Σύμη, το νησί των Αγγέλων

Χρόνια Πολλά στα αγγελάκια - χαμομηλάκια,
που γιορτάζουν σήμερα

Νανούρισμα (ταχτάρισμα) Συμιακό

Νάννι νάννι ναννουριάdζω (νανουρίζω)
       Και της Παναγιάς φωνάdζω,
       Για να θρέψει το παιδίμ μου
       Και να γιάνει (γιατρέψει) την ψυχήμ μου.
       Έλα Παναγιά Μεγάλη (Παναγία του Κάστρου)
       Στου παιδιού μου το κεφάλι.
       Φώναξε του Παερμιώτη,
       Να του δώννει ωραιότη.
       Φώναξε του Κουρκουνιώτη,
       Με την όμορφή dου νιότη (κορμοστασιά)
       Φώναξε και του Σωτήρη (του Σωτήρα Χριστού),
       Να το κάμει νοικοκύρη.
       Φώναξε του Μιχαήλη,
       Να 'ρτει να το με(γ)αλύνει.
       Φώναξε του Κοκκιμίδη,
       Που ΄χει χάδια να του γίδει (δίνει).
       Παναγιά μου, Παναγιά μου,
       Θάρρος και παρηγοριά μου!

SYMH - PANORMITIS HOLY MONASTERY Ο Μιχαήλ Αρχάγγελος θεωρήθηκε από τους Ιουδαίους   Προστάτης του Ισραήλ, από τους Χριστιανούς Προστάτης του Νέου Ισραήλ, δηλαδή της Εκκλησίας του Χριστού και  στα   χρόνια της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας Προστάτης    του Αυτοκράτορα και ταυτόχρονα Προστάτης του βυζαντινού στρατού ως Αρχιστράτηγος των ουρανίων στρατιών, των αγγέλων.        Από τον 5ο, ίσως και από τον 4ο μ.Χ. αιώνα, άρχισαν  οι  φιλόθρησκοι Χριστιανοί  να  αφιερώνουν  ναούς  στους αγγέλους.             Σύμφωνα με την  παράδοση ο  Μέγας Κωνσταντίνος  ίδρυσε  στην Κωνσταντινούπολη το «Μιχαήλιον» ιερό αφιερωμένο στον Αρχάγγελο Μιχαήλ.            Στη Μικρά Ασία και συγκεκριμένα στις Χώνες της Φρυγίας, κοντά  στις αρχαίες  Κολοσσές,  όπου  ο Αρχάγγελος Μιχαήλ  πραγματοποίησε μέγα θαύμα, «Το εν Χώναις θαύμα», ιδρύθηκε  λαμπρότατος ναός  αφιερωμένος  στη χάρη Του , στον οποίο επραγματοποιούντο πολλά θαύματα.           Σε ολόκληρη  τη Μικρά Ασία, με εστία  τη Φρυγία, οι πιστοί ευλαβούντο πολύ τους  αγγέλους και ιδιαίτερα τον Αρχάγγελο   Μιχαήλ, έφθασε δε μια μερίδα, τον 4ο μ.Χ. αιώνα,  να απονέμει στους αγγέλους λατρευτική προσκύνηση.          Έτσι αναφάνηκε εκεί η αγγελολατρία  που  οι οπαδοί της,  οι αγγελικοί, λάτρευαν τους αγγέλους, αντί να τους απονέμουν τιμητική μόνο προσκύνηση.          Η Εκκλησία με τη Σύνοδο της Λαοδικείας το 363 μ.Χ. καταδίκασε ως αίρεση την αγγελολατρία  με το 35ο Κανόνα της και τους αγγελικούς ως αιρετικούς. Διακήρυξε δε, ότι μόνο στο Θεό αρμόζει λατρεία, ενώ στους αγγέλους και τους αγίους απονέμεται τιμητική μόνο προσκύνηση.          Απόηχος του μεγάλου σεβασμού των  Χριστιανών της Μικράς Ασίας προς τους αγγέλους και ιδιαίτερα προς τον Αρχάγγελο Μιχαήλ έφθασε στη Σύμη.          Η Σύμη μικρό, ορεινό και άγονο νησί στο στόμιο του  Κόλπου  της  Σύμης, που  περιέχεται μέσα στον ευρύτερο κόλπο της Δωρίδας, στα ΝΔ παράλια της Μ. Ασίας σαν προέκτασή της , αποτελούσε ανέκαθεν ένα ενιαίο χώρο, οικονομικό και πολιτισμικό , με την απέναντί της μικρασιατική παραλιακή ζώνη, τα Πέρα, έχοντας μαζί της εμπορικές ανταλλαγές υλικών αγαθών και πολιτιστικές αλληλεπιδράσεις .           Ως εκ τούτου, η Σύμη, καθώς είχε πυκνή επικοινωνία με τη Μ.Ασία, ενστερνίστηκε τον μεγάλο σεβασμό των εκεί χριστιανών προς τους αγγέλους και μάλιστα προς τον Αρχάγγελο Μιχαήλ.           Οι Συμιακοί, θαλασσινοί στην πλειονότητά τους, στο πρόσωπο του Αρχαγγέλου Μιχαήλ είδαν τον ταχύτατο και αποτελεσματικό Προστάτη τους στους κινδύνους της θάλασσας και της στεριάς, τον φερέγγυο Μεσολαβητή προς τον Θεό για την ικανοποίηση των αιτημάτων τους, τον πρόθυμο Παραστάτη και Φύλακά τους στον δρόμο της ζωής τους.           Δεν είναι λοιπόν να απορούμε, γιατί οι Συμιακοί ίδρυσαν στη Σύμη 9 ναούς (2 Μόνες και 7 εξωκλήσια), όσα και τα τάγματα των αγγέλων και τους αφιέρωσαν στον Αρχάγγελο Μιχαήλ. Α΄ Οι Μονές αυτές στη Σύμη είναι:
	1. Η Σταυροπηγιακή Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Ρουκουνιώτη [:πατριδωνυμικό επίθετο από το μικροτοπωνύμιο τα Ρουκουνά ή Ρούκουνα (ενν. κτήματα, όπου κτίστηκε η Μονή) + πατριδων. επίθημα - ιώτης] ή απλά Μιχαήλης. Βρίσκεται στην περιοχή Μέσα Νημοράκι στην Έρεικα. Πανηγυρίζει στις 8 Νοεμβρίου (:Σύναξη των Παμμεγίστων Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ και των λοιπών αγίων ασωμάτων και ουρανίων ταγμάτων).
	2. Η Ιερά Μονή του Αρχαγγέλου Μιχαήλ του Πανορμίτη ή απλά Ο Πανορμίτης (: πατριδων. επίθετο από το τοπωνύμιο Πάνορμος + πατριδων. επίθημα - ίτης) ή Παερμιώτης (: πατριδων. επίθ. από το τοπωνυμ. Πάνερμος + πατριδων. επίθημα - ιώτης και αφαίρεση του ν). Είναι κτισμένη στον μυχό του λιμανιού Πάνορμος ή Πάνερμος στα ΝΔ του νησιού. Πανηγυρίζει στις 8 Νοεμβρίου.
Β΄ Τα Εξωκλήσια στη Σύμη είναι:
	1. (Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ) -  Ο Αυλακιώτης [: πατριδων. επίθετο από το μικροτοπων.  Αύλακας, ο (= χαράδρα),  όπου  κτίστηκε το  ξωκκλήσι και το πατριδων. επίθημα  - ιώτης]. Βρίσκεται στο προάστιο Πέδι. Πανηγυρίζει στις 8 Νοεμβρίου.
	2. (Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ) - Ο Θαρρινός. «Εβγάλαμέ doθ Θαρρινό, γιατί δώννει θάρρος αυτωνώ bου κιdυνεύγου». Βρίσκεται έξω από το Κάστρο της Πόλεως της Σύμης. Πανηγυρίζει στις 8 Νοεμβρίου.
	3. (Ο Αρχάγγελος Μίχαήλ) -Ο Καϊλλιώτης ( : πατριδων. επίθετο από το μικροτοπων. Τα Καϊλλή, ενν. κτήματα και το πατριδων. επίθημα-ιώτης ). Βρίσκεται στα Τσαgριά. Πανηγυρίζει στις 8 Νοεμβρίου.
	4. ( Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ) -Ο Κουρκουνιώτης (: από το ρήμα κουρκουνώ= κτυπώ). «Εβγάλαμέ do Gουρκουνιώτη, γιατί άμμα εσβήννα da καdηλάκια του, επάαινε gι εχτύπα τη bόρτα τω τσοπάννηδων bου κατοικούσαν εκειά  (=εκεί δα) κοdά κι εκείνοι εκαταλαβαίννα gι επααίννα gι έφτα ( = άναβαν) dα καdήλια του.» Βρίσκεται κοντά στο Σωτήρη τον Μεγάλο. Πανηγυρίζει στις 8 Νοεμβρίου.
	5. ( Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ) - Ο Κοκκιμίδης (πιθανόν από το οικογενειακό επώνυμο Κοκκινίδης). «Επειδή η περαdζάδα του που ΄νιβαίννει στο Gοκκιμίδη έιναι γούλο (=όλο) κοκκινοχώματα, εβγάλα dο Goκκιμίδη». Βρίσκεται στην κορυφή του όρους Κοκκιμίδης. Πανηγυρίζει στις 8 Νοεμβρίου.
	6. Ο Μιχαήλης του Nιbορειού Βρίσκεται στον μυχό του λιμανιού του Νιbορειού κοντά στην παραλία. Πανηγυρίζει στος 6 Σεπτεμβρίου (: Ανάμνηση του εν Χώναις θαύματος του Αρχαγγέλου Μιχαήλ).
	7. (Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ) - Ο Περιbλιώτης (: πατριδων. επίθετο από το μικροτοπων. Περιβόλια + πατριδων. επίθημα -ιώτης > Περιβολιώτης και με τη συγκοπή του >Ο Περιbλιώτης ). Είναι κτισμένος στο Όξω Ξίσος, ανάμεσα σε περιβόλια. Πανηγυρίζει στις 6 Σεπτεμβρίου.
περισσότερα στην πηγή

Αφιέρωμα στον Αρχάγγελο Μιχαήλ

Εάν για τον άνθρωπο, ο ίδιος ο Θεός θυσιάστηκε, υβρίστηκε, ταπεινώθηκε, επόνεσε ως κανείς άλλον στον κόσμο αυτό και ως εκ τούτου ονομάστηκε Σωτήρ, για το γένος των ασωμάτων ο Αρχάγγελος Μιχαήλ ήταν αυτός ο οποίος με το «Στώμεν Καλώς – Στώμεν μετά φόβου» έσωσε στην ουσία τα αγγελικά τάγματα....

Ο αρχάγγελος Μιχαήλ (12ος αιώνας, Ιερά Μονή Όρους Σινά)

 
Όλα άρχισαν με τη δημιουργία του ανθρώπου... Ο Θεός καλεί τον Αρχάγγελο Μιχαήλ να του φέρει νερό και χώμα από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα και έτσι έπλασε τον άνθρωπο. Και για να το τελειοποιήσει ο Άναρχος Πατήρ, εμφύσησε πνοή στον άνθρωπο και ιδού αυτός είχε ζωή και πνεύμα Θεού.

Και όλοι εχάρηκαν στον ουρανό... εδόξασαν το Θεό και εθαύμασαν τονάνθρωπο... Ο Αρχάγγελος Μιχαήλ καλεί τον  Εωσφόρο τον πρωτάγγελο κατ’ εντολή του Θεού να τιμήσει τον άνθρωπο δοξάζοντας τον Θεό, ετούτος  αρνήθηκε λέγοντας: «Δεν τιμώ ποτέ το χώμα και το νερό!! Εγώ είμαι πνεύμα και φωτιά!»
Και τότε άρχισε η πτώση η μεγάλη! Αυτός και όλο το τάγμα του εξέπεσε εκ του ουρανού!

Τότε ο Άρχων Μιχαήλ εκραύγασε φοβούμενος και για τους υπόλοιπους αγγέλους «το στώμεν καλώς – σταθήτε γερά, στώμεν μετά φόβου – κρατηθείτε εν φόβω θεού! Έως τότε όλοι οι Άγγελοι είχαν την ελευθερία της βούλησης, μετά απ’αυτό τους στερήθηκε και δεν μπορούν να πέσουν πιά! Ο μόνος που έχει το αυτεξούσιο του είναι ο Αρχών Πάσα των Αγγέλων Μιχαήλ ο φιλάνθρωπος! Το γιατί; Διότι είναι αδύνατον να θελήσει κάτι διαφορετικό από τη θέληση του Θεού! Το λέει κα το όνομα του: Αυτός που μοιάζει τόσο πολύ στον Θεό...

        Λένε ότι οι Άγγελοι δεν αισθάνονται πόνο λόγο της απάθειας τους... αλλά, λένε και πάλι ότι από τον μεγάλο πόνο της πτώσης των αδερφών, από τον Μιχαήλ κύλισε ένα ζεστό δάκρυ από το οποίο γεννήθηκε ένα σεραφείμ... Άλλοι λένε ένας Λύκος!! Λένε ακόμη ότι  και το ουρλιαχτό των λύκων στην πανσέληνο θυμίζει κάτι από το Τότε! Αλλά μάλλον ο μεγαλύτερος πόνος του ίσως ήταν το να παρακολουθεί δευτερόλεπτο προς δευτερόλεπτο την άκρα ταπείνωση και τη σταύρωση του ιδίου του Θεού... Έσφιγγε τη ρομφαία πριν εξαπολυθεί με μένος από μόνη της να καταστρέψει τον κόσμο! Ο σεισμός και το καταπέτασμα του ναού του Σολομόντα εκείνη την Παρασκευή μετά τη σταύρωση του Κυρίου, χρεώνονται σ’ Αυτόν... Οι Εβραίοι που ως τότε τον θεωρούσαν προστάτη τους, αισθάνθηκαν πια το ξίφος Του να υψώνεται κατά πάνω τους για την ημέρα της Κρίσεως...

    ΟΤΑΝ  Η  ΡΟΜΦΑΙΑ  ΤΟΥ   ΥΨΩΝΕΤΑΙ... ΔΕΝ ΜΕΝΕΙ ΕΚΕΙ ΑΛΛΑ ΚΑΤΕΒΑΙΝΕΙ ΜΕ ΦΟΡΑ  ΚΑΙ  ΑΛΙΜΟΝΟ ΓΙΑ  ΚΕΙΝΟΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΟΠΟΙΟΝ  ΠΡΟΟΡΙΖΕΤΑΙ... ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΝΑ ΜΗΝ  ΥΠΗΡΧΕ!!

   Ευχαριστούμε εσέ Αρχάγγελε Μιχαήλ, που φυλάττεις το γένος των Ορθοδόξων Χριστιανών... 

Ευχαριστούμε σε με όση πνοή μας έχει δώσει  ο Άναρχος Θεός … 

Είθε να σου μοιάσουμε και εμείς, όπως εσύ μοιάζεις Αυτόν!

