Είναι χαρακτηριστική η αναφορά του σε ένα δικό του ποίημα, όπου αναφέρεται στην ψυχική οδύνη ενός παιδιού για τον ψυχικό πόνο της μητέρας του, χωρίς να γίνεται καμία αναφορά στις οδύνες ή στις επιθυμίες του παιδιού.Το παιδί απορροφά δηλαδή τις καθηλώσεις και τις φαντασιώσεις των ενηλίκων που το μεγαλώνουν.
Τι μπορεί να σημαίνει αυτό για την ψυχική υγεία ενός παιδιού εν μέσω μια τραυματικής συνθήκης όπως η πανδημία;
«Η ψυχική υγεία των παιδιών είναι ανάλογη με την προσαρμοστικότητα των γονιών ή των ανθρώπων που έχουν αναλάβει τη φροντίδα τους»
διασαφηνίζει και η πρόεδρος των Γιατρών του Κόσμου, Χαρά Τζιουβάρα, κατά τη διάρκεια της Ανοιχτής Συζήτησης «Επίδραση του COVID-19 στην κοινότητα και στην ψυχική υγεία των παιδιών», που διοργάνωσαν οι Γιατροί του Κόσμου στο πλαίσιο του προγράμματος OPENS MINDS 21.
Ο κόσμος μέσα στον οποίο μεγαλώνουν τα σημερινά παιδιά και καλούνται να δράσουν διαφέρει πολύ από τον κόσμο των γονιών τους. Αν o Covid-19 είχε συμβεί πριν από μερικές δεκαετίες, δεν θα βιώναμε την πανδημία μέσα από ένα ψηφιακό μετασύμπαν, με το όποιο θετικό ή αρνητικό πρόσημο. Ζούμε σε μια εποχή που η «πρόσβαση στο διαδίκτυο θεωρείται ανθρώπινο δικαίωμα» όπως έγραφαν προ μηνών οι «Financial Times».
Ο κόσμος μέσα στον οποίο μεγαλώνουν τα σημερινά παιδιά και καλούνται να δράσουν διαφέρει πολύ από τον κόσμο των γονιών τους. Αν o Covid-19 είχε συμβεί πριν από μερικές δεκαετίες, δεν θα βιώναμε την πανδημία μέσα από ένα ψηφιακό μετασύμπαν, με το όποιο θετικό ή αρνητικό πρόσημο. Ζούμε σε μια εποχή που η «πρόσβαση στο διαδίκτυο θεωρείται ανθρώπινο δικαίωμα» όπως έγραφαν προ μηνών οι «Financial Times».
Τα σχολεία, ωστόσο, έκλεισαν χωρίς προηγουμένως να έχει διασφαλιστεί «αυτό το δικαίωμα» σε όλους τους μαθητές μέσα από κρατικές επενδύσεις στην αγορά υπολογιστών και συνδέσεις στο διαδίκτυο, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ανισοτήτων στην εκπαίδευση και ενός χάσματος μεταξύ των ευνοημένων και των μη ευνοημένων παιδιών.
Σε αυτό προστέθηκε το αίσθημα πλήξης, η εγκατάσταση ενός αόρατου φόβου και μιας δυσβάσταχτης –συνειδητής ή ασυνείδητης– ενοχής για το πώς ενδέχεται ως φορείς να «μολύνουν» τους μεγάλους.
Πριν από μερικές εβδομάδες, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έθιξε τον αντίκτυπο της υγειονομικής κρίσης στην ψυχική υγεία των παιδιών εστιάζοντας στον κίνδυνο της φτώχειας, στις ανισότητες στην παιδεία, στην έκθεση στην κακοποίηση.
Ολα τα παιδιά βρέθηκαν να απορροφούν κατά κύριο λόγο το ψυχικό status των γονέων τους μέσα στην εξωτερική πραγματικότητα της πανδημίας που κινητοποίησε ασυνείδητα σενάρια απώλειας και φόβου.
Κάποια παιδιά βρέθηκαν ξαφνικά εκτεθειμένα στους κινδύνους του σπιτιού τους, στην περίπτωση που μεγαλώνουν με κακοποιητικούς ή ψυχικά αποσταθεροποιημένους γονείς δίχως να έχουν την αλληλεπίδραση με τους συμμαθητές τους και την υποστήριξη άλλων ενηλίκων, όπως των καθηγητών τους.
Κάποια άλλα παιδιά, που εγκαταλείφθηκαν μπροστά στις οθόνες των υπολογιστών, εκτέθηκαν στο πορνογραφικό υλικό του διαδικτύου κινδυνεύοντας να πέσουν θύματα εκμετάλλευσης σεξουαλικής κακοποίησης.
Μερικά παιδιά που δεν είχαν πρόσβαση στο διαδίκτυο, βρέθηκαν εκτεθειμένα στον κίνδυνο της σχολικής αποτυχίας. Και τα ήδη αδύναμα παιδιά –εκείνα που νοσούν ή έχουν κάποια αναπηρία– ήρθαν αντιμέτωπα με ακόμα μεγαλύτερη μοναξιά και φόβο.
Ποιο είναι το συνολικό αποτύπωμα της πανδημίας στην ψυχική υγεία και στην παιδεία και πώς θα πρέπει να το διαχειριστούμε τόσο τώρα όσο και μετά το τέλος της υγειονομικής κρίσης;
Πριν από μερικές εβδομάδες, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο έθιξε τον αντίκτυπο της υγειονομικής κρίσης στην ψυχική υγεία των παιδιών εστιάζοντας στον κίνδυνο της φτώχειας, στις ανισότητες στην παιδεία, στην έκθεση στην κακοποίηση.
Ολα τα παιδιά βρέθηκαν να απορροφούν κατά κύριο λόγο το ψυχικό status των γονέων τους μέσα στην εξωτερική πραγματικότητα της πανδημίας που κινητοποίησε ασυνείδητα σενάρια απώλειας και φόβου.
Κάποια παιδιά βρέθηκαν ξαφνικά εκτεθειμένα στους κινδύνους του σπιτιού τους, στην περίπτωση που μεγαλώνουν με κακοποιητικούς ή ψυχικά αποσταθεροποιημένους γονείς δίχως να έχουν την αλληλεπίδραση με τους συμμαθητές τους και την υποστήριξη άλλων ενηλίκων, όπως των καθηγητών τους.
Κάποια άλλα παιδιά, που εγκαταλείφθηκαν μπροστά στις οθόνες των υπολογιστών, εκτέθηκαν στο πορνογραφικό υλικό του διαδικτύου κινδυνεύοντας να πέσουν θύματα εκμετάλλευσης σεξουαλικής κακοποίησης.
Μερικά παιδιά που δεν είχαν πρόσβαση στο διαδίκτυο, βρέθηκαν εκτεθειμένα στον κίνδυνο της σχολικής αποτυχίας. Και τα ήδη αδύναμα παιδιά –εκείνα που νοσούν ή έχουν κάποια αναπηρία– ήρθαν αντιμέτωπα με ακόμα μεγαλύτερη μοναξιά και φόβο.
Ποιο είναι το συνολικό αποτύπωμα της πανδημίας στην ψυχική υγεία και στην παιδεία και πώς θα πρέπει να το διαχειριστούμε τόσο τώρα όσο και μετά το τέλος της υγειονομικής κρίσης;
Πόσο διαφορετικό είναι αυτό το αποτύπωμα και κατ’ επέκταση, πόσο διαφορετική θα πρέπει να είναι η διαχείριση των παιδιών, των ευάλωτων παιδιών, των εφήβων με αυτοκτονικό ιδεασμό ή με ειδικές ανάγκες;
Ο ψυχολόγος και ψυχοθεραπευτής Γιάννης Καλυβόπουλος, μέσα από την κλινική του εμπειρία με ευάλωτους πληθυσμούς στους Γιατρούς του Κόσμου, εστιάζει στο μετατραυματικό στρες και στους τρόπους αποφυγής καθήλωσης σε μια τραυματική πραγματικότητα.
Στο ίδιο πνεύμα κινήθηκαν και οι υπόλοιποι εισηγητές από το Χαμόγελο του Παιδιού και το Home Project, αναδεικνύοντας τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα παιδιά, οι φροντιστές και οι θεραπευτές τους στους Ξενώνες ασυνόδευτων και κακοποιημένων παιδιών.
Με δεδομένο πως οι επαφές είναι ανέπαφες δεδομένου του πως ζούμε, δρούμε και εργαζόμαστε πιο αποσωματικοποιημένοι από ποτέ, «ο άλλος καλείται να συλλέξει όλο το σώμα στη φωνή και όλο τον εαυτό του στο αυτί μου» όπως έγραφε ο Ρολάν Μπαρτ. Και σε αυτή τη φράση μπορεί να συμπυκνωθεί η ψυχαναλυτική κλινική ακόμα και με τον παιδικό Αλλο μέσα στην «εικονική κοινωνία» της πανδημίας, το ξέσπασμα της οποίας δημιούργησε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης για όλους.
Τι σημαίνει η μη δυνατότητα προσαρμογής του γονέα στη συνθήκη Covid;
Ο ψυχολόγος και ψυχοθεραπευτής Γιάννης Καλυβόπουλος, μέσα από την κλινική του εμπειρία με ευάλωτους πληθυσμούς στους Γιατρούς του Κόσμου, εστιάζει στο μετατραυματικό στρες και στους τρόπους αποφυγής καθήλωσης σε μια τραυματική πραγματικότητα.
Στο ίδιο πνεύμα κινήθηκαν και οι υπόλοιποι εισηγητές από το Χαμόγελο του Παιδιού και το Home Project, αναδεικνύοντας τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα παιδιά, οι φροντιστές και οι θεραπευτές τους στους Ξενώνες ασυνόδευτων και κακοποιημένων παιδιών.
Με δεδομένο πως οι επαφές είναι ανέπαφες δεδομένου του πως ζούμε, δρούμε και εργαζόμαστε πιο αποσωματικοποιημένοι από ποτέ, «ο άλλος καλείται να συλλέξει όλο το σώμα στη φωνή και όλο τον εαυτό του στο αυτί μου» όπως έγραφε ο Ρολάν Μπαρτ. Και σε αυτή τη φράση μπορεί να συμπυκνωθεί η ψυχαναλυτική κλινική ακόμα και με τον παιδικό Αλλο μέσα στην «εικονική κοινωνία» της πανδημίας, το ξέσπασμα της οποίας δημιούργησε μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης για όλους.
Τι σημαίνει η μη δυνατότητα προσαρμογής του γονέα στη συνθήκη Covid;
Πώς μπορούμε να αντιστρέψουμε το κλίμα για να μετριαστεί το ψυχικό αποτύπωμα αυτής της υγειονομικής κρίσης στα παιδιά;
Με ποιο τρόπο θα επιτευχθεί η επιστροφή στη «νέα κανονικότητα» έτσι ώστε να μη μεταλλαχθεί η επιδημία του Covid-19 σε επιδημία ψυχικών νόσων;
Η απάντηση μοιάζει να κρύβεται στον ψυχισμό των γονέων και των κηδεμόνων. Διότι «πίσω από τα φυλακισμένα παιδιά συναντάμε φυλακισμένους γονείς», όπως υπογράμμισε η Χαρά Τζιουβάρα. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να υποστηριχθούν οι ενήλικες ζωές που αποσταθεροποιήθηκαν οικονομικά και κοινωνικά και να υπάρξει φροντίδα υγείας για όσους βίωσαν έξαρση ψυχοσωματικών φαινομένων, καταθλίψεων και ψυχωτικών επεισοδίων.
Η απάντηση μοιάζει να κρύβεται στον ψυχισμό των γονέων και των κηδεμόνων. Διότι «πίσω από τα φυλακισμένα παιδιά συναντάμε φυλακισμένους γονείς», όπως υπογράμμισε η Χαρά Τζιουβάρα. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να υποστηριχθούν οι ενήλικες ζωές που αποσταθεροποιήθηκαν οικονομικά και κοινωνικά και να υπάρξει φροντίδα υγείας για όσους βίωσαν έξαρση ψυχοσωματικών φαινομένων, καταθλίψεων και ψυχωτικών επεισοδίων.
Για να μπορέσουν οι μεγάλοι να μεταβολίσουν το αρνητικό σε θετικό και τα παιδιά να μεγαλώσουν σε ένα πιο ασφαλές περιβάλλον με λιγότερη θλίψη, φόβο ή βία.
Όπως είναι εξαιρετικά σημαντική η επιστροφή στη σχολική πραγματικότητα δεδομένου πως η εκπαιδευτική διαδικασία είναι μεταφορά σημαινόντων αναγκαία για τη συναισθηματική και ψυχολογική ανάπτυξη ενός παιδιού από τη νηπιακή ηλικία.
Θα πρέπει συνεπώς να οικοδομηθεί εκ νέου μια παιδαγωγική σχέση καθώς ο δάσκαλος είναι εκείνος που μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να δημιουργήσουν νέα σημαίνονται και να καταλάβουν τον εαυτό τους.
Θα πρέπει συνεπώς να οικοδομηθεί εκ νέου μια παιδαγωγική σχέση καθώς ο δάσκαλος είναι εκείνος που μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να δημιουργήσουν νέα σημαίνονται και να καταλάβουν τον εαυτό τους.
Είναι εκείνος που μπορεί να διορθώσει την πολιτισμική αποστέρηση που έχει τις ρίζες της στο οικογενειακό περιβάλλον –όταν οι γονείς έχουν καθηλώσεις ή διαταραχές– και μαζί με τον θεραπευτή να μετριάσει την ψυχική του οδύνη.
Για να μην είναι τα παιδιά σφουγγάρια φόβων και θλίψεων... αλλά και νέων σημαινόντων, που θα τα βοηθήσουν να επανανοηματοδοτήσουν τον κόσμο τους...
efsyn
efsyn
No comments:
Post a Comment