Ο Πάξαμος τα μπισκότα και τα παξιμάδια της... οργής

Aπό που βγαίνει η λέξη παξιμάδι;
Το παξιμάδι οφείλει το όνομα του στο Λόγιο Πάξαμο από τη Βοιωτία

γράφει ο Γιώργος Δαμιανός

Από την αρχαιότητα, οι φτωχές κοινωνικές τάξεις δεν έτρωγαν, πάντα, το πολυπόθητο ψωμί αλλά βολεύονταν, συνήθως, με την πιο φτηνή εκδοχή του, τα “κρίθινα” ή τις “κριθαρίδες” (άρτος με κριθάλευρο)

Μάλιστα, κατά τον α’ αιώνα μ.Χ, ο Λόγιος Παξαμάς ή Πάξαμος από τη Βοιωτία πρότεινε να ψήνεται δύο φορές ο άρτος (άρτος διπυρίτης), ώστε να αποβάλλει όλο το νερό και να επιτευχθεί η μακροχρόνια διατήρηση του. 

Με αυτό τον τρόπο θα χόρταινε ψωμί τόσο ο φτωχός κοσμάκης όσο και οι ναυτικοί, οι ταξιδιώτες και όσοι εργάζονταν μακριά από το σπίτι τους. 

Προς τιμή του “εφευρέτη”, Παξάμου, το αρτοπαρασκεύασμα αυτό ονομάστηκε “παξαμάς”, “παξαμάτιον”, “παξιμάδιον”, “παξαμίδα”. 

Ο Αndrew Dalby, στο βιβλίο του «Siren Feasts», υποστηρίζει ότι από την ελληνική λέξη παξιμάδι δημιουργήθηκαν: η Αραβική bashmat ή basquimat, η Τούρκικη beksemad, η Σερβοκροατική peksimet, η Ρουμάνικη pesmet και η Βενετσιάνικο pasimata (στη διάλεκτο της Τοσκάνης το pasimata προσδιορίζει ένα παραδοσιακό γλυκό).
O δίπυρος ή διπυρίτης άρτος στα Λατινικά μεταφράστηκε ως pane biscoctus < pane: ψωμί, bis: δύο φορές, coctus: ψημένο > biscoctus > biscotto > μπισκότο ή, κατά τους αρχαίους Έλληνες, «διπυρίτης».

Ο Λόγιος και Γραμματικός Παξαμάς ή Πάξαμος έγραψε τα «Οψαρτυρικά κατά στοιχείον», το Δωδεκάτεχνον, έστι δε περί αισχρών σχημάτων: Βαφικά βιβλία , Γεωργικά κ.ά. Το περιεχόμενο των έργων είναι άγνωστο σε μας. Γνωρίζουμε, μόνο τους τίτλους των έργων του από το λεξικό Σούδα (ή Σουίδα)
24grammata.com

Τα παξιμάδια της οργής
Χτες το απόγευμα, μια καινούργια φίλη από το φέισμπουκ μού έστειλε μήνυμα: 

«Ο πατέρας μου θα χαιρόταν πολύ να σας γνωρίσει, μιας και τα έχει βάλει για τα καλά με τον κ. Μπαμπινιώτη εξαιτίας ενός παξιμαδιού!» Φυσικά μου κίνησε το ενδιαφέρον θέμα και ζήτησα διευκρινίσεις για το παξιμάδι αυτό της οργής, αν και υποψιαζόμουν περίπου πού πάει το θέμα.

Συνεχίζει η φίλη σε νέο μήνυμα: 

«Η ετυμολογία του παξιμαδιού που δίνεται στο λεξικό του κ. Μπαμπινιώτη έχει προκαλέσει την οργή! Σε κάθε ευκαιρία το περιλαβαίνει ο πατέρας μου και του ψέλνει τον αναβαλλόμενο». 

Και σε νέο μήνυμα φτάνουμε στον τύπο των ήλων: 

«Το ότι [σύμφωνα με τον Μπαμπινιώτη] το παξιμάδι πήρε την ονομασία του από τον φούρναρη Πάξαμο είναι που έχει προκαλέσει τα δεινά μας. Η γιαγιά του πατέρα μου (και γενικώς οι παλιοί στην περιοχή) το παξιμάδι το λέγανε καψιμάδι. Να βρούμε μια λύση, να γαληνέψουμε…»

Η περιοχή στην οποία το παξιμάδι το λέγαν «καψιμάδι» οι παλιοί είναι η βόρεια Εύβοια ή κάποιο κομμάτι της. Να πούμε εδώ ότι η ετυμολογία που τόσο εξόργισε τον πατέρα της φίλης δεν είναι εύρημα αποκλειστικά του κ. Μπαμπινιώτη, ή πιο σωστά των λεξικών Μπαμπινιώτη, αφού πρόκειται για συλλογική εργασία: είναι η κοινώς αποδεκτή ετυμολογία από όλα τα λεξικά· τα ίδια με το λεξικό Μπαμπινιώτη θα βρείτε και στο ετυμολογικό του Ανδριώτη και στο ΛΚΝ (ετυμολογίες Πετρούνια).

Ο Πάξαμος ήταν αρτοποιός και μάγειρας της ελληνιστικής εποχής. Δεν θα παραξενευτώ αν αντιμετωπίσετε με δυσπιστία την προτεινόμενη ετυμολογία («νατσουλισμός», ακούω κάποιον να λέει), αλλά υπάρχουν πολλά στοιχεία που την τεκμηριώνουν και πρώτα-πρώτα οι ενδιάμεσοι τύποι. 

Τι εννοώ; 

Εννοώ ότι το παξιμάδι δεν εμφανίζεται ξαφνικά στη νεοελληνική γλώσσα ουρανοκατέβατο, από το μηδέν, οπότε πράγματι θα ήταν νατσουλισμός να το ανάξουμε [σικ, ρε!] στον Πάξαμο της ελληνιστικής εποχής. Όμως υπάρχει ολόκληρη αλυσίδα τύπων που οδηγεί από τον Πάξαμο ίσαμε το σημερινό παξιμάδι.

Η λέξη παξιμάδι εμφανίζεται σε μεσαιωνικά κείμενα, ήδη στα προδρομικά· στο μεσαιωνικό λεξικό του Κριαρά βρίσκω ένα απόσπασμα από τον Αγάπιο Λάνδο (που είναι βέβαια κοντινός μας, του 17ου αιώνα): το νερόν του κριθίνου παξιμαδίου δίδει ωφέλειαν. 

Πιο πίσω, στο Χρονικό του Μορέως (14ος αι.), «αφότου έχομεν εδώ ψωμί και παξιμάδιν, κρασίν, νερόν και άρματα όσον μας κάνει χρεία». 

Στον Πτωχοπρόδρομο (11ος αι.) η λ. υπάρχει με τη σημασία «κομμάτια»: «ξιφιοτράχηλον παστόν, κυπρίνου παξιμάδια».

Ας πάρουμε την αλυσίδα τώρα από την άλλη άκρη της. Σε ένα έργο που (ψευδώς) αποδίδεται στον Γαληνό και χρονολογείται περίπου στον 2ο αιώνα μ.Χ. ο γιατρός δίνει στον ασθενή συμβουλές διατροφής: 

να ψήσει κρέας από αρνίσια ωμοπλάτη και να το φάει «συν οίνω τω αρκούντι και άρτω και παξαμαδίω». 

Ο Παλλάδιος, σε μιαν εκκλησιαστική ιστορία (4ος-5ος αιώνας) έχει τον τύπο «παξαμάς» και μας δίνει καλύτερη ιδέα για το τι ήταν: 

«έβρεξε ένα, ξηροί γαρ ήσαν» και καταγράφει και διάλογο με έναν γεράκο: 

«Φάγε, παπία, και άλλον παξαμάν». 

Οι αναφορές στα κείμενα είναι δεκάδες, κάπου έχουμε και «άρτος παξαμήτης», ο Πορφυρογέννητος, εκεί που περιγράφει τα της βυζαντινής αυλής μιλάει για «παξαμάτιον», στο δε λεξικό Σούδα υπάρχει το λήμμα: 

«Παξαμάς· ο δίπυρος άρτος, έστι δε η λέξις ρωμαϊκή». 

Αυτό το «ρωμαϊκή» νομίζω πως δεν εννοεί τα λατινικά, αλλά ότι η λέξη δεν είναι των κλασικών ελληνικών παρά των ελληνικών της αυτοκρατορίας. (Διορθώστε με αν έχετε άλλη γνώμη). 

Από το παξαμάδιον με ανομοίωση παράχθηκε το παξιμάδιον και από εκεί το παξιμάδιν και το παξιμάδι. Δεν λείπει κανένας κρίκος από την αλυσίδα, η ετυμολογία είναι (κατά τη γνώμη μου τουλάχιστον) απόλυτα πειστική.

Ναι, αλλά στη βόρεια Εύβοια το λένε «καψιμάδι» το παξιμάδι, και μάλιστα όχι τώρα αλλά παλιά, εδώ και 200 χρόνια ας πούμε -πώς το εξηγείς αυτό; 

Το εξηγώ ως εξής: 

Το παξιμάδι προήλθε όντως από τον φούρναρη Πάξαμο, και αυτό φαίνεται επειδή υπάρχουν στα κείμενα που είδαμε οι λέξεις παξαμάς και παξαμάδιον που σημαίνουν κάποιο αρτοσκεύασμα. 

Όμως, σήμερα, όταν ακούμε παξιμάδι είναι αδύνατο να πάει το μυαλό μας στον Πάξαμο· πολύ περισσότερο πριν από 200 χρόνια. 

Και επειδή ο άνθρωπος είναι ζώο που έχει το χούι να αναζητάει την αρχή των πραγμάτων, σε μερικά μέρη οι άνθρωποι παρετυμολόγησαν το παξιμάδι και το είπαν καψιμάδι, που τους φάνηκε πολύ ταιριαστό επειδή βγαίνει ψημένο από τον φούρνο (και μάλιστα δυο φορές ψημένο: 

διπυρίτης άρτος ή bis-cotto, μπισκότο: στα ιταλικά σημαίνει τις φρυγανιές και τα συναφή, όχι τα μπισκότα). 

Τέτοια παραδείγματα παρετυμολογίας υπάρχουν πάρα πολλά.

Αλλά το καψιμάδι δεν μπορεί να είναι η αρχή της λέξης γιατί δεν εξηγεί τους ενδιάμεσους τύπους παξαμάδιον κτλ., ούτε υπάρχει κανείς λόγος το καψιμάδι (που έχει ετυμολογική διαφάνεια) να παραφθαρεί· κι αν παραφθαρεί δεν έχει κανέναν λόγο να γίνει παξιμάδι, θα μπορούσε να δώσει ένα κάρο άλλες παραλλαγές -που δεν υπάρχουν.

Θα έλεγα ότι ο πατέρας της φίλης έχει καλή παρέα, διότι βρίσκω τον τύπο «καψιμάδες» (αντί για παξιμάδες) στο μεσαιωνικό λεξικό του Κριαρά, σε ένα βυζαντινό ημερολογιακό ποίημα: οπίσω η γυνή του βαστώντα και ταγάριν, σκορδίκια είχε κάτωθεν και πέντε καψιμάδες. Η λέξη ήταν εξίσου αδιάφανη πριν από οχτακόσια χρόνια όσο και πριν από διακόσια.

Πάντως, το χάρηκα το ιερό λεξικογραφικό μένος του πατέρα της φίλης, ο οποίος κοντεύει τα ογδόντα, λιγάκι αγρότης αλλά και φωτογράφος, και λίγο έμπορος, και έχει κάτι παλιά κιτάπια, σαν το λεξικό του Σκαρλάτου Βυζάντιου, από το 1850, και «Αν βρούμε τη λέξη εκεί, έχει καλώς, τη δεχόμαστε. Αν όχι, τρώμε κόλλημα….». Ένα κρασί πολύ θα ήθελα να το πίναμε μαζί, με μεζέ παξιμάδι βεβαίως, και μετά να τα ψέλναμε στον Μπαμπινιώτη παρέα, έστω κι αν έχει δίκιο για τα παξιμάδια της οργής!

sarantakos

Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι

Γιατί, κυρία μου, ανεβάζεις το παιδί μου στο Facebook; - Με ρώτησες;

Σε μία βδομάδα ακριβώς τα σχολεία κλείνουν και οι γιορτές δίνουν και παίρνουν! 
Και τα social media γεμίζουν για άλλη μια φορά χαρούμενες παιδικές φατσούλες.

Αστυνομία: Όχι φωτο παιδιών στα κοινωνικά δίκτυα

Και κάπου, ανάμεσα σε όλες τις φωτογραφίες που θα ανεβάσεις, αγαπητή μαμά, ανάμεσα σε όλα τα βίντεο που θα τραβήξεις και θα κοινοποιήσεις, ανάμεσα σε όλα τα stories και τις live αναμεταδόσεις, θα δω εκτός από το δικό σου παιδί, και το δικό μου.

Με ποιο δικαίωμα;

Είναι ειρωνεία να γράφω εγώ αυτό το θέμα καθώς ως δημοσιογράφος και mom blogger εκθέτω την κόρη μου σε μόνιμη βάση στα social media. Και το κάνω συνειδητά και με γνώση των πιθανών κινδύνων που διατρέχουν μια τέτοια απόφαση. Ίσως για αυτό ακριβώς έχω έναν ακόμα λόγο να σου μιλήσω για αυτό το θέμα, που δεν το περνάω καθόλου στο ντούκου.

Και ναι, θα είμαι και εγώ στην παράσταση που δίνουν τα παιδιά μας για τη λήξη της σχολικής χρονιάς, και φυσικά θα είμαι παρούσα στην επίδειξη της ρυθμικής να χειροκροτήσω όλα τα παιδιά, αλλά κυρίως το δικό μου. Κακά τα ψέματα, το δικό μας παιδί πάντα κοιτάμε.

Και θα τραβήξω βίντεο, και θα βγάλω φωτογραφίες για να κρατήσω τις πολύτιμες αυτές στιγμές της παιδικής ηλικίας της κόρης μου.

Δεν θα ανεβάσω όμως το βίντεο στo Facebook, όπου εμφανίζονται δεκάδες παιδάκια για τα οποία δεν ξέρω - θέλουν οι γονείς τους να φαίνονται τα ζουζούνια τους στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή όχι;

Και θα βγάλω την κόρη μου φωτογραφία γιατί θα είναι πολύ όμορφη και πολύ χαρούμενη, μόνη ή παρέα με τις καλύτερές της φίλες. 

Θα επιλέξω να ανεβάσω τη φωτογραφία εκείνη όπου είναι μόνη της, και όχι, δεν θα φαίνονται τα γυμνά της πόδια φορώντας το κορμάκι της ρυθμικής.

Ξέρεις, αγαπητή μαμά, τι κάνω; 

Σκέφτομαι λίγο πριν ποστάρω κάτι. Μερικές φορές το σκέφτομαι πολύ, γιατί προσπαθώ να περάσω το σωστό μήνυμα. Και αρκετές από αυτές, επιλέγω να κρατήσω τις αναμνήσεις μόνο για μένα ή να στείλω ένα βίντεο στις αδερφές μου να χαρούν την ανιψιά τους μιας και δεν μπόρεσαν να τη δουν από κοντά.

Την επόμενη όμως μέρα, θα δω κάτι που δεν θα μου αρέσει. 

Βίντεο στον δικό σου λογαριασμό όπου φαίνονται φάτσα μόστρα όλα τα παιδιά. Χωρίς τη συναίνεσή τους, χωρίς τη συναίνεση των γονιών τους. Και μια φαινομενικά όμορφη και συγκινητική στιγμή θα έχει μετατραπεί σε καταπάτηση προσωπικών δεδομένων.

Δεν θα χαρώ με τη χαρά σου, γιατί σου ξέφυγε, ξεπέρασε τα όρια, έφτασε στη δική μου χαρά και την καταστρατήγησε.

Υπήρξαν φορές που ανέβασα φωτογραφίες της κόρης μου μαζί με μια φίλη της, και πολύ αργότερα οι γονείς του άλλου παιδιού μού είπαν πως προτιμούν να μην φαίνεται το παιδί τους στα social media. 

Στεναχωρήθηκα που δεν το ήξερα από πριν, που δεν με είχαν ενημερώσει, που θεώρησα δεδομένο ότι είναι οκ να το κάνω. Και φυσικά ζήτησα συγγνώμη και δεν το επανέλαβα.

Θα ήθελα φέτος στις γιορτές των παιδιών μας να είμαστε εκεί, να τα χαρούμε, να τα επιβραβεύσουμε, να τα χειροκροτήσουμε και πριν ανεβάσουμε οτιδήποτε, να σκεφτούμε λίγο περισσότερο. Ζητάω πολλά;

mothersbird

Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι

Το πείραμα του Grandmaster: Όταν τρία μικρά κορίτσια κατατρόπωσαν ενήλικες άντρες στο σκάκι

Η 4χρονη Σουζάν Πολγκάρ ανακαλύπτει σε ένα ντουλάπι μία ξεχασμένη σκακιέρα και ζητά να μάθει να παίζει σκάκι. Μόλις έξι μήνες αργότερα περνά το κατώφλι της Σκακιστικής Λέσχης της Βουδαπέστης και γίνεται μέλος ανάμεσα σε μεσήλικες άντρες που καπνίζουν πίπες αρειμανίως και βάζουν στοιχήματα. Ένας από αυτούς γελά όταν του ζητά να παίξουν μία παρτίδα αλλά όταν μετά από μερικά λεπτά τον βγάζει εκτός μάχης, δεν γελά πια. Το κοριτσάκι απλώνει το χεράκι του για να τον ευχαριστήσει για το παιχνίδι και η αδύναμη παιδική χειραψία του συντρίβει τον εγωισμό του άντρα. Η πρώτη μεγάλη σκακίστρια της οικογένειας Πολγκάρ είχε γεννηθεί. Έμελλε να ακολουθήσουν δύο ακόμα σαν αποτέλεσμα μιας επαναστατικής παιδαγωγικής μεθόδου που θα έμενε στην ιστορία σαν το Πείραμα του Grandmaster.

Το Πείραμα του Grandmaster ήταν ιδέα ενός ψυχολόγου από την Ουγγαρία ονόματι Λάζλο Πολγκάρ που ισχυριζόταν ότι ειχε ανακαλύψει το μυστικό για να μετατρέψει και το πιο μέτριο μυαλό σε ιδιοφυΐα. Μετά από την ανάλυση βιογραφιών πολλών διάσημων αντρών και γυναικών, ο Λάζλο Πολγκάρ είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεν ήταν κάποιο ιδιαίτερο ταλέντο εκείνο που ευθυνόταν για το αν θα γίνει κάποιος αυθεντία στον τομέα του αλλά κάτι πολύ πιο απλό και εύκολο: η πρώιμη και εντατική εξειδίκευση. Ήταν τόσο σίγουρος για την θεωρία του που ήταν αποφασισμένος να την εφαρμόσει στα ίδια του τα παιδιά. Βέβαια υπήρχε ένα μικρό πρόβλημα. Δεν ήταν παντρεμένος.

Το 1968 έστειλε μία επιστολή σε μία καθηγήτρια ξένων γλωσσών από την Ουκρανία που δεν είχε συναντήσει ποτέ του στην οποία εξηγούσε την θεωρία του και την ζητούσε σε γάμο με σκοπό την υλοποίηση του οράματός του. Εκείνη εντυπωσιάστηκε από την θεωρία του και δέχτηκε και ένα χρόνο μετά γεννήθηκε η πρώτη τους κόρη, η Σουζάν Πολγκάρ.
Όταν η μικρή Σουζάν έδειξε ενδιαφέρον για το σκάκι, οι Πολγκάρ σκέφτηκαν ότι είναι το τέλειο αντικείμενο για να εφαρμόσουν την θεωρία τους. Το σκάκι είναι μία ενασχόληση ταυτόχρονα καλλιτεχνική και επιστημονική ενώ είναι και ανταγωνιστικό άθλημα με αποτελέσματα που μπορούν να μετρηθούν αντικειμενικά. Δεν είχε σημασία που μόνο το 1% των κορυφαίων σκακιστών ήταν γυναίκες. Αν η θεωρία του Λάζλο ήταν σωστή τότε το φύλο, όπως και το ταλέντο, δεν είχαν σημασία.

