«Εσείς να κλαίτε κι εγώ να σας θυμίζω το "γνῶθι σαὐτόν"» Μαθήματα ζωής για μας και τα παιδιά μας

Lucianus Sophista / Dialogi Mortuorum 3

ΚΡΟΙΣΟΣ

Δεν τον υποφέρουμε πια, Πλούτωνα, αυτόν τον σκύλο, τον Μένιππο να μένει κοντά μας. Ή στείλ’ τον αλλού ή να πάμε εμείς να μείνουμε σε άλλο μέρος.
ΠΛΟΥΤΩΝ

Τι κακό μπορεί να σας κάνει; Νεκρός είναι κι αυτός όπως κι εσείς

ΚΡΟΙΣΟΣ

Να, όταν εμείς θρηνούμε και στενάζουμε, καθώς θυμόμαστε όσα είχαμε στον επάνω κόσμο, ο Μίδας το χρυσάφι του, ο Σαρδανάπαλος την τρυφή του κι εγώ τους θησαυρούς μου, αυτός μας περιγελά και μας βρίζει. Μας λέει τομάρια και καθάρματα και καμιά φορά την ώρα που κλαίμε αυτός τραγουδά και γενικά μας στεναχωρεί όσο δεν φαντάζεσαι.

ΠΛΟΥΤΩΝ

Τι είναι αυτά που λένε Μένιππε;

ΜΕΝΙΠΠΟΣ

Αλήθεια είναι Πλούτωνα. Τους μισώ γιατί είναι άχρηστοι και παλιάνθρωποι. Δεν τους έφτανε που ζήσανε κατά το χειρότερο τρόπο, αλλά και πεθαμένοι θυμούνται και νοσταλγούν αυτά που είχαν. Το γλεντάω λοιπόν να τους δουλεύω.

ΠΛΟΥΤΩΝ

Μα λογικό δεν είναι να λυπούνται; Δε χάσανε και λίγα.

ΜΕΝΙΠΠΟΣ

Χάζεψες και συ Πλούτωνα; Συμφωνείς και επικροτείς τους στεναγμούς τους;

ΠΛΟΥΤΩΝ

Κάθε άλλο, αλλά δε θέλω καυγάδες μεταξύ σας.

Μένιππος - Diego Velazquez

ΜΕΝΙΠΠΟΣ

Λοιπόν ακούστε με εσείς που ήσασταν οι χειρότεροι ανάμεσα στους Λυδούς, τους Φρύγες και τους Ασσύριους, να ξέρετε πως εγώ δεν θα σταματήσω, όπου και να πάτε, να σας ακολουθώ και να σας κοροϊδεύω, να σας περιγελώ και να σας βρίζω.

ΚΡΟΙΣΟΣ

Αυτά δεν είναι ύβρις;

ΜΕΝΙΠΠΟΣ

Όχι. Ύβρις ήταν αυτά που κάνατε όταν ζούσατε. Που θέλατε να σας προσκυνούνε ελεύθεροι άνθρωποι και καλοπερνούσατε χωρίς να σκέφτεστε τον θάνατο. Από δω και μπρος θα κλαίτε καθώς θα θυμόσαστε όσα χάσατε.

ΚΡΟΙΣΟΣ

Εγώ, θεέ μου, τα πολλά και μεγάλα χτήματα που είχα!

ΜΙΔΑΣ

Εγώ το χρυσάφι μου!

ΣΑΡΔΑΝΑΠΑΛΟΣ: 

Εγώ την καλοπέρασή μου!

ΜΕΝΙΠΠΟΣ

Έτσι μπράβο. Εσείς να κλαίτε κι εγώ να σας θυμίζω το "γνῶθι σαὐτόν". Είναι ότι πρέπει για τους θρήνους σας.

antikleidi

Ένα φανταστικό πορτραίτο του Λουκιανού
του 17ου αιώνα.

Και στην αρχαία μας γλώσσα

ΝΕΚΡΩΝ ΠΛΟΥΤΩΝΙ ΚΑΤΑ ΜΕΝΙΠΠΟΥ

ΚΡΟΙΣΟΣ
Οὐ φέρομεν, ὦ Πλούτων, Μένιππον τουτονὶ τὸν κύνα παροικοῦντα· ὥστε ἢ ἐκεῖνόν ποι κατάστησον ἢ ἡμεῖς μετοικήσομεν εἰς ἕτερον τόπον.

ΠΛΟΥΤΩΝ
Τί δ' ὑμᾶς δεινὸν ἐργάζεται ὁμόνεκρος ὤν;

ΚΡΟΙΣΟΣ 

Ἐπειδὰν ἡμειῖς οἰμώζωμεν καὶ στένωμεν ἐκείνων μεμνημένοι τῶν ἄνω, Μίδας μὲν οὑτοςὶ τοῦ χρυσίου, Σαρδανάπαλλος δὲ τῆς πολλῆς τρυφῆς, ἐγὼ δὲ Κροῖσος τῶν θησαυρῶν, ἐπιγελαῖ καὶ ἐξονειδίζει ἀνδράποδα καὶ καθάρματα ἡμᾶς ἀποκαλῶν, ἐνίοτε δὲ καὶ ἄιδων ἐπιταράττει ἡμῶν τὰς οἰμωγάς, καὶ ὅλως λυπηρός ἐστιν.

ΠΛΟΥΤΩΝ 

Τί ταῦτά φασιν, ὦ Μένιππε;

ΜΕΝΙΠΠΟΣ
Ἀληθῆ, ὦ Πλούτων· μισῶ γὰρ αὐτοὺς ἀγεννεῖς καὶ ὀλεθρίους ὄντας, οἷς οὐκ ἀπέχρησεν βιῶναι κακῶς, ἀλλὰ καὶ ἀποθανόντες ἔτι μέμνηνται καὶ περιέχονται τῶν ἄνω· χαίρω τοιγαροῦν ἀνιῶν αὐτούς.

ΠΛΟΥΤΩΝ 

Ἀλλ' οὐ χρή· λυποῦνται γὰρ οὐ μικρῶν στερόμενοι.

ΜΕΝΙΠΠΟΣ 

Καὶ σὺ μωραίνεις, ὦ Πλούτων, ὁμόψηφος ὢν τοῖς τούτων στεναγμοῖς;

ΠΛΟΥΤΩΝ 

Οὐδαμῶς, ἀλλ' οὐκ ἂν ἐθέλοιμι στασιάζειν ὑμᾶς.

ΜΕΝΙΠΠΟΣ  

Καὶ μήν, ὦ κάκιστοι Λυδῶν καὶ Φρυγῶν καὶ Ἀσσυρίων, οὕτω γινώσκετε ὡς οὐδὲ παυσομένου μου· ἔνθα γὰρ ἂν ἴητε, ἀκολουθήσω ἀνιῶν καὶ καταίδων καὶ καταγελῶν.

ΚΡΟΙΣΟΣ 

Ταῦτα οὐχ ὕβρις;

ΜΕΝΙΠΠΟΣ 

Οὔκ, ἀλλ' ἐκεῖνα ὕβρις ἦν, ἃ ὑμεῖς ἐποιεῖτε, προσκυνεῖσθαι ἀξιοῦντες καὶ ἐλευθέροις ἀνδράσιν ἐντρυφῶντες καὶ τοῦ θανάτου παράπαν οὐ μνημονεύοντες· τοιγαροῦν οἰμώξεσθε πάντων ἐκείνων ἀφηιρημένοι.

ΚΡΟΙΣΟΣ 

Πολλῶν γε, ὦ θεοί, καὶ μεγάλων κτημάτων.

ΜΙΔΑΣ
Ὅσου μὲν ἐγὼ χρυσοῦ.

ΣΑΡΔΑΝΑΠΑΛΛΟΣ

Ὅσης δὲ ἐγὼ τρυφῆς.

ΜΕΝΙΠΠΟΣ 

Εὖ γε, οὕτω ποιεῖτε· ὀδύρεσθε μὲν ὑμεῖς, ἐγὼ δὲ τὸ γνῶθι σαυτὸν πολλάκις συνείρων ἐπαίσομαι ὑμῖν· πρέποι γὰρ ἂν ταῖς τοιαύταις οἰμωγαῖς ἐπαιδόμενον.

------------

Νεκρών Πλούτωνι κατά Μένιππου.

Έργο του Σύρου ρήτορα και σατυρικού συγγραφέα Λουκιανού (2ος αιώνας μ.Χ.) που ανήκει στους Νεκρικούς διαλόγους με έντονο το κυνικό χρώμα της σάτιρας θανάτου και του Κάτω Κόσμου.