Παιδί και ύπνος: Πώς, πού, πότε;

Σάββας Ν. Σαλπιστής, Ph.D.

Γενικά
Το θέμα του ύπνου στη βρεφική και παιδική ηλικία ήταν, σχεδόν από πάντα, και εξακολουθεί να είναι, πολύ σημαντικό, συνδεδεμένο συχνά με δυσκολίες που δεν αφορούν μόνο στο παιδί, αλλά και στους γονείς, από τη στιγμή που διαταράσσεται και η δική τους ηρεμία και δυνατότητα ανάκτησης δυνάμεων που διοχετεύονται καθημερινά σε πολλούς και σημαντικούς τομείς της οικογενειακής ζωής.

Η έρευνα για τον ύπνο, τα τελευταία 50 χρόνια περίπου, έχει κάνει άλματα προόδου. Πολλά στοιχεία, όμως, που τον αφορούν, εξακολουθούν να παραμένουν ένας γρίφος για τους επιστήμονες των διαφόρων ειδικοτήτων που ασχολούνται με αυτόν.

Υπάρχουν πολλές απόψεις για το πώς πρέπει να κοιμούνται τα παιδιά. Παλαιότερα, θεωρείτο πως τα βρέφη θα πρέπει να κοιμούνται σε δικό τους κρεβάτι από νωρίς. 

Πριν από πέντε χρόνια περίπου, και συγκεκριμένα το 2011, δημοσιεύθηκαν αποτελέσματα ερευνών που καταδείκνυαν πως τα παιδιά είναι καλό να κοιμούνται με τη μητέρα τους μέχρι την ηλικία των 3 χρόνων. 

 Τέλος, το 2013, παρουσιάστηκαν νέα ερευνητικά ευρήματα που λένε πως τα βρέφη δεν θα πρέπει να κοιμούνται στο ίδιο κρεβάτι με τους γονείς τους.
Είναι σαφές, λοιπόν, ότι το ερώτημα για το πώς και το πού θα πρέπει να κοιμούνται τα μικρά παιδιά είναι αμφιλεγόμενο, οι δε απαντήσεις που δίνονται διαφορετικές, αν όχι αντιφατικές μεταξύ τους.

Η επιρροή πολιτισμικών και κοινωνικών παραγόντων

Το ανθρώπινο βρέφος είναι πλασμένο για να κοιμάται με τη μητέρα του, να ξυπνά αρκετές φορές κάθε νύχτα, να θηλάζει λίγο και να ξανακοιμάται. 

Από αμνημονεύτων χρόνων, τα παιδιά κοιμόντουσαν μαζί με τους γονείς τους. Η ρουτίνα αυτή εξακολουθεί να ισχύει σε πολλούς πολιτισμούς ανά τον κόσμο, και να λειτουργεί αβίαστα ακόμα και σε αρκετές οικογένειες του Δυτικού κόσμου, όχι όμως για όλες. 

Από την πλευρά του παιδιού, η φυσική εγγύτητα με το γονιό -και κατ' επέκταση, ο από κοινού ύπνος- αποτελεί βαθιά βιολογική και ψυχολογική ανάγκη, όπως συμβαίνει και με όλα σχεδόν τα θηλαστικά του πλανήτη.

Το πού, το πώς και με ποιον κοιμόμαστε καθορίζεται, λοιπόν, σε πολύ μεγάλο βαθμό, από διάφορους πολιτισμικούς παράγοντες και έθιμα. Στους περισσότερους πολιτισμούς, αυτό που ισχύει είναι το βρέφος/παιδί να κοιμάται μαζί με τους γονείς του. 

Αντίθετα, στις περισσότερες χώρες του Δυτικού κόσμου, οι γονείς βάζουν τα παιδιά τους να κοιμούνται σε δικό τους δωμάτιο από πολύ νωρίς. 

Αυτό οφείλεται, σε μεγάλο βαθμό, στις οδηγίες των υπηρεσιών υγείας και φροντίδας του παιδιού, στην ιδιαίτερη βαρύτητα που δίνεται στο Δυτικό κόσμο στη γρήγορη κοινωνική αυτονόμηση του ατόμου, αλλά και στο ότι ζούμε πλέον σε μικρές και απομονωμένες πυρηνικές οικογένειες, ενώ είμαστε γενετικά πλασμένοι για ζωή σε μεγαλύτερες κοινότητες, όπου τα μικρά παιδιά να φροντίζονται από κοινού από όλους τους ενήλικες της κοινότητας αυτής.

Οι νέοι γονείς σήμερα έχουν συχνά μεγάλες απαιτήσεις από τον εαυτό τους. Υπάρχει η ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση πως οι εμπειρίες που έχει ένα παιδί στη μικρή ηλικία καθορίζουν, σε μεγάλο βαθμό, το υπόλοιπο της ζωής τους. Αυτό τους δημιουργεί, συχνά, μεγάλη πίεση, στην προσπάθειά τους να κάνουν «το σωστό» ώστε να γίνουν τα παιδιά τους ισορροπημένοι και ευχαριστημένοι με τον εαυτό τους ενήλικες. 

Για το σκοπό αυτό, αναζητούν πληροφόρηση στο διαδίκτυο, όπου το εύρος των πληροφοριών είναι αχανές, τα δε στοιχεία συχνά ατεκμηρίωτα, αντιφατικά και μη επιστημονικά, δημιουργώντας τους περισσότερο σύγχυση παρά ασφάλεια για το τι πρέπει να πιστέψουν ή να ακολουθήσουν.

Το να είναι πλέον κάποιος γονέας, στις Δυτικές κοινωνίες, αποτελεί πολύ περίπλοκη και δύσκολη αποστολή. Τα δεδομένα συνεχώς αλλάζουν, και πράγματα που μέχρι χθες ήταν αδιαμφισβήτητα, σήμερα αναιρούνται ως αναχρονιστικά ή «λανθασμένα». Στην εποχή που ζούμε, οι μαμάδες των νέων μητέρων δεν έχουν πλέον πολλά να τις προσφέρουν, πέραν του babysitting. Τα όσα οι ίδιες θεωρούσαν ως σωστά και ως αξίες αδιαμφισβήτητες τώρα πλέον κρίνονται ως παρωχημένα…

Παιδί και ύπνος
...........................
Τι σημαίνει από κοινού ύπνος γονέων-παιδιού;
Αυτό γίνεται με διαφορετικούς τρόπους ανά τον κόσμο. Το πλέον σύνηθες είναι να κοιμάται το παιδί στο ίδιο κρεβάτι με τους γονείς του. Σε άλλα μέρη, αυτό σημαίνει ύπνος κοντά στους γονείς, αλλά όχι στο ίδιο κρεβάτι.

Ασφαλής από κοινού ύπνος σημαίνει:
Το παιδί να κοιμάται οπωσδήποτε ανάσκελα
Το παιδί να κοιμάται, στο κρεβάτι των γονιών, αλλά σε δικό του μέρος (στρώμα ή άλλη κατασκευή) που να βρίσκεται στο ύψος του προσώπου τους
Το στρώμα να μην είναι πολύ μαλακό
Η θερμοκρασία να είναι μέτρια και να μην καλύπτεται το κεφαλάκι του παιδιού
Το βρέφος δεν επιτρέπεται να κοιμάται με άλλα παιδιά ή με τα αδέλφια του στο ίδιο κρεβάτι
Να μην υπάρχει ο παραμικρός κίνδυνος να πέσει το παιδί από το κρεβάτι
Οι γονείς που κοιμούνται μαζί με το παιδί να μην είναι καπνιστές, να μην κάνουν χρήση αλκοόλ, άλλων ουσιών ή φαρμάκων που μπορεί να επηρεάσουν τον ύπνο
Οι γονείς που κοιμούνται με το παιδί να μην είναι υπέρβαροι

Τα πλεονεκτήματα του από κοινού ύπνου
Το προφανές πλεονέκτημα για το παιδί είναι η ευχαρίστηση και ασφάλεια που νιώθει βρισκόμενο δίπλα στη μητέρα του, για τη δε τελευταία, η διευκόλυνση που αυτό σημαίνει για το θηλασμό και για το ότι δεν χρειάζεται να σηκώνεται και να πηγαίνει σε ένα άλλο δωμάτιο για να καθησυχάσει, να ταΐσει ή να ελέγξει πως το παιδί της είναι καλά.

Ο από κοινού ύπνος θεωρείται πως βοηθά στη δημιουργία μιας σχέσης δεσμού ανάμεσα στο παιδί και τους γονείς του, κάτι που, με τη σειρά του, επιδρά θετικά στην αυτοεικόνα του παιδιού αργότερα, στο να έχει λιγότερα αισθήματα ενοχής και να είναι πιο ήρεμο.

Έχει αποδειχθεί πως τα παιδιά που κοιμούνται μαζί με τους γονείς τους ξυπνούν συχνότερα, κάτι που θεωρείται ως έμφυτη συμπεριφορά και, ενδεχομένως, ένας από τους λόγους μείωσης του κινδύνου για SIDS.

Προβλήματα ύπνου
.......................

ολόκληρο το άρθρο εδώ:
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι