— Άκου τι είπε ο άνθρωπος
Μα δεν ντρέπεται;
«το νόμιμο είναι και ηθικό»
τον άκουσα στο ραδιόφωνο
—μάλιστα, ε, και δεν είναι;
—το νόμιμο είναι νόμιμο, ο νομοταγής δεν είναι κατ’ ανάγκη ηθικός
—Το νόμιμο δηλαδή, δεν είναι ηθικό;
—Μα Σοφοκλής έγραψε ολόκληρη τραγωδία γι αυτό
—Δηλαδή; τι έγραψε;
—την Αντιγόνη φίλε μου, την Αντιγόνη.
—Δηλαδή;
—Πρόσεξε, ο Κρέων ήταν νομοταγής. Έβγαζε νόμους και απαιτούσε συμμόρφωση.
—Ε, και λοιπόν;
—Άκου να μαθαίνεις:
—Στην τραγωδία του Σοφοκλή «Αντιγόνη», θίγεται για πρώτη φορά ένα τεράστιο δίλημμα. Θέμα της τραγωδίας είναι η προσπάθεια της Αντιγόνης να θάψει το νεκρό αδελφό της Πολυνείκη, παρά την αντίθετη εντολή του Κρέοντα, βασιλιά της Θήβας. Έτσι η Αντιγόνη θέτει τον ηθικό νόμο που αιτείται τον σεβασμό των θεών, την αγάπη προς τον αδερφό της και την τιμή στους νεκρούς, υπεράνω των ανθρώπινων νόμων.
—Δηλαδή ο νόμος δεν είναι πάντοτε σύμφωνος με την ηθική;
Όχι βέβαια. Πάρε για παράδειγμα, όσους είναι στη φυλακή, είναι ανήθικοι; Όλοι τους;
—Όχι δεν είναι
—Ο ανθρώπινος νόμος από τη φύση του ελλιπής. Ίσως και να εξυπηρετεί σκοπιμότητες. Μπαίνεις στη φυλακή από χρέη επειδή δεν έχεις να πληρώσεις. Ήρθαν στραβά στη ζωή σου τα πράγματα. Παρανόμησες.
Μπήκες στη φυλακή από μια απροσεξία. Προκάλεσες ατύχημα κατά λάθος. Αυτό δεν σημαίνει ότι είσαι και ανήθικος.
Σκέψου τον Ρήγα. Ο μέγας παράνομος. Ο Παναγούλης, παράνομος.
Κι από την άλλη, είμαι νομοταγής, πληρώνω φόρους, δεν παρανομώ.
Δεν έχω ανθρωπιά όμως. Είμαι ηθικός;
Φίλε μου, οι νόμοι των ανθρώπων συνήθως, επειδή είμαστε ιδιοτελείς, εξυπηρετούν συγκεκριμένα συμφέροντα. Φωτογραφικές διατάξεις.
Άρα, καλοί είναι μόνον όταν στηρίζονται στον ηθικό νόμο. Σπάνιο όμως αυτό.
Ο ηθικός νόμος είναι το Καλό, που όλοι έχουμε μέσα μας
Ο ηθικός νόμος είναι ξεκάθαρος
Ο ανθρώπινος έχει παραθυράκια
«τὸ δὲ τέλος τῆς παραγγελίας ἐστὶν ἀγάπη ἐκ καθαρᾶς καρδίας καὶ συνειδήσεως ἀγαθῆς καὶ πίστεως ἀνυποκρίτου, ὧν τινες ἀστοχήσαντες ἐξετράπησαν εἰς ματαιολογίαν, θέλοντες εἶναι νομοδιδάσκαλοι, μὴ νοοῦντες μήτε ἃ λέγουσι μήτε περὶ τίνων διαβεβαιοῦνται. Οἴδαμεν δὲ ὅτι καλὸς ὁ νόμος, ἐάν τις αὐτῷ νομίμως χρῆται,»
[Προς Τιμόθεο Α', κεφ.1]
{Κι ο τελικός σκοπός της παραγγελίας αυτής είναι η καλλιέργεια της αγάπης που πηγάζει από καθαρή καρδιά κι από συνείδηση αγαθή κι από πίστη ανυπόκριτη. Μα επειδή αυτά τα πράγματα μερικοί δεν μπόρεσαν να τα πετύχουν, παρασύρθηκαν σε άσκοπες συζητήσεις και θέλοντας να παραστήσουν τους δασκάλους του νόμου, δεν καταλαβαίνουν ούτε αυτά που λένε ούτε εκείνα για τα οποία δίνουν τόσο σίγουρες διαβεβαιώσεις!
Βέβαια, ξέρουμε ότι ο νόμος είναι καλός, αν κανείς τον χρησιμοποιεί όπως πρέπει.}
(Διάλογος με τη Βασίλισσα)
