Το παιχνίδι και η σημασία του για την ανάπτυξη του παιδιού

Το παιχνίδι, εξετάζοντάς το είτε ως όργανο, είτε ως διαδικασία, θεωρείται μέσο ενεργοποίησης των φυσικών, διανοητικών και ψυχικών δυνάμεων του παιδιού για άσκηση, διασκέδαση, ευχαρίστηση, σωματική, πνευματική και ψυχική. 

Από αρχαιοτάτων χρόνων, είχε ενταχθεί στην εκπαιδευτική διαδικασία με πρωτεύοντα, μάλιστα, ρόλο, στη νηπιακή και παιδική ηλικία, ενώ, αποτέλεσε αντικείμενο έρευνας και μελέτης διαφόρων επιστημών.

Η λαογραφία, εξετάζοντας το εθιμικό και ψυχαγωγικό μέρος του παιχνιδιού, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση στην επινοητική τεχνική του, εξάγει από τη μελέτη των παιχνιδιών εθνογραφικά συμπεράσματα, με σημαντική κοινωνιολογική σημασία και βλέπει τα παιχνίδια ως μέσα ενίσχυσης των κοινωνικών θεσμών και διατήρησης των εθίμων. 

Η παιδαγωγική, ακολουθώντας την ρήση του Πλάτωνα: «παιδεία εστί, η των παίδων ολκή προς τον ορθόν λόγον», προσπαθεί να αξιοποιήσει το παιχνίδι στην εκπαιδευτική διαδικασία και μέσα απ’ αυτήν προβάλλει, επισημαίνει και τονίζει τη μεγάλη παιδαγωγική του σημασία.

Η ψυχολογία και η κοινωνιολογία, θεωρούν ότι το παιχνίδι:

• συνδέεται με την εξέλιξη του ανθρώπου
• είναι μέσο ανάπτυξης της νοημοσύνης, και των άλλων γνωστικών δεξιοτήτων του ατόμου, κατά Piaget
• είναι έκφραση του υποσυνείδητου και της φαντασίας του παιδιού, κατά Freud
• βοηθά στο να απαλλαγεί το παιδί από ψυχικά συμπλέγματα, από αγωνίες και δειλίες, το καθιστά κοινωνικό, σύμφωνα με τον Erikson.

Η σημερινή αστικοποιημένη κοινωνία έχει επαναπροσδιορίσει και την ίδια τη σχέση του παιδιού, με το παιχνίδι. Η συνεχής προσπάθεια της σύγχρονης οικογένειας, για μεγιστοποίηση των οικονομικών της απολαβών, ελαχιστοποίησε τον ελεύθερο χρόνο και ταυτόχρονα εξαλείφθηκε ο απαραίτητος ανοιχτός χώρος που απαιτείται για τα ομαδικά παιχνίδια. 

Τα παιδιά, μην έχοντας τον χώρο και τον χρόνο να διοχετεύσουν την ενεργητικότητα, το δυναμισμό και τη ζωντάνια τους, συχνά, καταφεύγουν είτε στα παιχνίδια- αθύρματα, είτε στα ηλεκτρονικά παιχνίδια, με αρνητικά, πολλές φορές, αποτελέσματα στη σωματική, την πνευματική και την ψυχική τους υπόσταση. 

Σημαντικός είναι ο ρόλος του παιχνιδιού ως θεραπευτικό μέσο και οι αλλαγές που αυτό μπορεί να προκαλέσει στα παιδιά.

Σύμφωνα με έρευνα, το παιδί που αντιμετωπίζει συναισθηματικά προβλήματα και ακολουθεί θεραπευτική διαδικασία με το παιχνίδι να χρησιμοποιείται στη θεραπεία αυτή, τα πάει καλύτερα, από ότι το 75-82% των παιδιών που δεν χρησιμοποιούν το παιχνίδι, στη θεραπευτική διαδικασία (Carr, 2009).

Το παιχνίδι συμβάλει στην κοινωνικοποίηση του παιδιού, και άρα, στην ομαλή ψυχοσωματική ανάπτυξή του, η οποία περιλαμβάνει τέσσερις βασικές λειτουργίες: 

την εξέλιξη των κινητικών λειτουργιών, 

την ωρίμανση των αισθητηριακών λειτουργιών, 

την εξέλιξη της γλωσσικής και νοητικής λειτουργίας και τη διαμόρφωση της κοινωνικής συμπεριφοράς

Υπάρχει πλούσια και μακρά ιστορία στη μελέτη του παιχνιδιού. Ακόμα και τα video games έχουν πολλές ομοιότητες με τα παραδοσιακά παιχνίδια και έχουν αρκετά κοινά πλεονεκτήματα: ανταγωνιστικούς και συναγωνιστικούς στόχους, τη δημιουργία αισθήματος ελέγχου και την παρουσία της ικανοποίησης, όταν επιτευχθεί ένας στόχος, σύμφωνα με έρευνες. Βέβαια, μέτρον άριστον! 

Την καλοκαιρινή περίοδο που διανύουμε, μας δίνεται η ευκαιρία να περάσουμε περισσότερο χρόνο με τα παιδιά μας, να παρατηρούμε τη συμπεριφορά και το παιχνίδι τους και μέσα από αυτό να τα καταλάβουμε καλύτερα, να τα ενθαρρύνουμε, να τα βοηθήσουμε να διαβούν το δρόμο της αυτορύθμισης και της αυτονομίας.

Γράφει η Ελένη Τσατσαρώνη-Νικολούδη, Ψυχολόγος-Εκπαιδευτικός,Ba, Ma, MSc, PhD cand.

politischios.gr