Γιατί κάποια παιδάκια αρρωσταίνουν συχνά; Τι είναι οι πρωτοπαθείς ανοσοανεπάρκειες;

Γράφει η Ευφημία Παπαδοπούλου-Αλατάκη
Παιδίατρος, Επίκουρη καθηγήτρια παιδιατρικής/παιδιατρικής ανοσολογίας Α. Π. Θ.

Το ανθρώπινο σώμα δέχεται καθημερινά την επίθεση εκατοντάδων χιλιάδων εισβολέων που ονομάζονται αντιγόνα. Τα περισσότερα εξουδετερώνονται από τον φυσιολογικό οργανισμό, γιατί ο τελευταίος διαθέτει ουσίες, κύτταρα και μηχανισμούς που συνθέτουν το αμυντικό ή ανοσοποιητικό σύστημα.

Το αμυντικό σύστημα ενός παιδιού δεν είναι πλήρως αναπτυγμένο κατά τη γέννηση, αλλά συνεχώς εξελίσσεται Αυτή η εξέλιξη επηρεάζεται άμεσα από τη συνεχή επαφή του παιδικού οργανισμού με νέους λοιμογόνους παράγοντες, δηλαδή ιούς και μικρόβια.
Στη συμβίωση του παιδιού με τους λοιμογόνους παράγοντες τα πιθανά ενδεχόμενα είναι:
α) να αρρωστήσει με νόσο που συνήθως συνοδεύεται από ανάρρωση,
β) να αρρωστήσει όπως λέμε υποκλινικά, δηλαδή χωρίς συμπτώματα.
Και στις δύο περιπτώσεις εγκαθίσταται η φυσική ανοσία, δηλαδή ο παιδικός οργανισμός καθίσταται άνοσος όταν έρθει σε επαφή με τον ίδιο λοιμογόνο παράγοντα. Αυτό επιτυγχάνεται με την παραγωγή αντισωμάτων που αποτελούν κατά κάποιον τρόπο τους στρατιώτες-φρουρούς του οργανισμού και με την ανάπτυξη της ανοσιακής μνήμης. Η τελευταία έχει ως αποτέλεσμα την καταπολέμηση του ίδιου παθογόνου παράγοντα σε επόμενη έκθεση του οργανισμού σε αυτόν, με πολύ πιο γρήγορο και αποτελεσματικό τρόπο.
Παρόλα αυτά,  δεν είναι λίγα τα παιδιά που αρρωσταίνουν πολλές φορές το χρόνο, παρουσιάζοντας μάλιστα την ίδια κάθε φορά συμπτωματολογία, προκαλώντας άγχος στους γονείς.
Γιατί αρρωσταίνει συχνά ένα παιδί;
Τα παιδιά αρχίζουν να αρρωσταίνουν περισσότερο μετά την ηλικία των 6 μηνών, οπότε αρχίζουν να φέρουν πράγματα στο στόμα τους, για να ανακαλύψουν ουσιαστικά τον κόσμο γύρω τους. Παράλληλα, ένα παιδί που πηγαίνει σε βρεφονηπιακό ή παιδικό σταθμό έχει πολλές πιθανότητες να αρρωστήσει (2-3 φορές πιο συχνά από ένα παιδί που μένει στο σπίτι).
Οι συχνότερες λοιμώξεις του παιδικού σταθμού αφορούν στο ανώτερο αναπνευστικό.
Ανάμεσα σε αυτές κύρια θέση κατέχει το κοινό κρυολόγημα που πολλοί γονείς συγχέουν με τη γρίπη. Το κοινό κρυολόγημα παρουσιάζει έξαρση κατά τους φθινοπωρινούς και χειμερινούς μήνες και χαρακτηρίζεται από ρινική καταρροή, δακρύρροια, φτέρνισμα, βήχα, αίσθημα αδυναμίας και από χαμηλή πυρετική κίνηση. Άλλη μία ιδιαίτερα συχνή λοίμωξη από την οποία υποφέρουν τα παιδιά που πηγαίνουν στον βρεφονηπιακό ή παιδικό σταθμό είναι η γαστρεντερίτιδα που χαρακτηρίζεται από εμετούς και διάρροιες και όχι σπάνια από σημεία αφυδάτωσης. Στην μετάδοση των νοσημάτων στον παιδικό σταθμό συντελεί ο τρόπος που συμπεριφέρονται τα μικρά παιδιά, καθώς επίσης και ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η περιποίησή τους από το προσωπικό.

Πόσο συχνά μπορεί να αρρωστήσει ένα παιδί;
Το ερώτημα που τίθεται από τους γονείς είναι πόσες φορές το χρόνο «δικαιούται» ένα παιδί να αρρωστήσει, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι υπάρχει πρόβλημα με την υγεία του.
Η αλήθεια είναι ότι ένα παιδί ηλικίας 1-3 ετών  μπορεί  να αρρωστήσει έως και 8-10 φορές το χρόνο, χωρίς αυτό να θεωρηθεί παθολογικό. Από την ηλικία των 4-8 ετών μπορεί να αρρωστήσει 6-8 φορές το χρόνο. 
Έχει ωστόσο μεγάλη σημασία το αν οι λοιμώξεις που παρουσιάζει υποχωρούν εύκολα και χωρίς να είναι απαραίτητη η λήψη αντιβίωσης. Πρέπει επίσης να έχουμε πάντα στη σκέψη μας ότι κάθε παιδί είναι διαφορετικό και ότι μία ενδεχόμενη απόκλιση από τα παραπάνω δεδομένα δεν σημαίνει υποχρεωτικά κάτι παθολογικό.

Πότε πρέπει να ανησυχήσουν οι γονείς;
Όταν το παιδί παρουσιάζει τουλάχιστον δύο από τα παρακάτω:
    
    * πάνω από 8 νέες ωτίτιδες ανά έτος
    * πάνω από 2 πνευμονίες ανά έτος
    * πάνω από 2 παραρινοκολπίτιδες ανά έτος
    * πάνω από 2 μήνες αντιβιοτική θεραπεία χωρίς αποτέλεσμα
    * στασιμότητα σωματικής ανάπτυξης
    * αποστήματα δέρματος
    * επίμονο εξάνθημα στο στόμα ή στο δέρμα
    * ανάγκη για ενδοφλέβια αντιβιοτική αγωγή προκειμένου να     αντιμετωπιστεί μία λοίμωξη
    * πάνω από 2 εν τω βάθει λοιμώξεις
    * ιστορικό ανοσοανεπάρκειας στην οικογένεια

Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις θα ήταν καλό να απευθυνθούν στο γιατρό τους και να αναζητήσουν την πιθανή αιτία των συχνών λοιμώξεων του παιδιού.

Οι γονείς θα πρέπει να αναζητήσουν συμβουλή και εξειδικευμένο έλεγχο αν το παιδί παρουσιάζει λοιμώξεις όπως αποστήματα σε εσωτερικά όργανα από σπάνια μικρόβια ή μύκητες ή αν το παιδί αρρωσταίνει από βαριές και επίμονες λοιμώξεις που χρειάζονται νοσηλεία σε νοσοκομείο προκειμένου να αντιμετωπιστούν.
Πολύ σπάνια πίσω από αυτές τις καταστάσεις είναι δυνατόν να κρύβεται μία ομάδα συγγενών νοσημάτων που ονομάζονται πρωτοπαθείς ανοσοανεπάρκειες.

Τι είναι οι πρωτοπαθείς ανοσοανεπάρκειες;
Φυσιολογικά τα παιδιά διαθέτουν εκείνα... τα στοιχεία που τα προστατεύουν από τις ασθένειες και αποτελούν το ανοσιακό τους σύστημα. Όμως μερικά  παιδιά ή δεν έχουν όλα τα συστατικά του αμυντικού συστήματος ή αυτά δεν λειτουργούν σωστά.
Έτσι, όταν οι μικροοργανισμοί εισέρχονται από τη μύτη, το στόμα, τους πνεύμονες, το αίμα και με δεδομένη τη μειονεκτικότητα της άμυνάς τους, δεν είναι δυνατό να καταπολεμηθούν.
Το αποτέλεσμα είναι να πολλαπλασιάζονται ταχύτατα και μαζικά και τα παιδιά αυτά να αρρωσταίνουν από βαριές λοιμώξεις.
Τα νοσήματα αυτά ονομάζονται  πρωτοπαθείς ανοσοανεπάρκειες. Λόγω της βαρύτητάς τους απαιτούν πλήρη ανοσολογικό έλεγχο, χρειάζονται θεραπεία με γ-σφαιρίνη και παρακολούθηση σε ειδικά κέντρα.

Τρόποι προφύλαξης από τις αλλεπάλληλες λοιμώξεις.
Για να προφυλάξουμε ένα παιδί που είναι στο σπίτι από τις συχνές ιώσεις οφείλουμε να τηρούμε οπωσδήποτε κάποιους κανόνες υγιεινής. Ο τακτικός αερισμός των εσωτερικών χώρων βοηθάει στην ανανέωση του αέρα και στην απομάκρυνση των αναπνευστικώς μεταδιδόμενων ιών. Οι γονείς γυρνώντας από την εργασία τους πρέπει να πλένουν σχολαστικά τα χέρια τους, ενώ αν υπάρχουν μεγαλύτερα αδελφάκια που πηγαίνουν στο σχολείο και είναι άρρωστα θα ήταν καλό να μένουν μακριά από τα μικρότερα παιδιά. Σε περίπτωση που τα παιδιά πηγαίνουν σε βρεφονηπιακό ή παιδικό σταθμό είναι στα χέρια των δασκάλων η προφύλαξή τους και η τήρηση των κανόνων υγιεινής.
Η λύση δεν είναι να σταματήσει το παιδί το σχολείο, αλλά να πηγαίνει σε αυτό όταν δεν είναι άρρωστο. Κρατάμε επομένως στο σπίτι, παιδάκια με πυρετό και ίωση γενικά και τα στέλνουμε πίσω στο σχολείο όταν αναρρώσουν. Με τον τρόπο αυτό προφυλάσσουμε και τους συμμαθητές τους.
Θα ήταν καλό επίσης να τονίσουμε τη σημασία μίας απόλυτα υγιεινής και ισορροπημένης διατροφής που θα πρέπει να ακολουθεί ένα παιδί δεδομένου ότι ένας καλά σιτιζόμενος οργανισμός μπορεί να αντιμετωπίσει καλύτερα μία πιθανή λοίμωξη. 
Τα παιδιά θα πρέπει να τρέφονται με πολλά φρούτα και λαχανικά που περιέχουν άφθονες βιταμίνες και κυρίως βιταμίνη C.
Τέλος δεν πρέπει να ξεχνούμε και τη σημασία των εμβολιασμών που προστατεύουν το παιδί από τα εξανθηματικά νοσήματα της παιδικής ηλικίας αλλά και από άλλα σοβαρά λοιμώδη νοσήματα στη μετέπειτα ζωή του.

Πηγή: Ελληνική Παιδιατρική Εταιρεία Βορείου Ελλάδος,
boro.gr