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΑΓΙΩΝ ΑΡΧΑΓΓΕΛΩΝ ΚΕΡΑΤΕΑΣ

Του «Αστράτ’γου» του Μανταμαδιώτη

«Εις ολίγην απόστασιν, έξω της Χώρας του Μανταμάδου, εις μέρος πεδινόν, προς βορράν, καλούμενον «Λεσβάδος», από της Λέσβου νήσου (ή από του Ήρωος Λέσβου· ή, ίσως Αρισβάδος, εκ της Αρίσβης παλαιάς εν τη Λέσβω πόλεως),υπάρχει Ναός περικαλλής, επ’ ονόματι τιμώμενος του Αρχιστρατήγου Μιχαήλ· και εντός αυτού, φαίνεται εν Προσκυνητηρίω (Κουβουκλίω) εξ εβένου (αμπανόζι), πεποικιλμένου μ’ εξειργασμένον όστρακον (σεντέφι), και κεχρυσωμένω άνωθεν, Εικών, ή μάλλον Ανάγλυφον του Αγγέ­λου τούτου, φέρον μορφήν και πρόσωπον μελανόχρωμον, και σχήμα, και γενναίον, και ένοπλον, και γιγαντιαίον, και τερατώδες, και στέφανον επί της κεφαλής, ή Τιάραν αργυροκόλλητον και κεχρυσωμένην. Οι κάτοικοι προ πάντων (καθώς και όλη η Νήσος), πανηγυρίζουσι πολλάκις του έτους, και προσφέρουσι μέγιστον σέβας προς τούτο και ευλάβειαν, θεωρούντες τον Άγγελον τούτον έφορον και πολιούχον της πατρίδος αυτών· ούτε παρά τίνος, ούτε εν ποία εποχή, ούτε εκ ποίας ύλης είνε κατασκευασμένον τούτο γνωρίζει τις, αλλ’ ουδέ τολμά περιέργως να ερευνήση· όσα δε διηγούνται περί της αρχής του οι κάτοικοι, είνε όλα μυθωδη.»

(έμβλημα, από Σταυράκη Αναγνώστου «Η Λεσβίας Ωδή» ή ιστορικόν εγκώμιον της Νήσου Λέσβου, εν Μανδ. 1824).

Στην τοποθεσία «Λεσβάδος», στο λεσβιακό χωριό Μανταμάδο, υπάρχει μεγάλη εκκλησιά στ’ όνομα και στη χάρη του Ταξιάρχη Μιχαήλ, που στα παλιά χρό­νια ήτανε μοναστήρι.
Η εκκλησιά ανακαινίστηκε μετά την κατάληψη της Λέσβου από τους Τούρκους, που έγινε το 1462. Καλλωπίστηκε με τέμπλο, άμβωνα και δεσποτικό θρόνο, ξυλόγλυπτα, χτίστηκε από τον Μυτιληνιό αρχιτέκτονα Γιώργο Φούρκα. Το μαρμάρι­νο τέμπλο από τους Αϊβαλιώτες μαρμαρογλύπτες Γιώργο κι Αθανάσιο Περγαμηνούς. Ένα έγγραφο του 1661 μας πληροφορεί πως ήτανε μετόχι σ’ ένα Μολυβιάτικο μοναστήρι, κι από το ίδιο χαρτί μαθαίνουμε πως τούτη η εκκλησιά του Ταξιάρχη, γιόρταζε δυο φορές το χρόνο, όπως και σήμερα.
Οι Μανταμαδιώτες ονομάζουν τον Ταξιάρχη «Αστράτ’γου», που θα πει Αρχιστράτηγος ή Άγιος Στρατηγός.
Το κόνισμα του άγιου είναι ανάγλυφο και παριστάνει τον Ταξιάρχη Μιχαήλ. Φαίνεται το πάνω μέ­ρος από τους ώμους του και τα φτερά του. Είναι σκεπασμένος ολάκαιρος από ασήμι κι αφιερώματα από τους πιστούς Λεσβίους, εκτός από το πρόσωπό του το μαυριδερό, που η λεσβιακή παράδοση λέγει ότι είναι ζυμωμένο με το αίμα από 40 μάρτυρες. Οι Μανταμαδιώτες το ‘χουνε κάνει προσκυνητάρι στη δεξιά πλευρά από το τέμπλο.
Ο Κόνρε λέγει πως το ανάγλυφο αυτό είναι βυ­ζαντινό, κι ο Κεραμέας του 6ου μ.Χ. αιώνα. Πάνω στ’ αψιδωτό πλαίσιο υπάρχουνε μικρές παραστάσεις αγίων. Μέσα στην εκκλησιά φυλάγεται αρχιερατικός σάκκος, που, από ένα έγγραφο του 1912, μαθαίνουμε πως ήτανε του Εθνομάρτυρα Γρηγορίου του Ε΄.
Όλοι οι απλοί χωριάτες της Λέσβου, τον Μανταμαδιώτη Ταξιάρχη τον θεωρούνε για πολύ θαυματουργό και τον φοβούνται. Γι’ αυτό στη χάρη του χιλιάδες πηγαίνουνε και τόνε προσκυνάνε.
Κείνους που βλαστημάνε κι όσοι κάνουνε μεγάλες αμαρτίες, τη νύχτα, στον ύπνο τους, ο Μανταμαδιώτης Ταξιάρχης τους δέρνει από την πλατιά μεριά του σπα­θιού του και, μεγάλη η χάρη του, ένα σωρό τέτοιοι μαυρισμένοι στο ξύλο σηκωθήκανε το πρωί με μελα­νιές σ’ ολάκερο το κορμί τους.
Η εκκλησιά του Αρχάγγελου είναι πλούσια, γεμάτη από αφιερώματα, χρυσαφικά κι ασημικά. Μια φορά τα βάλανε στο μάτι κάποιοι κλεφταράδες, που ανεβήκανε τον τοίχο στην αυλή του ναού κι ετοιμαζόντανε να μπούνε στον αυλόγυρο. Άξαφνα όμως είδανε με δέος πως ο αυλόγυρος είχε γίνει θάλασσα.
Κάποια λεσβιακή παράδοση λέγει πως μια χρονιά κατορθώσανε και κλέψανε τ’ ασημικά του Ταξιάρχη. Ο λαός διάβαινε μπροστά στη μεγαλοσύνη του, έκλαιγε και τόνε προσκυνούσε. Τότες ο Αστράτ’γους φανερώθηκε σ’ έναν αγνό κι αγιασμένο χωριάτη και του είπε πως τ’ ασημικά θα ξαναγυρίσουνε πίσω. Μια μέρα, που γύριζαν οι χωροφυλάκοι και ψάχνανε τα χωριατόσπιτα να βρούνε τα κλεμμένα, τους αντάμωσε στο δρόμο ένα βοσκόπουλο και τους είπε: «Χτες το βράδυ κατέ­βηκε μια φωτιά από τον ουρανό και στάθηκε στο βου­νό, πάνω σ’ ένα πυρομάχι, που έφεγγε και λαμποκοπούσε ολάκερος ο τόπος.» Σηκώθηκαν οι χωροφυλάκοι και πήγανε σε κείνο τον τόπο, όπου πραγματικά βρήκανε τ’ ασημικά. Τα βάλανε σε σάκκους και τα πήγανε ξανά στην εκκλησιά. Τ’ αποθέσανε στον τόπο που ήτανε πρωτύτερα.
Στον παλιό καιρό, στον Αρχιστράτηγο του Μανταμάδου, πηγαίναν οι γυναίκες, θυμιάζαν, ανάβανε κεριά, και το καντήλι του που ήτανε κρεμασμένο σ’ ένα δέν­τρο. Αλλά ο Αρχιστράτηγος δεν ήθελε να ‘ναι σ’ αυτόν τον τόπο η εκκλησιά του. Κι όταν καταπιαστήκανε να χτίσουνε μεγάλη εκκλησιά στην ίδια τοποθεσία, ό,τι χτίζαν οι μαστόροι όλη τη μέρα, το πρωί το βρίσκανε χαλασμένο. Κι ένα πρωί που πήγαν οι χτίστες να δουλέψουνε, δεν βρήκανε τα σύνεργα και τα σφυριά τους. Ήτανε χωμένα εκειδά που είναι τώρα χτισμένη η εκκλησιά.
