήματα στους γονείς σχετικά με την προέλευσή της. Πρόκειται συνήθως για την οικογενή υπερχοληστερολαιμία, μια ύπουλη κατάσταση, γνωστή ευρέως και ως «κληρονομική χοληστερίνη».
Η πάθηση αφορά 1 στα 500 παιδιά (στην ετερόζυγο μορφή της) και συνδέεται με θετικό οικογενειακό ιστορικό για υψηλή χοληστερίνη και καρδιαγγειακά νοσήματα σε μικρή ηλικία. Συνήθως δεν συνοδεύεται από κάποιο εξωτερικό σημείο (ιδιαίτερα στα Ελληνόπουλα) που να παραπέμπει σε υψηλή χοληστερίνη, οπότε οδηγεί αθόρυβα σε βλάβες στα αγγεία που σταδιακά επιδεινώνουν τη λειτουργία τους, την ανατομία τους και τελικά οδηγούν σε κάποιο σημαντικό καρδιαγγειακό συμβάν σε μικρή ηλικία.

Η χοληστερίνη δεν είναι κάποια τοξική ουσία που δημιουργεί μόνο βλάβες στον οργανισμό.
Η παρουσία της είναι απαραίτητη, καθώς αποτελεί βασικό συστατικό σε πολλά όργανα, όπως οι κυτταρικές μεμβράνες. Είναι απαραίτητη για την ανάπτυξη και λειτουργία του εγκεφάλου και σημαντικών ορμονών, όπως είναι η κορτιζόλη και οι ορμόνες του φύλου. Από τη στιγμή που...
 η υψηλή χοληστερίνη προκαλεί βλάβη στα αγγεία, είναι απαραίτητο να βρεθούν έγκαιρα εκείνες οι ομάδες παιδιών που χρειάζονται παρέμβαση με βάση το σκεπτικό «ωφελέειν ή μη βλάπτειν». Στο πλαίσιο αυτό η μέτρηση της χοληστερίνης και των υπόλοιπων λιπιδίων του ορού στα παιδιά σχολικής ηλικίας είναι χρήσιμη, ενώ σε περίπτωση θετικού οικογενειακού ιστορικού είναι απαραίτητη.

Ανησυχία
Η ανεύρεση μιας υψηλής τιμής χοληστερίνης εύλογα δημιουργεί ανησυχία στους γονείς. Το πρώτο βήμα ωστόσο για την πρόληψη είναι η καταγραφή του προβλήματος. Οι γονείς πρέπει να γνωρίζουν ότι στις περισσότερες περιπτώσεις η στροφή στη σωστή διατροφή και η ένταξη του παιδιού σε ένα πρόγραμμα μέτριας αλλά συστηματικής άσκησης φτάνουν να λύσουν το πρόβλημα, εφ' όσον δεν πρόκειται για την κληρονομική μορφή.
Ακόμα και στην περίπτωση της οικογενούς υπερχοληστερολαιμίας είναι απαραίτητη η άσκηση και η υγιεινή διατροφή, παρ' ότι δεν έχουν μεγάλη επίδραση στην τιμή της χοληστερίνης (συνήθως μια μείωση 10%, περίπου), διότι παρέχουν άλλα οφέλη. Για εκείνα τα παιδιά όπου από τον έλεγχο φαίνεται ότι πάσχουν από οικογενή υπερχοληστερολαιμία συνιστάται η εκτίμηση και αντιμετώπιση από μία ομάδα ειδικών.
Σε ένα τέτοιο ειδικό ιατρείο αρχικά γίνεται η καταγραφή του οικογενειακού ιστορικού και αποστέλλονται ειδικές εξετάσεις με τις οποίες διαπιστώνεται η έκταση του προβλήματος. Ο επόμενος στόχος είναι η αυστηρή επιλογή των παιδιών που πιθανό να χρειαστούν φαρμακευτική αγωγή και η προετοιμασία αυτών και των γονέων. Σημαντική είναι η επιλογή της κατάλληλης ηλικίας έναρξης των φαρμάκων, αφού πρώτα επιτευχθεί η ανάπτυξη του σώματος.

Η διαρκής παρακολούθηση είναι απαραίτητη, καθώς η φαρμακευτική αγωγή συνοδεύει τον ασθενή διά βίου, ενώ έτσι επιτυγχάνεται η έγκαιρη αναγνώριση και αντιμετώπιση ανεπιθύμητων παρενεργειών.
Ένα σημαντικό ερώτημα που απασχολεί τους γονείς είναι η ασφάλεια της φαρμακευτικής αγωγής. Μέχρι τώρα γνωρίζουμε ότι φάρμακα σαν και αυτά των ενηλίκων (στατίνες) μπορούν να χρησιμοποιηθούν και στα παιδιά, αλλά με αυστηρές προϋποθέσεις και με συγκεκριμένες ενδείξεις. Το ερώτημα όμως που είναι δύσκολο να απαντηθεί με τα σημερινά δεδομένα είναι αυτό της μακροχρόνιας ασφάλειας αυτών των φαρμάκων. Γνωρίζουμε ότι μπορούμε να μειώσουμε αποτελεσματικά την τιμή της χοληστερίνης στα παιδιά, με ικανοποιητική μεσοπρόθεσμη ασφάλεια. Οι μέχρι τώρα μελέτες δεν έχουν δείξει κάποιο πρόβλημα στην ανάπτυξη των παιδιών.

Συμπεράσματα
Τα οριστικά συμπεράσματα ωστόσο θα προκύψουν μετά την παρακολούθηση των παιδιών στην ενήλικη ζωή τους, σε βάθος χρόνου. Για την εκτίμηση των επιδράσεων των φαρμάκων στα αγγεία των ατόμων με υψηλή χοληστερίνη έχουν αναπτυχθεί εξειδικευμένες εξετάσεις μελέτης της λειτουργίας και της ανατομίας των αγγείων του σώματος. Οι δείκτες αυτοί πιστεύουμε ότι δρουν σαν προάγγελος μελλοντικών καρδιαγγειακών παθήσεων, αφού αν διαπιστωθεί δυσλειτουργία των αγγείων στην παιδική ηλικία υπάρχει αυξημένη πιθανότητα για εμφάνιση καρδιαγγειακού νοσήματος στην ενήλικη ζωή. Οι εξετάσεις αυτές γίνονται με τη βοήθεια υπερήχων και απαιτούν ειδική εκπαίδευση και συγκεκριμένες συνθήκες καταγραφής για να παράγουν αξιόπιστα αποτελέσματα.

Για το λόγο αυτό δεν έχουν εφαρμοστεί στην καθημερινή κλινική πράξη, αλλά πραγματοποιούνται σε ειδικά ερευνητικά κέντρα, όπου υπάρχει η κατάλληλη γνώση. Στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, στο πλαίσιο του ειδικού ιατρείου πρόληψης καρδιαγγειακού κινδύνου που λειτουργεί, έχει καταγραφεί ένας σημαντικός αριθμός παιδιών με υπερχοληστερολαιμία που προέρχεται από την ευρύτερη περιοχή της ΒΔ Ελλάδας. Εκτός από τις ειδικές εξετάσεις λιπιδίων, έχουν αναγνωριστεί και συγκεκριμένες γενετικές μεταλλάξεις που σχετίζονται με υψηλή τιμή χοληστερίνης. Η μελέτη των αγγείων των μικρών ασθενών κατέδειξε εμφανή αγγειακή δυσλειτουργία στα παιδιά με την οικογενή μορφή υπερχοληστερολαιμίας από μικρή ηλικία.

Ως συμπέρασμα, οι γονείς πρέπει να είναι ενήμεροι ότι οι βλάβες των αγγείων από τη χοληστερίνη ξεκινούν από μικρή ηλικία, αλλά η «χοληστερινοφοβία» δεν είναι η λύση. Η διαπίστωση του προβλήματος είναι το πρώτο βήμα για τη λύση του. Με την κατάλληλη διατροφή και την άσκηση έχουμε καλά αποτελέσματα στα περισσότερα παιδιά. Μία μικρή ομάδα ωστόσο που κινδυνεύει πιο πολύ θα χρειαστεί αντιμετώπιση σε ειδικό κέντρο.

Του ΑΝΤΩΝΗ ΒΛΑΧΟΥ,  επίκουρου καθηγητή Παιδοκαρδιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Παν/μίου Ιωαννίνων

Υπεύθυνος: ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΓΕΩΡΓΙΑ ΜΟΛΩΣΗ 

enet.gr