ΠΑΙΔΙΚΗ ΚΑΚΟΠΟΙΗΣΗ

Τι είναι κακοποίηση;

Κακοποίηση είναι μία βίαιη και επιθετική συμπεριφορά ή ενέργεια που δημιουργεί βλάβη, τραύμα, πόνο, φόβο, απειλή, αίσθημα δυσαρέσκειας, δυσφορίας, αποστροφής ή ενοχής και έχει αρνητικά επίδραση στο άτομο που τη δέχεται.

Ποιες είναι οι συνηθέστερες μορφές κακοποίησης;

• Η σωματική κακοποίηση
  
• Η σεξουαλική κακοποίηση
  
• Η συναισθηματική κακοποίηση
  
• Η παραμέληση και η έκθεση σε κίνδυνο
  
• Η εκμετάλλευση

Τι συνιστά σωματική κακοποίηση;

• Το να χτυπά κάποιος ένα παιδί δυνατό, να το τσιμπά, να του τραβά τα μαλλιά, να το χαστουκίζει, να το δαγκώνει, να το καίει π.χ. με τσιγάρο.
  
• Η χρήση αντικειμένων για να πονέσει το παιδί π.χ. ξύλο με ζώνη, κουτάλα, ραβδί.
  
• Χρήση ακατάλληλων μεθόδων πειθαρχίας για την ηλικία του παιδιού π.χ. να ταρακουνά κάποιος ένα βρέφος ή να το πετά δυνατά σε μία επιφάνεια, ακόμη και στην κούνια του.
  

Τι είναι η σεξουαλική κακοποίηση;

Σεξουαλική κακοποίηση είναι οποιουδήποτε τύπου επαφή ενός ενηλίκου με ένα παιδί με στόχο τη σεξουαλική ικανοποίηση του ενηλίκου, ο οποίος έχει πάντα την αποκλειστική ευθύνη γιατί τα παιδιά δεν είναι δυνατόν να συγκατατεθούν σε οποιαδήποτε τέτοια ενέργεια.

Τι συμπεριλαμβάνει η σεξουαλική κακοποίηση;

• Η επαφή καθ’ οιονδήποτε τρόπο με τα γεννητικά όργανα του παιδιού από ενήλικα και το αντίστροφο.
  
• Η διείσδυση με οποιονδήποτε τρόπο στο στόμα, τα γεννητικά όργανα ή τον πρωκτό του παιδιού.
  
• Η έκθεση του παιδιού σε πορνογραφικό υλικό οπτικά ή ακουστικά.
  
• Η παρακολούθηση ενός παιδιού χωρίς ρούχα από ενήλικα ή το αντίστροφο
  
• Ο βιασμός.
  

Ποιοι είναι συνήθως οι δράστες της σεξουαλικής κακοποίησης;

Συνήθως είναι άτομα του οικογενειακού, φιλικού και κοινωνικού περιβάλλοντος του παιδιού. Ατομα που έχουν επαφές με το παιδί και σχέση εξουσίας μαζί του, ώστε να εξασφαλίσουν τη σιωπή του.

Πώς μπορούμε να καταλάβουμε αν ένα παιδί έχει γίνει θύμα σεξουαλικής κακοποίησης;

• Παίρνουμε σοβαρά υπόψη τις εκμυστηρεύσεις του και τις εξετάζουμε με βοήθεια ειδικού.
  
• Ανησυχούμε με την αλλαγή συμπεριφοράς του π.χ. αύξηση επιθετικότητας, εσωστρέφεια, ενδιαφέρον για το σεξ κ.α.
  
• Εξετάζουμε τους λόγους παλινδρόμησης σε προηγούμενες συμπεριφορές όπως ενούρηση και εγκόπρηση ενός παιδιού που είχε μεγαλώσει και έλεγχε τις συμπεριφορές αυτές.
  
• Ελέγχουμε τον τρόπο που απέκτησε γνώση για το σεξ μεγαλύτερη από την ηλικία του.
  
• Προβληματιζόμαστε με τη συμπεριφορά του αν είναι ξαφνικά πολύ ενοχική και εκφράζεται είτε με συστολή και σιωπή είτε με πολλή προθυμία και κολακεία.
  

Πώς αντιμετωπίζεται ένα θύμα σεξουαλικής κακοποίησης;

Με τη βοήθεια ειδικών του σώματος και της ψυχής θα ανιχνευθεί η ακριβής φύση και ο βαθμός της κακοποίησης και το παιδί θα δεχθεί υποστήριξη και θεραπεία για να ξεπεράσει την τραυματική εμπειρία.

Ποιες είναι οι επιπτώσεις αν το παιδί δεν βοηθηθεί;

Στην περίπτωση που το παιδί δεν επικοινωνήσει με οποιονδήποτε τρόπο το συμβάν και οι δικοί του δεν το αντιληφθούν, μένει με φοβερά αισθήματα ενοχής, άγχους, κατάθλιψης, μειονεξίας, σοβαρά ψυχικά τραύματα που έχουν αρνητικές επιπτώσεις σε όλες τις εκδηλώσεις της προσωπικότητας και του χαρακτήρα του καθώς και στη φυσιολογική σεξουαλική του ζωή. Πολλά θύματα αποκτούν εξαρτήσεις από ουσίες και αντικοινωνική συμπεριφορά ή φτάνουν ακόμη και στην αυτοκτονία.

Πώς μπορούμε να προλάβουμε τη σεξουαλική κακοποίηση των παιδιών;

Θα πρέπει τόσο οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί να είναι ενήμεροι ώστε να προστατεύουν τα παιδιά, όσο και τα ίδια τα παιδιά να γνωρίζουν το σώμα τους και τη λειτουργία του και τους πιθανούς κινδύνους που τα απειλούν για να προφυλάσσονται.

Τι πρέπει να γνωρίζουν οι γονεί

• Το παιδί πάνω από τα τρία χρόνια του πρέπει να γνωρίζει τα μέρη του σώματός του, το όνομά τους και τη λειτουργία τους. Μιλάμε γι’ αυτά με την πρώτη κατάλληλη ευκαιρία και ανάλογα με την ηλικία.
  
• Το παιδί πρέπει να γνωρίζει να λέει «όχι» σε οποιονδήποτε προσπαθεί να το αγγίξει ενώ το ίδιο δεν θέλει. Το σώμα του παιδιού του ανήκει και πρέπει να απαιτεί σεβασμό από τους άλλους σε αυτό.
  
• Το παιδί πρέπει να σέβεται τους ενήλικες αλλά να μην συγκατατίθεται σε ό,τι του ζητούν, αν αυτό το ενοχλεί και το τρομάζει ή δεν το έχει διδαχθεί από τους ίδιους τους γονείς του.
  
• Δεν αφήνουμε το παιδί μόνο του, ή με κάποιον που δεν γνωρίζουμε καλά για πολλές ώρες και χωρίς διακριτική παρακολούθηση.
  
• Ενθαρρύνουμε το παιδί σε ανοιχτή και ειλικρινή επικοινωνία μαζί μας ώστε να μπορεί να μας εκμυστηρευθεί ό,τι του συμβαίνει, ακόμη κι αν αισθάνεται (συν-)ενοχή. Ακούμε πάντα προσεκτικά ό,τι μας λέει και δεν εκφραζόμαστε αρνητικά ή απορριπτικά αλλά το διερευνούμε. Αν του δείξουμε ότι δεν το πιστεύουμε, δεν θα μας ξαναεμπιστευθεί.
  
• Ελέγχουμε τους λόγους που κάνουν το παιδί να μην θέλει να μείνει με κάποιον ή που τον αποστρέφεται.
  
• Γνωρίζουμε πάντα τους φίλους και τους ανθρώπους που είναι κοντά του.
  
• Επιβλέπουμε το παιδί όταν πλοηγείται στο διαδίκτυο ή χρησιμοποιεί τον υπολογιστεί του.
  

Τι πρέπει να γνωρίζουν τα παιδιά;

• Το σώμα μου και το μυαλό μου είναι δικά μου. Οι άλλοι, μικροί και μεγάλοι, πρέπει να σέβονται το δικαίωμά μου αυτό.
  
• Μπορώ να πω «όχι» σε κάποιον που θέλει να με αγγίξει ενώ εγώ δεν το επιθυμώ.
  
• Πρέπει να λέω «όχι» σε κάθε συμπεριφορά που με κάνει να ανησυχώ, να φοβάμαι ή να νιώθω μπερδεμένος/η.
  
• Τρέχω μακριά από όποιον με κάνει να φοβηθώ.
  
• Λέω πάντα στους γονείς μου – και στους δύο ή στον ένα από τους δύο ό,τι μου συμβαίνει κυρίως αν με κάνει να νιώθω άσχημα.
  
• Οι γονείς μου και οι δικοί μου άνθρωποι γνωρίζουν πάντα που βρίσκονται και με ποιον.
  
• Δεν πηγαίνω ποτέ κάπου όπου δεν γνωρίζω και αν μου συμβεί κάτι δεν θα ξέρω πώς να βοηθήσω.
  
• Δεν ακολουθώ ποτέ αγνώστους και δεν πλησιάζω περισσότερο από όσο πρέπει αυτοκίνητα με ανθρώπους που δεν γνωρίζω.
  
• Βρίσκω πάντα κάποιον που να μπορώ να του έχω εμπιστοσύνη για να με βοηθήσει, όπως οι δάσκαλοί μου.
  
• Γνωρίζω τον αριθμό 1056 για να τηλεφωνήσω από παντού και χωρίς χρήματα και να ζητήσω βοήθεια, συμβουλή και υποστήριξη.

Τι είναι η συναισθηματική κακοποίηση;

Είναι ο τύπος της συμπεριφοράς, λεκτικής ή πρακτικής που θέτει την ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού σε κίνδυνο.

Παραδείγματα συναισθηματικής κακοποίησης αποτελούν:

• Οι φωνές και οι κραυγές.
  
• Οι χαρακτηρισμοί «είσαι ηλίθιος», «είσαι κακό παιδί», «είσαι άχρηστος/η».
  
• Ανεπαρκής φροντίδα του παιδιού και έκθεσή του σε κίνδυνο π.χ. όταν κάποιος αφήνει το παιδί να παίζει μόνο του ή να μένει μόνο του.
  
• Ανεπαρκής ιατρική φροντίδα π.χ. έλλειψη εμβολιασμού, ιατρικής παρακολούθησης και φαρμάκων.
  
• Μη εγγραφή του παιδιού σε σχολείο και αδιαφορία για την παρακολούθηση της φοίτησής του.
  

Εκμετάλλευση

Εκμετάλλευση θεωρείται η με κάθε τρόπο χρησιμοποίηση του παιδιού για να αποκομίσει οφέλη ο ενήλικας που το χρησιμοποιεί.

Δείγματα εκμετάλλευσης αποτελούν:

• Η έκθεση του ανηλίκου με στόχο την επαιτεία από πλευράς ενήλικα.
  
• Η ώθηση του ανηλίκου σε επαιτεία.
  
• Η ώθηση του ανηλίκου στην πορνεία καθ’ οιονδήποτε τρόπο π.χ. φωτογράφηση, μαγνητοσκόπηση, σεξουαλική επαφή.
  
• Η σύγκριση των παιδιών με άλλα παιδιά, εις βάρος του «δεν αξίζεις τίποτε», «ο ξάδελφός σου πάει καλύτερα από σένα» κλπ.
  
• Η έλλειψη στοργής, αγάπης και τρυφερών εκδηλώσεων.
• Η δημιουργία ενοχών «θα με κάνεις να πεθάνω», «εσύ φταις για όλα».
• Η ταπείνωση του παιδιού «είσαι για πέταμα», «τι ήθελα και έκανα ένα παιδί σαν και σένα» κλπ
• Οι απειλές εγκατάλειψης ή βίας «θα φύγω και θα σε παρατήσω», «θα σε κλείσω σε ίδρυμα», «θα σου σπάσω τα κόκαλα» κλπ.
• Οι ακραίες μορφές τιμωρίας π.χ. στέρηση φαγητού, νερού, κλείδωμα σε σκοτεινούς χώρους, δέσιμο κλπ.
  

Παραμέληση

Παραμέληση αποτελεί η στέρηση του παιδιού από τις βασικές και απαραίτητες προϋποθέσεις ασφαλούς και υγιούς ανάπτυξής του όπως το καθαρό και υγιεινό σπιτικό, η τροφή και η ένδυση, η ιατρική περίθαλψη και η εκπαίδευση.

Δείγματα παραμέλησης είναι τα ακόλουθα:

• Μη επαρκής σίτιση, στέγαση ή ένδυση.
• Ανθυγιεινές συνθήκες διαβίωσης.
• Εγκατάλειψη του παιδιού.

πρώτη δημοσίευση: Τρίτη 5 Δεκεμβρίου 2006