To 1912 ο ίδιος ο Μανταμαδιώτης Ταξιάρχης έδιω­ξε τους Τούρκους μέσα από το χωριό του, που είχανε σκοπό να του το κάψουνε. Σα γίνεται πόλεμος ο Αστράτ’γους λείπει από την εκκλησιά, διαβαίνει μα­ζί με τους Λέσβιους στρατιώτες που αγωνίζονται και τους βοηθά στις μάχες. Αν φύγει, το καταλαβαίνουνε μονάχα κάμποσοι αγνοί κι απλοί χωριάτες Μανταμαδιώτες, που δεν αισθάνονται κείνη τη μυρουδιά μέσα στην εκκλησιά, γιατί σαν είναι ο Μιχαήλ κοντά τους, μοσκοβολά ολάκαιρος ο τόπος. Γι’ αυτό για τούτα τα ταξίδια του, οι Μανταμαδιώτες τού κάνουνε κάθε χρό­νο σιδερένια παπούτσια, που τα βάζουνε μέσα σε μια κάσα κάτω από το κόνισμά του. Τούτα τα σιδερένια παπούτσια, που είναι μυτερά στις άκρες, οι χωριάτες κάθε χρόνο τα βρίσκουνε παλιωμένα. Στη Λέσβο, όταν αργούνε να πρωτοπερπατήξουνε τα παιδιά, τότες οι γυναίκες τάζουνε στον άγιο Στράτη, να τα στείλουνε στη χάρη του ξυπόλυτα. Κι ο Αρχιστράτηγος βοηθά και περπατάνε τα παιδιά γρήγορα.
Τον Ταξιάρχη γιορτάζει ο λεσβιακός λαός δυο φορές το χρόνο, τη μια στις 8 Νοέμβρη και την άλλη την Κυριακή των Μυροφόρων, μετά το Πάσχα. Στο Μανταμάδο γίνεται μεγάλο πανηγύρι τούτη τη μέρα, που είναι παλλεσβιακό κι από τα πιο πρωτότυπα ελληνικά πανηγύρια. Στη χάρη του οι χωριάτες φέρνουνε ζωντανά, του τα θυσιάζουνε και γίνεται το λεγό­μενο «Κουλμπάνι».
Μια μαξουλοχρονιά για τα ζωντανά ή τα γεννήμα­τα, ή μια φοβερή αρρώστια στις σοδειές, γίνεται αφορμή για να τάξουν οι ξοχάρηδες το ζωντανό τους στον Ταξιάρχη. Η θυσία με βόδια κι αρνιά γίνεται την παραμονή, στο σπερνό, όπου ο παπάς διαβάζει την πρέπουσα ευκή. Τα ζωντανά γονατίζουνε μοναχά τους κάτω από το μαυρομάνικο μαχαίρι, γιατί, λένε οι χωριάτες, καταλαβαίνουνε τον αγιασμένο σκοπό που σφάζουνται. Σαν γίνει η θυσία, οι πανηγυριώτες πηγαίνουνε κει που τρέχει τ’ αγιασμένο αίμα από τα ζωντανά, βοτάνε τα δαχτύλια τους μέσα, κι απάνου στο κούτελό τους ζουγραφίζουνε σταυρό, γιατί τόχουνε σε καλό τους. Τα κρέατα όλη τη νύχτα, ως το πρωί που θα χτυπήσει η καμπάνα για τη λειτουργιά, βράζουνε μέσα σε καζάνια μαζί με κοπανισμένο στά­ρι, και γίνεται το «κισκέτσ’», που απολείτουργα θα πάρουν όλ’ οι πανηγυριώτες και θα φάνε.
Μια χρονιά στο πανηγύρι του, που σφάξανε κουλμπάνια δυο βόδια και πρόβατα και κάνανε κισκέτσια, ο μάγερας είπε στον επίτροπο, πως έχει πολύ κόσμο και δεν θα φτάσει το μαγείρεμα. Είπε ο επίτροπος, σα φύγει λίγος κόσμος, τότες να το μοιράσει. Ο Ταξιάρχης θύμωσε, φουρκίστηκε και βρώμεψε τα φα­γιά. Ήτανε γεμάτα σκουλήκια. Το βράδυ τράβηξε κι ένα διαβολόξυλο στο μάγερα, κι από τότες απόμεινε σακάτης.
Οι πανηγυριώτες που έρχονται απ’ όλο το νησί πά­νω σε κεντημένα υφαντά π’ απλώνουνε στ’ αλόγατα, με­τά από τη λειτουργιά το ρίχνουνε στο χορό, το τρα­γούδι, το γλέντι και το φαγοπότι, που οι μεγαλόψυ­χοι το βαστάνε τέσσερα μερόνυχτα γιομάτα. Ίσαμε που ήταν οι Τουρκαλάδες στο νησί ερχότανε και πολλοί Ανατολήτες στη χάρη του Ταξιάρχη. Μόσχονησιώτες και Κυδωνιάτες, και τα παιδιά του νησιού με τα παιδιά της Μικρασίας παίζανε το θρυλικό πετροπόλεμο, καταπώς μας τα διηγούνται οι παλιοί Μανταμαδιώτες. Στο πανηγύρι όμως αυτό γίνεται το πιότερο γρα­φικό κι όμορφο. Οι Λεσβιοπούλες στήνουνε κούνιες και γίνονται διαγωνισμοί πιο κοπελάρι ή κοπέλα θα πει τ’ ομορφότερο τετράστιχο ή δίστιχο.