Και σαν επιβεβαίωση, πριν καλά καλά κλείσει χρόνο από την ημέρα που ανακάλυψε το σκάκι, η Σουζάν είχε φτάσει σε τέτοιο επίπεδο που κέρδισε με τέλειο σκορ το πρωτάθλημα της Βουδαπέστης για κορίτσια κάτω από 11 ετών.

Η χαρά για τη νίκη της Σουζάν ήταν μεγάλη αλλά επισκιάστηκε από την χαρά που προκάλεσε το νέο ότι η οικογένεια Πολγκάρ επρόκειτο να αποκτήσει ακόμα μία κόρη, την Σοφία. Και σε λιγότερο από δύο χρόνια μετά, γεννήθηκε και μία τρίτη κόρη, η Τζουντίτ.

Η Σοφία και η Τζουντίτ δεν ήταν υποχρεωμένες να μάθουν να παίζουν σκάκι αλλά όταν ο πατέρας τους κλεινόταν επί ώρες σε ένα δωμάτιο με την μεγαλύτερη αδερφή τους Σουζάν για κάνουν μαθήματα σκακιού, αυτό δεν τους άρεσε καθόλου. Ο Λάζλο τους επέτρεψε να είναι παρούσες κι εκείνες με την προϋπόθεση να μάθουν να παίζουν.Έτσι απέκτησε άλλες δύο μαθήτριες.

Ο Λάζλο, για να μπορέσει να εφαρμόσει την θεωρία του, έπρεπε να ελέγχει όλη την εκπαίδευση των παιδιών του κι αυτό σήμαινε ότι έπρεπε να δώσει μάχη με τις Ουγγρικές αρχές για να μην πάνε τα κορίτσια στο σχολείο αλλά να εκπαιδευτούν από τους γονείς τους στο σπίτι. Τελικά τα κορίτσια έμαθαν Αγγλικά, Γερμανικά και προχωρημένα μαθηματικά από την μητέρα τους (αν και μέχρι σήμερα έχουν μάθει να μιλάνε τουλάχιστον επτά γλώσσες η κάθε μία) ενώ η κύρια εκπαίδευσή τους ήταν το σκάκι. Η μόνη τους ανάπαυλα ήταν ένα διάλειμμα 20 λεπτών κάθε μέρα για να πούνε ανέκδοτα και σε τακτά χρονικά διαστήματα πήγαιναν για κολύμπι και έπαιζαν πινγκ πονγκ.

Ο Λάζλο δεν ήθελε να ταλαιπωρήσει τα κορίτσια του αλλά είχε σκοπό να τα κάνει επιτυχημένα. Πίστευε ότι οι επιτυχίες στο σκάκι θα τα έκαναν ευτυχισμένα κάτι που δεν θα κατάφερνε το παιχνίδι στο κήπο ή η τηλεόραση. Τα ίδια τα κορίτσια έδειχναν να το απολαμβάνουν. Αν και είχαν φίλες από τη γειτονιά, προτιμούσαν να παίζουν σκάκι και το αγαπημένο τους παιχνίδι ήταν το σκάκι με δεμένα μάτια. Μία φορά ο Λάζλο βρήκε την Σοφία να παίζει σκάκι ενώ καθότα στην λεκάνη της τουαλέτας. «Σοφία, άσε ήσυχα τα πιόνια!» της είπε. «Αυτά δεν με αφήνουν ήσυχη» απάντησε εκείνη.

Βασικό σημείο στην θεωρία του Λάζλο ήταν ότι το φύλο όπως και το ταλέντο δεν είναι σημαντικοί παράγοντες όμως το φύλο σίγουρα δεν είναι άσχετο στις επιδόσεις αντρών και γυναικών.

Το σκάκι απαιτεί κριτική σκέψη σε επίπεδο αντίληψης του χώρου που είναι το μοναδικό χαρακτηριστικό στο οποίο διαφέρουν σημαντικά οι άντρες και οι γυναίκες. Το σημείο του εγκεφάλου που είναι υπεύθυνο για αυτό βρίσκεται στην δεξιά πλευρά και γι΄αυτό δεν είναι τυχαίο που πολλοί από τους κορυφαίους παίκτες σκακιού είναι αριστερόχειρες άντρες με κυρίαρχα δεξιά ημισφαίρια. 

Επίσης, η τεστοστερόνη ευνοεί την ανάπτυξη του δεξιού ημισφαιρίου αλλά δυσχεραίνει την ανάπτυξη του αριστερού. Αλλά, ανεξάρτητα από το αν είναι κανείς άντρας ή γυναίκα, ο εγκέφαλος ποτέ δεν είναι ξεκάθαρα «αντρικός» ή «γυναικείος». Για την ακρίβεια, όλοι βρισκόμαστε κάπου ανάμεσα, καθώς ο εγκέφαλός μας παρουσιάζει χαρακτηριστικά που τον τοποθετούν σε μία θέση πάνω σε μία κλίμακα ανάμεσα στον «αντρικό» και τον «γυναικείο» εγκέφαλο. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι μπορούμε να βρούμε πολλούς άντρες με πιο “γυναικείο” εγκέφαλο από πολλές γυναίκες και πολλές γυναίκες με πιο “αντρικό” εγκέφαλο από πολλούς άντρες.

Εκείνο, όμως, που σίγουρα διαθέτουν οι γυναίκες περισσότερο από τους άντρες λόγω οιστρογόνων είναι η πλαστικότητα των νευρώνων. Για παράδειγμα, οι γυναίκες έχουν την τάση να αναρρώνουν από εγκεφαλικά πιο γρήγορα και πιο εύκολα από τους άντρες. Αυτή η πλαστικότητα του εγκεφάλου σημαίνει ότι ο Λάζλο, εκπαιδεύοντας τα κορίτσια του από πρώιμη ηλικία, μπόρεσε να «πλάσει» τους εγκεφάλους τους έτσι ώστε να γεφυρωθεί οποιαδήποτε διαφορά λόγω φύλου.

Τελικά οι αδελφές Πολγκάρ κατάφεραν να αφήσουν το στίγμα τους στον χώρο του σκακιού και να ανοίξουν, η κάθε μία με τον δικό της τρόπο, τον δρόμο για περισσότερες γυναίκες σκακίστριες. Και οι τρείς είναι κάτοχοι πολλών ρεκόρ και τίτλων σχετικά με το σκάκι που αξίζει να αναφερθεί ότι συνήθως αποκτήθηκαν σε ηλικίες ρεκόρ. Ενδεικτικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι οι αδελφές Πολγκάρ έσπασαν πολλά φράγματα που μέχρι τότε περιόριζαν τις γυναίκες όπως η συμμετοχή στα αντρικά πρωταθλήματα και η κατάτηση των τίλτων του Grandmaster και του International Grandmaster. Η Τζουντίτ μάλιστα κατέχει το αξιοπερίεργο ρεκόρ ότι πρόκειται για την μοναδική γυναίκα που έχει κατακτήσει όλους τους αντρικούς τίτλους αλλά κανένα γυναικείο και αυτό γιατί μέχρι την ηλικια των 14 είχε ξεπεράσει τόσο το επίπεδο των άλλων γυναικών που δεν συμμετείχε πια σε γυναικεία πρωταθλήματα. «Δεν έχω πρόβλημα με τις άλλες γυναίκες» είπε κάποτε «αλλά αν παίξω με αυτές θα υπάρχει μεγάλη απόσταση. Μου αρέσει να παίζω με άντρες γιατί βελτιώνομαι καλύτερα και γρηγορότερα». 
Επίσης, είναι εκείνη που έσπασε το ρεκόρ του νεότερου Grandmaster όταν κέρδισε τον τίλο σε ηλικία 15 ετών που μέχρι τότε κατείχε ο Μπόμπι Φίσερ.
«Οι γυναίκες είναι συνήθως πιο αδύναμες στο σκάκι από ότι οι άντρες γιατί τους λένε από μικρές: Ω, γλυκιά μου, δεν πειράζει που έχασες. Κοριτσάκι είσαι! Είναι,δηλαδή, ψυχολογικό το θέμα. Όταν βάζεις τις γυναίκες να παίζουν μόνο με γυναίκες δημιουργείς ανισορροπία. Όποια γυναίκα σταμάτησε να παίζει με γυναίκες και άρχισε να παίζει με άντρες έγινε καλύτερη» -Λεβόν Αρονιάν (Νο 4 στην παγκόσμια κατάταξη στο σκάκι)

Αν και οι αδελφές Πολγκάρ δεν είχαν σκοπό να σπάσουν τα στερεότυπα σχετικά με τα δύο φύλα, αυτό τελικά έγινε αναπόφευκτο καθώς το θέαμα μικρών κοριτσιών που νικούν ενήλικες άντρες ήταν πολύ ελκυστικό για τα ΜΜΕ για να το αγνοήσουν. Το 2001 και ενώ η Τζουντίτ Πολγκάρ ήταν 12 ετών, οι New York Times έγραψαν:
«Όταν ένας άντρας παίζει ενάντια σε ένα κορίτσι δεν μπορεί πραγματικά να κερδίσει. Αν κερδίσει τι απέδειξε; Αν χάσει, ω θεέ μου…Όμως στον αντρικό χώρο του κορυφαίου σκακιού δεν είναι ντροπή να χάσεις από την Τζουντίτ Πολγκάρ. Από κοντά η δεσποινίς Πολγκάρ δεν δείχνει ότι είναι μία τίγρης στην σκακιέρα. Μιλάει γλυκά, είναι σεμνή και πολύ θηλυκή. […] Με το να αναζητούν και να νικούν τους πιο σκληρούς αντιπάλους, οι αδελφές Πολγκάρ έδειξαν ότι δεν υπάρχουν ενδογενείς περιορισμοί στις ικανότητές τους, μία ιδέα που πολλοί άντρες συμπαίκτες τους αρνούνταν να αποδεχθούν έως ότου δέχτηκαν τη συντριβή από ένα δωδεκάχρονο κοριτσάκι με αλογοουρά».

Σήμερα και οι τρεις αδελφές είναι παντρεμένες και έχουν παιδιά. Η Σουζάν και η Σοφία εξακολουθούν να ασχολούνται με το σκάκι διδάσκοντας και προπονώντας αντρικούς ομίλους αλλά δεν αγωνίζονται πλέον. Η Τζουντίτ, όμως, έκανε μία διαφορετική επιλογή που για άλλη μια φορά προκάλεσε τις κατεστημένες ιδέες. Το 2004 που απέκτησε το πρώτο της παιδί όλοι πίστευαν ότι είχε έρθει το τέλος της καριέρας της. «Οργανωτές και παίκτες με αντιμετώπιζαν λες και και είχε έρθει η ώρα μου. Και αυτό ήταν εκνευριστικό» λέει η ίδια. Όμως η Τζουντίτ Πολγκάρ δεν παραιτήθηκε και συνέχισε επί 10 ολόκληρα χρόνια να αγωνίζεται επαγγελματκά με εξαιρετικές επιδόσεις.Τελικά δήλωσε δημόσια την παραίτησή της από το αγωνιστικό σκάκι στην Σκακιστική Ολυμπιάδα του 2014 αλλά πίσω της άφησε μία σειρά από εξαιρετικές σκακίστριες όπως η εξαιρετικά επιθετική πρωταθλήτρια Γου Γιφάν και ο “τυφώνας” Κατερίνα Λάνιο, που αποτελούν το μέλλον της γυναικείας συμμετοχής στο σκάκι. «Ελπίζω κατά την διάρκεια της ζωής μου να δω μία γυναίκα να κατακτά τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή» δήλωσε η Τζουντίτ Πολγκάρ.«Ίσως τότε οι γυναίκες να να μην είναι μειοψηφία σε αυτή ττη “λέσχη των αγοριών” που είναι σήμερα το σκάκι. Όμως, χωρίς την απαραίτητη στήριξη και πόρους οι γυναίκες και τα κορίτσια θα εξακολουθούν να αποξενώνονται και να χάνουν την εμπειρία ενός πραγματικά συναρπαστικού και αποδοτικού παιχνιδιού.»

newsone.gr
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι