Louis Braille: Ο τυφλός που έκανε τους τυφλούς να «βλέπουν» γράμματα!

Ο γάλλος εκπαιδευτικός Λουί Μπράιγ

του ομώνυμου συστήματος γραφής

 

 

Αν είναι αλήθεια ότι τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει τον αποφασισμένο άνθρωπο, ορόσημο εδώ στέκει ένας τυφλός γάλλος πολίτης που έβαλε σκοπό να ανοίξει τα μάτια στους άλλους τυφλούς του κόσμου.

Ο λόγος για τον Λουί Μπράιγ που εφηύρε την αποκαλούμενη «γλώσσα των τυφλών», τον Κώδικα Μπράιγ δηλαδή που ερχόταν ολοταχώς να διευκολύνει τις ζωές των ανθρώπων που είχαν χάσει την όρασή τους.

Τυφλός και ο ίδιος από ατύχημα σε ηλικία 3 ετών, όχι μόνο δεν έχασε ποτέ το θάρρος και την αποφασιστικότητά του αλλά έφτασε να γίνει κορυφαίος παιδαγωγός τυφλών παιδιών, εφευρίσκοντας ένα απλούστατο σύστημα ανάγνωσης και κάνοντας έτσι τις ζωές τους σαφώς καλύτερες.

Όχι βέβαια χωρίς περιπέτειες: ακόμα και η παρισινή ακαδημία τυφλών που μαθήτευσε και δίδασκε κατόπιν και ο ίδιος δεν υιοθέτησε το απλοποιημένο και εξελιγμένο σύστημά του παρά 8 χρόνια μετά τον θάνατό του. Όσο για τη γενέτειρά του, τη Γαλλία, δεν ενστερνίστηκε επισήμως τον Κώδικα Μπράιγ παρά μετά τον θάνατο του πρωτεργάτη, κάτι που έκαναν και οι λοιπές ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες άρχισαν να χρησιμοποιούν την τυφλή γλώσσα μετά το 1880 (Αυστρία, Βέλγιο, Δανία, Αγγλία, Γερμανία, Ισπανία και Σκοτία). Όσο για τις ΗΠΑ, εκεί θα έφτανε πολύ αργότερα.

Ο τυφλός Μπράιγ που κράτησε πάντα τα μάτια του ανοιχτά έφτιαξε ένα σύμπαν με τελείες και εξογκώματα σε περίεργους και διαφορετικούς σχηματισμούς, κάτι που στους μυημένους μετατρέπονται σε γράμματα, αριθμούς και λέξεις. Η δουλειά του σε ηλικία 12 ετών μόνο σε παιδί-θαύμα θα τον μετέτρεπε, αφού άλλαξε δραστικά τον κόσμο της γραφής και της ανάγνωσης.

Οι πινακίδες με κώδικα Μπράιγ βοηθούν σήμερα τους τυφλούς συνανθρώπους μας να προσανατολίζονται σε δημόσιους χώρους. Κι όλα αυτά από ένα τυφλό παιδί που απέδειξε περίτρανα ότι αν έχεις κίνητρο και θέληση, μπορείς να κάνεις απίστευτα πράγματα…

Πρώτα χρόνια

Ο Λουί Μπράιγ γεννιέται στις 4 Ιανουαρίου 1809 σε ένα μικρό χωριό κάπου 40 χιλιόμετρα ανατολικά του Παρισιού. Ήταν το τέταρτο παιδί ενός εξαίρετου δερματοποιού, γνωστού σε όλη την περιοχή για τις σέλες και τα άλλα δερμάτινα εξαρτήματα των αλόγων. Ήταν τέτοια η δεξιοτεχνία και η επιτυχία του στο επάγγελμα που ο πατέρας αγόρασε σύντομα γη και αμπελώνες αργότερα, παρέχοντας στα τέσσερα παιδιά του όλες τις ανέσεις της εποχής.

Μια μέρα όμως, όταν ο βενιαμίν της οικογενείας ήταν μόλις 3 ετών, θα συνέβαινε το τραγικό ατύχημα που θα τα άλλαζε όλα: ο Λουί έπαιζε στο εργαστήριο του πατέρα του και θέλοντας να τον μιμηθεί, πήρε στα χέρια του ένα σουβλί για να ανοίξει τρύπες σε ένα κομμάτι δέρμα. Ο μικρός έχασε όμως τον έλεγχο του εργαλείου, το οποίο κατέληξε να καρφωθεί στο δεξί του μάτι.

Παρά τη θεραπεία της εποχής, η μόλυνση σύντομα εξαπλώθηκε και στο αριστερό του μάτι και πλέον η όρασή του είχε αρχίσει να φθίνει. Μέχρι την ηλικία των 5 ετών, το νεαρό αγόρι ήταν πια ολότελα τυφλό…

Ο ανεξάρτητος Λουί

Παρά το τραγικό ατύχημα, οι γονείς του ήταν αποφασισμένοι να μορφώσουν το παιδί για να γίνει ανεξάρτητο και να μην έχει τη μοίρα των άλλων τυφλών της γαλλικής επαρχίας, που ζητιάνευαν για να ζήσουν. Ο πατέρας του κάρφωνε καρφιά σε ξυλοπίνακες σε σχήμα γραμμάτων για να βοηθήσει τον μικρό να μάθει γράμματα, αν και έγινε γρήγορα σαφές ότι η ομολογουμένως έξυπνη ιδέα δεν είχε πρακτικό αντίκρισμα.

Το 1815 η φαμίλια επιστράτευσε τον τοπικό αβά για κατ’ οίκον μαθήματα στον Λουί και ο ιερωμένος συνειδητοποίησε ότι το τετραπέρατο παιδί θα μπορούσε να φοιτήσει σε κανονικό σχολείο παρά την τυφλότητά του. Κι έτσι την επόμενη χρονιά ο Λουί ξεκίνησε το νέο σχολικό έτος στο Δημοτικό του χωριού, δεχόμενος μάλιστα τη βοήθεια των συμμαθητών του για να ανταπεξέλθει στις ασύλληπτες δυσκολίες.

Ήταν όμως υποχρεωμένος να αποστηθίζει ότι άκουγε από τους δασκάλους του και παρά το γεγονός ότι τα έπαιρνε τα γράμματα, δεν σημείωνε την αρμόζουσα πρόοδο. Τότε, το 1818, ο αβάς έμαθε για ένα ειδικό σχολείο στο Παρίσι αφιερωμένο στην εκπαίδευση των τυφλών παιδιών και κανόνισε έτσι να σταλεί εκεί ο εννιάχρονος Μπράιγ…

Το παρισινό Ινστιτούτο για τα Τυφλά Νιάτα

Το σχολείο που έμελλε να περάσει ο Μπράιγ όλο το υπόλοιπο της ζωής του, τόσο ως μαθητής όσο και ως δάσκαλος, ήταν η πρώτη εκπαιδευτική ακαδημία για τυφλά παιδιά του κόσμου, ιδρυμένη το 1786 από τον Valentin Hauy, έναν πραγματικό πρωτεργάτη στη μόρφωση των τυφλών παιδιών.

Η δική του εκπαιδευτική μέθοδος ήταν μια επαναστατική διαδικασία ανάγλυφης εκτύπωσης βιβλίων, γράμματα με εξογκώματα δηλαδή για να μπορούν να τα ψηλαφίζουν τα τυφλά παιδιά. Η τεχνική του δούλευε και οι μαθητές διδάσκονταν πια ανάγνωση, γραφή, αλλά και μουσική και κάποια πρακτική τέχνη. Το 1801 ωστόσο η σχολή του Hauy συγχωνεύτηκε με άλλο εκπαιδευτικό φορέα και ο δάσκαλος παραιτήθηκε ...
εξαγριωμένος. Όσο για την καινοτόμα μέθοδό του, η σχολική βιβλιοθήκη είχε τώρα μόλις 14 ογκώδεις τόμους με την ανάγλυφη γραφή.

Ο Λουί Μπράιγ ήταν μόλις 10 ετών όταν κατέφτασε στο Παρίσι (15 Φεβρουαρίου 1819) για να γραφτεί στη σχολή. Παρά τις συχνά δύσκολες συνθήκες που επικρατούσαν εκεί, το αγόρι λάτρεψε το νέο εκπαιδευτικό περιβάλλον, παραπονούμενο ωστόσο για τη βρόμα και δυσωδία που επικρατούσαν στους χώρους, καθώς και για τις ντάνες των σκουπιδιών που εμπόδισαν την κίνηση των τυφλών.

Παρά ταύτα, έγινε αμέσως φίλος με τα 60 αγόρια και τα 30 κορίτσια που φοιτούσαν στην ακαδημία τυφλών και με τους τρεις δασκάλους βέβαια που είχαν επιφορτιστεί με την εκπαίδευσή τους. Ο νέος διευθυντής είχε ωστόσο επαναφέρει την αποστήθιση ως βασική μέθοδο διδασκαλίας για τα ελληνικά, τα λατινικά, την άλγεβρα και τη γαλλική γραμματική, κάνοντας τη σχολή να μοιάζει πια με κανονικό σχολείο.

Ο Λουί διέπρεπε πάντως και μεταξύ 11-16 ετών αποσπούσε συνεχώς βραβεία σε διαγωνισμούς γνώσης, αλλά και στο πιάνο και το τσέλο. Αργότερα μάλιστα θα δούλευε παράλληλα και ως οργανοπαίχτης σε χορωδίες, τόσο καλός ήταν στη μουσική!

Ο Μπράιγ εφευρίσκει τον κώδικά του

Ήταν το 1821 όταν ο νέος διευθυντής του Ινστιτούτου Dr. Alexandre Francois-Rene Pignier κάλεσε τον Charles Barbier για μια διάλεξη στη σχολή. Ο Barbier ήταν λοχαγός στον γαλλικό στρατό, ο οποίος είχε αναπτύξει μια ιδιαίτερη μέθοδο για τη νυχτερινή και αθόρυβη επικοινωνία μεταξύ των στρατιωτικών μονάδων. Η τεχνική του, που την αποκαλούσε «υπερηχογράφημα» και αργότερα «νυχτερινή γραφή», περιλάμβανε 12 τελείες που αντιπροσώπευαν ήχους και ο ίδιος πίστεψε ότι θα μπορούσε να αποδειχθεί πολύτιμη στους τυφλούς.

Τόσο οι δάσκαλοι όσο και οι μαθητές ενθουσιάστηκαν με τη μέθοδο και παρά τη δυσκολία του συστήματος, η τεχνική υιοθετήθηκε αμέσως στο Ινστιτούτο ως βοηθητική μέθοδος διδασκαλίας. Ο Λουί ανακάλυψε την αδυναμία του συστήματος του Barbier, πλάι στη χαρακτηριστική του δυσκολία: βασιζόταν στους ήχους του γαλλικού αλφαβήτου και δεν άφηνε περιθώρια για ορθογραφία ή στίξη. Κι έτσι ο 12χρονος Λουί αποφάσισε να το τελειοποιήσει!

Μεταξύ 13-16 ετών, ο Μπράιγ εργάστηκε πυρετωδώς για τη βελτιστοποίηση του ανάγλυφου συστήματος τελείων, μη γνωρίζοντας ούτε αργίες ούτε Σαββατοκύριακα. Ο δικός του κώδικας, που πάλι χρησιμοποιούσε τελείες, δεν είχε όμως τίποτα άλλο κοινό πια με το σύστημα του γάλλου αξιωματικού.

Όταν σε ηλικία 15 ετών ένιωσε έτοιμος να παρουσιάσει τον κώδικά του στον διευθυντή Pignier, μέντορα πια του φέρελπι νεαρού, το σύστημα του Λουί αποτελούταν από 6 τελείες και ήταν κομψό, λειτουργικό και αποτελεσματικότατο! Με μία ή και περισσότερες από τις 6 τελείες μπορούσαν να φτιαχτούν 64 συνδυασμοί, καθένας εκ των οποίων θα μπορούσε να αντιπροσωπεύει κατά περίπτωση γράμμα, αριθμό, σημείο στίξης ή ακόμα και ολόκληρη λέξη. Ήταν πράγματι απίστευτο!

Ο φωτισμένος Dr. Pignier ενθάρρυνε τους μαθητές της σχολής να χρησιμοποιούν τον κώδικα του συμμαθητή τους και σύντομα συνειδητοποίησε ότι τα τυφλά παιδιά μάθαιναν με ρυθμούς πρωτοφανείς για αυτά…

Ο Μπράιγ γίνεται δάσκαλος

Σε ηλικία 19 ετών και έχοντας ήδη αποδείξει την αξία του, ο Μπράιγ προσλήφθηκε ως μαθητευόμενος δάσκαλος στο Ινστιτούτο, μιας και δεν έπαυε να ήταν τυφλός (όλοι οι άλλοι εκπαιδευτικοί του ιδρύματος είχαν την όρασή τους). Ο Μπράιγ τα κατάφερνε ιδιαιτέρως καλά να διδάσκει άλγεβρα, γραμματική και γεωμετρία, τόσο σε τυφλά όσο και μη τυφλά παιδιά (η σχολή φιλοξενούσε πια και παράρτημα για μη τυφλούς μαθητές).

Το 1833, σε ηλικία 24 ετών, τόσο ο Λουί όσο και δύο καλοί του φίλοι από τη σχολή έγιναν τελικά δάσκαλοι, βλέποντας τις μηνιαίες αποδοχές του να ανέρχονται στα επίπεδα του καθηγητή. Μετά το 1835 μάλιστα ο ίδιος θα λειτουργούσε ως σύμβουλος εκπαίδευσης σε τυφλά παιδιά, εγκαταλείποντας πια τις σχολικές αίθουσες. Με τον νέο του μισθό, αγόρασε ένα πιάνο, δάνειζε χρήματα σε τυφλούς, χάριζε μεγάλα ποσά σε τυφλούς ζητιάνους των Παρισίων και πλήρωνε φυσικά συγγραφείς για να εκδίδουν βιβλία στον Κώδικα Μπράιγ!

Το 1834, στα πλαίσια της εμπορικής έκθεσης του Παρισιού, ο Μπράιγ έλαβε ειδική άδεια για να παρουσιάσει το σύστημά του στους συνέδρους…

Βιβλία στον Κώδικα Μπράιγ

Το 1829, το Ινστιτούτο δημοσίευσε το βιβλίο του Μπράιγ για τη νέα μέθοδο γραφής και ανάγνωσης (πλήρης τίτλος: «Method of Writing Words, Music and Plain Songs by Means of Dots for Use by the Blind and Arranged for Them»). Εκεί ο Λουί εξηγούσε λεπτομερώς πώς δούλευε το σύστημά του και πώς μπορούσες να χρησιμοποιήσεις τον κώδικα των τελείων για να φτιάξεις γράμματα, λέξεις, στίξη, μουσικά σήματα και αριθμητικά σύμβολα. Το βιβλίο ήταν γραμμένο με ανάγλυφη τυπογραφία, είχε ωστόσο πολλά παραδείγματα του συστήματος με τις 6 τελείες.

Παρά την κακή πια κατάσταση της υγείας του, ο χτυπημένος από φυματίωση Μπράιγ συνέχισε να τελειοποιεί τον κώδικά του εισάγοντας συνεχώς τροποποιήσεις και αλλαγές. Το 1837 κυκλοφόρησε τη δεύτερη και αναθεωρημένη έκδοση του βιβλίου του, με ίδιο τίτλο, ενώ το 1838 κατέληξε σε ένα τρίτο πόνημα, αυτή τη φορά ένα εγχειρίδιο αριθμητικής για τυφλούς. Στο «Little Synopsis of Arithmetic for Beginners» περιγράφει πώς μπορεί ένας τυφλός να μάθει μαθηματικά αλλά και πώς μπορεί κάποιος να συντάξει ένα εγχειρίδιο χρησιμοποιώντας τον επαναστατικό κώδικά του.

Το 1837, το Institute for Blind Youth κυκλοφόρησε το πρώτο βιβλίο αποκλειστικά γραμμένο σε Κώδικα Μπράιγ, μια συνοπτική ιστορία της Γαλλίας…

Ο Μπράιγ και το δεύτερο επαναστατικό σύστημά του

Η διάνοια του Μπράιγ δεν εξαντλήθηκε στο αλφάβητο του τυφλού. Μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1830, δούλευε ήδη τη μέθοδό του που επέτρεπε στους τυφλούς να επικοινωνούν απλά και αποδοτικά με μη τυφλούς ανθρώπους. Το «Decapoint» εφάρμοζε ένα σύστημα 100 τελείων σε ένα πλέγμα 10x10 και ήταν απίστευτα εύχρηστο. Και πάλι όμως ο Μπράιγ δεν είχε πει την τελευταία του λέξη.

Έπρεπε τώρα να φτιάξει μια συσκευή για να γράφει γρήγορα τις τελείες του και με τη βοήθεια του μηχανικού και πρώην μαθητή του Ινστιτούτου, Pierre-François-Victor Foucault, εφηύραν τη raphigraphe, την ειδική γραφομηχανή δηλαδή για τον Κώδικα Μπράιγ που απέσπασε το πρώτο βραβείο σε διαγωνισμό εφευρετικότητας το 1843…

Η αναγνώριση του Κώδικα Μπράιγ

Θα περίμενε κανείς το σύστημα του Λουί να το ενστερνίζονταν αμέσως οι ακαδημίες τυφλών της οικουμένης, αν και η πραγματικότητα μόνο έτσι δεν ήταν! Τον Μάιο του 1840, ο Dr. Pignier παραιτήθηκε από τη θέση του διευθυντή και ο νέος υπεύθυνος της σχολής όχι μόνο δεν θεωρούσε αξιόλογη τη γλώσσα του Μπράιγ αλλά απαγόρευσε κιόλας τη χρήση της στο Ινστιτούτο!

Τον Απρίλιο του 1843, ο φυματικός Μπράιγ αναγκάστηκε να αποτραβηχτεί για ανάρρωση στο χωριό του και όταν επέστρεψε στη σχολή ανακάλυψε έκπληκτος ότι ο νέος διευθυντής είχε κάψει 73 βιβλία με την παλιότερη ανάγλυφη μέθοδο του Hauy αλλά και τη δική του! Και σαν να μην έφτανε αυτό, η Γαλλική Ακαδημία αντί να βραβεύσει το σύστημα του Μπράιγ και να προκρίνει τη διάδοσή του, αποφάνθηκε πως δεν υπήρχε πια και τόση ανάγκη να μορφώνονται οι τυφλοί και πως μια επαγγελματική διδασκαλία θα τους ήταν υπεραρκετή.

Και ήταν ο μαθητής και βοηθός του Μπράιγ, ο Joseph Guadet, που θα επιδιδόταν σε μια οδύσσεια για να υιοθετηθεί ο κώδικας τόσο στη σχολή όσο και σε άλλες ακαδημίες τυφλών της Ευρώπης. Τον Φεβρουάριο του 1844 έκανε μια δημόσια επίδειξη του κώδικα με τις τελείες και ένα πείραμα με τυφλά παιδιά που χρησιμοποιούσαν διάφορες τεχνικές ανάγνωσης και φάνηκε πια περίτρανα η ασύγκριτη ευκολία και αποτελεσματικότητα της γλώσσας του Μπράιγ.

Μέχρι το 1850, ο Κώδικας Μπράιγ επαινούταν πια από πολλούς, αν και πάλι δεν υιοθετήθηκε καθολικά παρά σποραδικά, σε κάποιες εκπαιδευτικές δομές για τυφλούς της Γαλλίας. Ο ίδιος ο Μπράιγ, ο οποίος είχε διαγνωστεί με φυματίωση το 1835, αναγκάστηκε μεταξύ 1844-1847 να αποσυρθεί στη γενέτειρά του για ανάρρωση και όταν επέστρεψε για άλλη μια φορά στο Ινστιτούτο, ήταν πια αδύναμος και βαριά άρρωστος.

Η κακή του υγεία τον ανάγκασε να παραιτηθεί από τα εκπαιδευτικά του καθήκοντα το 1850, αν και παρέμεινε στη σχολή παραδίδοντας πια αποκλειστικά μαθήματα πιάνου. Ο μεγάλος παιδαγωγός των τυφλών άφησε την τελευταία του πνοή στις 6 Ιανουαρίου 1852, δύο μέρες πριν από τα 43α γενέθλιά του.

Δεν θα προλάβαινε δυστυχώς να δει την εξάπλωση του κώδικά του στα μήκη και τα πλάτη της Γης. Το 1878, σε συνέδριο στο Παρίσι, ο Κώδικας Μπράιγ υιοθετήθηκε επισήμως ως παγκόσμιο σύστημα γραφής των τυφλών, αν και στις ΗΠΑ δεν θα ίσχυε επισήμως παρά μετά το 1917!

Τα κολοσσιαία επιτεύγματα του Μπράιγ, που χάρισε στους ομοιοπαθείς τυφλούς έναν πολύτιμο σύμμαχο, το βιβλίο, δεν θα αναγνωρίζονταν παρά το 1952, εκατό χρόνια από τον θάνατό του. Κι έτσι η Γαλλία τον τίμησε μεταφέροντας τη σορό του στο Πάνθεον του Παρισιού, πλάι στον Βολταίρο, τον Ζολά και τη Μαρί Κιουρί…

newsbeast.gr