«Σαν τι τραγούδι να σι πω,
πουλί μ’ για να σ’ αρέσει,
πώχεις αγγιλικό κορμί
τσι δαχτυλίδι μέση;
Άγγιλους είσι μάτια μου,
τσ αγγιλικά χουρεύγεις,
τσ αγγιλικά πατείς στη γη
τσι την καρδιά μου παίρνεις.
Τα μάτια σ’ τα ουλόμαυρα,
τα φρύδια σ’ τα διμένα,
μι κάνανι να αρνηστώ
τη μάνα που μι γέννα.
Αχ! σιγανουπιρπάτητη
τσι χαμηλούβλιπούσα,
άμα δεν είχις πίσματα,
διπλά θα σ’ αγαπούσα.
Λάμπουν τα δαχτυλίδια σου
τσι φέγγουν τα φλουριά σου,
ισύ σι η γι ουμουρφότιρη,
μέσα στη γειτουνιά σου.
Πέρνα ψηλέ μ’, πέρνα λιγνέ μ’,
πέρνα χρυσό μου ταίρι,
που σ’ έχουν οι γειτόνισσις,
μες στην καρδιά μαχαίρι.»

Στερνά από την κούνια, ανάβει η φωτιά στις καρ­διές, στα παλικάρια και στις κοπέλες. Με το γέρμα του ο ήλιος αγκαλιασμένες οι συντροφιές με τα παιχνίδια μπροστά, μ’ ανοιχτά τα δασωμένα στήθια και με τη μαντήλα στο κεφάλι ή στο λαιμό, θα πάρουνε γελαζούμενοι και με τον παθιάρικο σκοπό στο στόμα τις γειτονιές στο χωριό, να τραγουδήσουνε και να παινέψουνε τις κοπελούδες τους που τους απαντέχουνε με τους δίσκους στις ξώπορτες για να τους τρατάρουνε ρακί. Κατεβαίνουνε στη μεσοχωριά, αγκαλιά με τις παρθένες κι αρχινάνε το χορό και κει ξημεροβραδιάζουνται, γλεντάνε με τη λαχτάρα τη λεβέντικη, τη δίψα για τον έρωτα και το πάθιασμα, ίσαμε που βαστά η κόρδα από τον βιολιτζή και η τρέλα από το μεθύσι.

*Από το βιβλίο του Β.Π. «Ελληνικά Λαϊκά Πανηγύρια», πρόλογος Στράτη Μυριβήλη, ξυλογραφίες Ράλλη Κοψίδη. Από το ίδιο βιβλίο ήταν η «Παναγιά Πετρανή η Γλυκοφιλούσα», Εκδόσεις «Φιλιππότης».
 

emprosnet.gr 01/07/2012

Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι