Διαταραχές ύπνου — Νυχτερινός τρόμος — Εφιάλτες — Υπνοβασία — Νυχτερινή ενούρηση

Εφιάλτες
Υπνοβασία
Νυχτερινός τρόμος
Νυχτερινή ενούρηση
Διαταραχές της έναρξης και διατήρησης του ύπνου

Sleep Problems in Children

Ο ύπνος είναι πολύ σημαντικός για όλους, ανεξάρτητα από την ηλικία, επειδή αποτελεί παράγοντα ισορροπίας. Οι διαταραχές ύπνου δεν αποτελούν πρόβλημα μόνο των ενηλίκων, αφού ξεκινούν από την αρχή της ζωής και παρουσιάζονται σε παιδιά κάθε ηλικίας. Παρατηρούνται στο 20-30 % των παιδιών τα πρώτα 4 χρόνια της ζωής τους και στο 12 % σε παιδιά σχολικής ηλικίας.
Ορισμένες φορές οι διαταραχές του ύπνου στα παιδιά είναι μεταβατικές και αποτελούν αντιδραστικά φαινόμενα προς το περιβάλλον ή συνδέονται με συναισθηματικές ή αναπτυξιακές φάσεις του παιδιού. Άλλες διαταραχές ύπνου ωστόσο είναι σοβαρότερες γιατί μειώνουν σημαντικά την λειτουργικότητα του παιδιού και μπορεί να το συνοδεύουν μέχρι την ενήλική του ζωή.

Νυχτερινός τρόμος
Τι είναι ο νυχτερινός τρόμος;
Ο νυχτερινός τρόμος παρατηρείται στο 8% των παιδιών και εμφανίζεται συνήθως 2 ώρες μετά από όταν αποκοιμιούνται. Το παιδί ξυπνά απότομα και σε κατάσταση τρόμου, ουρλιάζει, είναι ιδρωμένο και αναπνέει γρήγορα. Μπορεί να διώξει τους γονείς μακριά του όταν πηγαίνουν κοντά του. Μπορεί να έχει τα μάτια του ανοιχτά με βλέμμα αφηρημένο και να μουρμουρά ακατανόητες λέξεις, στην πραγματικότητα όμως, το παιδί δεν είναι ξύπνιο. Τα επεισόδια αυτά διαρκούν από μερικά λεπτά έως και μισή ώρα και την επόμενη μέρα το παιδί δεν θυμάται τίποτα από το συμβάν. Οι βραδινοί παροξυσμοί φόβου κάνουν την εμφάνισή τους γύρω στα δύο χρόνια και εμφανίζονται πιο συχνά σε παιδιά ηλικίας μεταξύ πέντε και 12 χρόνων. Το φαινόμενο είναι πιο συχνό σε αγόρια και φαίνεται ότι σε μερικές οικογένειες εμφανίζεται πιο συχνά.

Πώς αντιμετωπίζονται;
Αφού σιγουρευτούμε ότι δεν υπάρχει κάποιο οργανικό αίτιο για το οποίο πρέπει να απευθυνθούμε στον παιδίατρο, παρηγορούμε το παιδί με καθησυχαστικά λόγια και θα ηρεμήσει σύντομα. Πρέπει οι γονείς να συνειδητοποιούν ότι στην ουσία το παιδί κοιμάται όταν έχει ένα επεισόδιο με νυχτερινό τρόμο. Δεν έχει συνείδηση και δεν είναι προσανατολισμένο.
Μην προσπαθήσετε να ξυπνήσετε το παιδί και αποφύγετε να ανάψετε τα φώτα στο δωμάτιο γιατί θα του προκαλούσε μόνο σύγχυση. Αν υπάρχουν συχνά επεισόδια νυχτερινού τρόμου, μπορεί να γίνεται προγραμματισμένη αφύπνιση του παιδιού περίπου μισή ώρα πριν την ώρα που συμβαίνει συνήθως το επεισόδιο.
Επειδή πιστεύεται ότι ο νυχτερινός τρόμος συνδέεται με την κούραση, θα ήταν καλό να τηρούνται αυστηρά τις ώρες ύπνου.

Διαταραχές της έναρξης και διατήρησης του ύπνου
Τι είναι; Οι διαταραχές της έναρξης και διατήρησης του ύπνου είναι τα συχνότερα προβλήματα ύπνου. Στις περιπτώσεις διαταραχής έναρξης του ύπνου, ένα παιδί παρουσιάζει προβλήματα στο να πάει... 
στο κρεβάτι του να κοιμηθεί. Μπορεί να θέλει να αποκοιμηθεί στο σαλόνι, να ξαπλώνει η μητέρα του μαζί του ή να κοιμάται στο κρεβάτι των γονιών του.

Στις διαταραχές στη διατήρηση του ύπνου, το παιδί αφού έχει αποκοιμηθεί, ξυπνά τη νύχτα, κλαίει και επιζητά την προσοχή των γονιών του. Μερικά παιδιά ξυπνούν αρκετές φορές τη νύχτα και ζητούν διάφορα πράγματα, ησυχάζουν γρήγορα και ξανακοιμούνται ενώ άλλα παιδιά θέλουν τους γονείς τους να μείνουν κοντά τους ώσπου να ξανακοιμηθούν. Το πρόβλημα στην διαταραχή διατήρησης του ύπνου του παιδιού δεν είναι το ξύπνημα ή «μισοξύπνημα» τη νύχτα. Το πραγματικό πρόβλημα δημιουργείται επειδή το παιδί δεν μπορεί να ξανακοιμηθεί χωρίς τη «βοήθεια» των γονιών του.

Πώς δημιουργούνται; 
Οι συνήθειες του ύπνου του παιδιού επηρεάζονται από παράγοντες όπως πείνα, πόνος, αρρώστιες αλλά και από την γενική «ατμόσφαιρα» στο σπίτι, το οικογενειακό κλίμα, τυχόν οικογενειακά προβλήματα, την παρουσία αδελφών, άγχος και βιώματα του παιδιού κατά τη διάρκεια της ημέρας αλλά και από τη διαχείριση της «διαδικασίας ύπνου» από τους γονείς.

Διαταραχή έναρξης ύπνου
Αρκετοί γονείς, μόλις πλησιάζει η ώρα του ύπνου, αναστατώνονται, γιατί σκέφτονται πόσο θα υποφέρουν προκειμένου να πείσουν το παιδί να πάει στο κρεβάτι και να κοιμηθεί.

Πώς αντιμετωπίζεται;
Θα πρέπει οι γονείς να ακολουθήσουν ορισμένα βήματα που θα βοηθήσουν τα παιδιά να μπουν σε «πρόγραμμα ύπνου».

• Το πρώτο βράδυ που θα εφαρμόσετε αυτό το «πρόγραμμα», φροντίστε να νυστάζει το παιδί πολύ, π.χ. να το βάλετε αργά για ύπνο ή να μην έχει κοιμηθεί το μεσημέρι.
• Δημιουργήστε μια διαδικασία «ρουτίνας» πριν πάει το παιδί για ύπνο η οποία θα «εκτελείται» κάθε βράδυ με την ίδια σειρά με τρυφερότητα, σταθερότητα και ηρεμία (π.χ. κάνει ένα μπάνιο, πλένει τα δόντια του, διαβάζετε ένα παραμύθι). Αυτή η «ιεροτελεστία» προετοιμάζει το παιδί για την αλλαγή από την εγρήγορση και διασκέδαση της ημέρας στην χαλάρωση και ξεκούραση της νύχτας. Δραστηριότητες όπως έντονα παιχνίδια, παρακολούθηση ταινιών ή τηλεόρασης δεν ενδείκνυνται για αυτή τη φάση προσαρμογής διότι αντί να χαλαρώνουν το παιδί, ανεβάζουν την έντασή του και κατά συνέπεια το δυσκολεύουν να ηρεμήσει.
• Στη συνέχεια βάλτε το για ύπνο, φροντίζοντας να έχουν ικανοποιηθεί όλες οι βιολογικές του ανάγκες (τουαλέτα, δίψα κ.τ.λ.), έτσι ώστε το παιδί να μη μπορεί να παρατείνει την ώρα που θα ξαπλώσει στο κρεβάτι με τέτοιου είδους ζητήματα.
• Μετά του λέτε καληνύχτα και φεύγετε από το δωμάτιο.
• Είναι πολύ σημαντικό, να μη μείνετε κοντά στο παιδί, κρατώντας το χέρι του ή ξαπλώνοντας μαζί του ώσπου να αποκοιμηθεί, γιατί έτσι το ενθαρρύνετε να μείνει ξύπνιο. Όταν το παιδί μαθαίνει να αποκοιμιέται με τον γονιό δίπλα του, θα αναστατωθεί αν ξυπνήσει τη νύχτα και δεν βρει τη μαμά δίπλα του και θα κλαίει. Εάν μάθει από την αρχή να είναι μόνο του στο κρεβάτι έχουμε πολύ μεγαλύτερες πιθανότητες να ξανακοιμάται χωρίς φόβο μετά από ένα ξύπνημα τη νύχτα.
• Αν αρχίσει να κλαίει μόλις φύγετε από το δωμάτιο, μην επιστρέψτε αμέσως. Αν συνεχίσει να κλαίει, μπείτε στο δωμάτιό του, αλλά ο μοναδικός σας σκοπός θα πρέπει να είναι απλά να του διαβεβαιώστε ότι είστε κοντά του. Μιλήστε του μονολεκτικά κάτι σαν: «Είναι ώρα για ύπνο τώρα» ή «Κοιμήσου τώρα» Δεν θα ήταν σκόπιμο να το πάρετε αγκαλιά ή να του μιλήσετε πέρα από την καθησυχαστική φράση διότι αυτή η συμπεριφορά σας θα λειτουργούσε ως ενίσχυση με αποτέλεσμα να παρατείνεται όλη αυτή η διαδικασία. Θα το βάλετε στη κατάλληλη θέση για να κοιμηθεί και θα του πείτε μονολεκτικά «Κοιμήσου τώρα», δηλαδή δεν ασχολείστε ιδιαίτερα μαζί του (δεν ενισχύετε) και ο σκοπός είναι μόνο να δείξετε στο παιδί ότι βρίσκεστε κοντά. Αυτή η διαδικασία θα επαναληφθεί ώσπου να κοιμηθεί το παιδί.
• Σε περίπτωση που το παιδί σηκώνεται από το κρεβάτι. Στην αρχή του «προγράμματος» θα ήταν καλό οι γονείς να είναι κοντά στο δωμάτιο του παιδιού έτσι ώστε στην περίπτωση αυτή να μη μπορεί να απομακρύνεται πολύ από το κρεβάτι του. Όταν σηκώνεται λοιπόν το παιδί από το κρεβάτι του, θα το πάρουμε από το χέρι και θα το βάλουμε σιωπηλά πάλι στο κρεβάτι του, ήρεμα αλλά αποφασιστικά. Αυτή η διαδικασία επαναλαμβάνεται ώσπου να κοιμηθεί το παιδί.

Διαταραχή διατήρησης ύπνου
Τι είναι; Το παιδί ξυπνάει τρεις έως και δέκα φορές κάθε βράδυ, είναι αδύνατο να ξανακοιμηθεί μόνο του χωρίς βοήθεια, πετάγεται με τον παραμικρό θόρυβο και κοιμάται λιγότερες ώρες από το φυσιολογικό.

Τι μπορούμε να κάνουμε;

• Μπορούμε να το βοηθήσουμε να ρυθμιστεί καλύτερα το «βιολογικό του ρολόι». Αυτό μπορεί να γίνει με το να μάθει τη διαφορά ανάμεσα στη νύχτα και τη μέρα.
• Στην αρχή της ζωής τους, τα μωρά δεν έχουν μάθει να ξεχωρίζουν την ημέρα από τη νύχτα με συνέπεια κάποια από αυτά να κοιμούνται όλη μέρα μένοντας ξύπνια τη νύχτα. Προσπαθήστε να βοηθήστε από νωρίς το παιδί σας να μάθει να διαχωρίζει την ημέρα από την ήρεμη νύχτα και έτσι να εγκατασταθεί ο βιολογικός ρυθμός εγρήγορσης και ηρεμίας. Την ημέρα να είναι φωτεινό το δωμάτιο και να έχει τους φυσιολογικούς ήχους της ημέρας χωρίς να περπατάτε στα νύχια όταν κοιμάται την ημέρα. Όταν ταΐζετε το μωρό σας τη νύχτα, να είστε πολύ σύντομη χωρίς ιδιαίτερες αγκαλιές και χωρίς πολλά λόγια.
• Φορέστε του πιτζάμες μόνο την ώρα που πάει για ύπνο.
• Στα ημερήσια γεύματα να κυριαρχεί ο διάλογος ενώ στα βραδινά / νυχτερινά η ησυχία.
• Δημιουργήστε τις κατάλληλες συνθήκες ύπνου (σωστή θερμοκρασία, ηρεμία κ.τ.λ.)
• Βοηθήστε το παιδί να συνδέσει τον ύπνο με κάποιο αντικείμενο που έχει μαζί του τη διάρκεια της νύχτας και απομακρύνετε όλα τα άλλα παιχνίδια από το κρεβάτι του.
• Όταν το παιδί ξυπνήσει τη νύχτα και σας αναζητά, ελέγξτε πρώτα αν είναι αδιάθετο ή αν έχει λερωθεί. Αν τίποτα από αυτά δεν ισχύει, απλά βάλτε το σε μια άνετη θέση ύπνου χωρίς να του μιλάτε, δίχως να ανάψετε το φως ή να το πάρετε αγκαλιά. Ένα καθησυχαστικό «σσσσς....» είναι αρκετό.

Αν το παιδί ξυπνά τη νύχτα και ζητά τροφή. 
Αν το παιδί ζητά τροφή / γάλα τη νύχτα και οι γονείς το ταΐζουν κατά τη διάρκεια της νύχτας, ενισχύουν αυτή τη συμπεριφορά και δημιουργούν έναν φαύλο κύκλο προσφοράς και ζήτησης που μπορεί να διαρκέσει πολύ καιρό. Άμεση συνέπεια είναι η υγρή πάνα από την οποία το παιδί ξυπνά και ξαναπεινάει. Αυτός ο φαύλος κύκλος μπορεί να οδηγήσει σε πολλές ξάγρυπνες νύχτες για τους γονείς αλλά και για το παιδί με αρνητικές επιπτώσεις για την σωματική και ψυχολογική τους κατάσταση και ακόμη μπορεί να έχει ως αποτέλεσμα μια ανεπιθύμητη αύξηση βάρους και τερηδόνα του παιδιού. Οι γονείς λοιπόν θα ήταν καλό να βοηθήσουν το παιδί τους να προσαρμοστεί σταδιακά αλλά σταθερά σε έναν λειτουργικό ρυθμό εγρήγορσης και χαλάρωσης με το να αντικαταστήσουν το νυχτερινό γεύμα του με λίγο νεράκι, παρά τις τυχόν διαμαρτυρίες του παιδιού.
 
Όταν το παιδί θέλει να κοιμάται στο κρεβάτι των γονιών
Γιατί συμβαίνει;

• Πολλοί γονείς δέχονται χωρίς αντιρρήσεις να κοιμάται το παιδί τους στο κρεβάτι τους καθώς τους απαλλάσσει από αναστάτωση και ξενύχτια κατά τη διάρκεια της νύχτας.
• Μερικοί γονείς επίσης, που απουσιάζουν πολλές ώρες από το σπίτι κατά τη διάρκεια της ημέρας, έχουν τη λανθασμένη εντύπωση πως αν κοιμηθούν με το παιδί τους, θα αναπληρώσουν, με κάποιο τρόπο, την επαφή τους με αυτό που έχασαν κατά τη διάρκεια της μέρας. Ουσιαστικά δηλαδή κοιμούνται μαζί με το παιδί για την αντιμετώπιση των δικών τους ενοχών.
• Άλλοι γονείς πάλι, αντί να αντιμετωπίσουν δυσκολίες στη σχέση με το σύντροφό τους, βάζουν το παιδί «ανάμεσα τους» και πρακτικά και συμβολικά για να αποφύγουν την αντιμετώπιση και λύση των προβλημάτων στη σχέση τους.
• Πολλές φορές επίσης, η αρχική «εξαίρεση», π.χ. όταν το παιδί είναι άρρωστο και η μητέρα νιώθει μεγαλύτερη ασφάλεια όταν κοιμάται μαζί με το παιδί της, γίνεται πολύ γρήγορα «κανόνας» και καθημερινότητα και το παιδί διεκδικεί με μεγάλη επιμονή τη θέση στο κρεβάτι των γονέων του.

Γιατί δεν πρέπει να κοιμηθεί το παιδί στο κρεβάτι των γονέων;

• Στην Αμερική, 50 παιδιά πεθαίνουν κάθε χρόνο από πνιγμό επειδή κοιμούνται στο ίδιο κρεβάτι με ένα ενήλικο άτομο. Η πλειοψηφία των παιδιών αυτών είναι ηλικίας κάτω των 3 μηνών.
• Από έρευνες διαπιστώθηκε ότι το 54% των αιφνίδιων θανάτων βρεφών επέρχεται όταν το μωρό κοιμάται με τους γονείς.
• Έρευνες έχουν δείξει πόσο σημαντικό είναι για τα παιδιά να κοιμούνται μόνα τους από νωρίς. Ο ύπνος του παιδιού με τους γονείς συμβολίζει τη διατήρηση του αδιαίρετου μεταξύ της μητέρας και του μωρού, το οποίο υπήρχε κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, γεγονός που παρεμποδίζει την αυτονομία του παιδιού. Τόσο το παιδί όσο και ο γονέας πρέπει να απογαλακτιστεί, γιατί όταν αφήνουμε ένα παιδί να κοιμάται μαζί μας τότε του καλλιεργούμε την ανασφάλεια, την φοβία και το εμποδίζουμε να γίνει ανεξάρτητο και να έχει αυτοπεποίθηση.

Τι πρέπει να κάνουν οι γονείς;

• Οι γονείς θα ήταν καλό να αναρωτηθούν, για ποιους λόγους η αρχική εξαίρεση να κοιμάται το παιδί στο κρεβάτι των γονιών ή να κοιμάται με τον έναν γονιό και ο άλλος γονιός να κοιμάται στο παιδικό κρεβάτι, μετατράπηκε σε κανόνα.
• Πρέπει ο γονέας να κάνει μια ειλικρινή συζήτηση με τον εαυτό του και να σκεφτεί αν ίσως ασυνείδητα «τοποθετεί» το παιδί ανάμεσα στο ζευγάρι για να μην αντιμετωπίσει κάποιο πρόβλημα που υπάρχει με το σύντροφο ή αν συγχέει την ανάγκη του παιδιού για αγάπη με τη δική του ανάγκη και να το χρησιμοποιεί ως υποκατάστατο για την αγάπη που δεν βρίσκει από τον σύντροφό της / του και που την αναζητάει στο παιδί.
• Πρέπει να συμφωνήσουν και οι δύο γονείς για την «τακτική» που θα ακολουθήσουν και να δουλέψουν μαζί για έναν κοινό στόχο. Ο ένας πρέπει να είναι το στήριγμα για τον άλλον και αντίστοιχα. Αν ο ένας από τους δυο κοντεύει να υποκύψει, να είναι ο άλλος δίπλα σταθερός για να τον βοηθήσει. Οι γονείς πρέπει να περιμένουν ότι όσο πιο μεγάλο είναι το παιδί και όσο πιο αβέβαιη και ανασφαλής η συμπεριφορά των γονιών, τόσο πιο έντονη θα είναι η αντίδραση του παιδιού.
• Για αυτό το λόγο, οι γονείς πρέπει να είναι απολύτως πεπεισμένοι και έτοιμοι να ενεργήσουν με τον κατάλληλο τρόπο. Κάθε αβεβαιότητα, κάθε δισταγμός, κάθε υποχώρηση κάνουν τη λύση του προβλήματος και για τους γονείς αλλά πιο πολύ για το παιδί, πιο δύσκολη.
• Οι γονείς πρέπει να είναι σίγουροι ότι το να μην κοιμάται το παιδί τους στο κρεβάτι τους είναι μια σωστή απόφαση που είναι θετική για το παιδί, αλλά και για το ζευγάρι και για όλη την οικογένεια.
• Πρέπει να εξηγήσουν ήσυχα αλλά οριστικά και αποφασιστικά και με πολλά επιχειρήματα ότι από σήμερα το παιδί θα κοιμηθεί στο δικό του κρεβάτι. Καλό θα ήταν, να γίνει αυτή η συζήτηση το πρωί ενός Σαββάτου έτσι ώστε να υπάρχει ελευθερία χρόνου και οι γονείς να επιδιώκουν τη συμφωνία του παιδιού. Ακόμα και αν αυτό δεν είναι εφικτό, οι γονείς πρέπει να επιμένουν και να δείχνουν μια σταθερή στάση η οποία δεν μπορεί να μεταποιηθεί από το παιδί.
• Στη συνέχεια μπορεί να ακολουθηθεί η ίδια διαδικασία όπως περιγράφεται στην αντιμετώπιση διαταραχών έναρξης του ύπνου.

Εφιάλτες
Τι είναι οι εφιάλτες;
Οι εφιάλτες εμφανίζονται γύρω στην ηλικία των δύο χρόνων και είναι πιο συχνοί μεταξύ τριών - τεσσάρων ετών, στην ηλικία των ερωτήσεων «γιατί;» διότι σε αυτή την ηλικία το παιδί αναπτύσσεται γρήγορα και το απασχολούν πάρα πολλά πράγματα από το γύρω του κόσμο. Είναι η ηλικία των μεγάλων κατακτήσεων της ανάπτυξης, της συναισθηματικής ζωής και της ζωής των σχέσεων με τους άλλους, της ανάπτυξης της προσωπικής αυτονομίας και προσωπικής ταυτότητας του παιδιού. Επίσης σε αυτή την ηλικία, το παιδί δεν μπορεί να ξεχωρίσει ακόμη το όνειρο από την πραγματικότητα, το πραγματικό από το αληθινό.

Οι εφιάλτες είναι τρομακτικά όνειρα. Το ένα στα τέσσερα παιδιά έχει εφιάλτες περισσότερες από μία φορά την εβδομάδα. Όταν το παιδί έχει δει έναν εφιάλτη, είναι εντελώς ξύπνιο και αναστατωμένο, φωνάζει και μπορεί να θυμηθεί αυτό που είδε, έστω και αν δυσκολεύεται να το περιγράψει. Το παιδί φοβάται και κλαίει αλλά είναι προσανατολισμένο και επικοινωνεί σε αντίθεση με τον νυχτερινό τρόμο, όπου συνήθως όταν ξυπνάει, δεν επικοινωνεί άμεσα.

Από τι προκαλούνται;
Ένας εφιάλτης μπορεί να έχει ψυχοσυναισθηματικά αίτια αλλά μπορεί και να προκαλείται από «καθημερινά» γεγονότα, όπως καινούργιες εμπειρίες και βιώματα. Κυρίως όμως, οφείλεται στην αυξημένη φαντασία του παιδιού η οποία ακόμη δεν πλαισιώνεται από την κοινή λογική. Τα ερεθίσματα και βιώματα της ημέρας επεξεργάζονται από το παιδί κατά τη διάρκεια της νυχτερινής εγκεφαλικής δραστηριότητας και αναβλύζουν πάλι με την μορφή ονείρων.

Πώς αντιμετωπίζονται;
Αντιθέτως με την περίπτωση του νυχτερινού τρόμου, το παιδί όταν έχει δει έναν εφιάλτη και κλαίει, είναι προσανατολισμένο και ξέρει τι του συμβαίνει. Πολλές φορές θυμάται τι είδε στο όνειρό του και χρειάζεται τη βοήθεια των γονέων του για να συνειδητοποιήσει ότι δεν υπάρχει τίποτα το απειλητικό γύρω του και ότι μπορεί να κοιμηθεί με ασφάλεια. Προσπαθήστε να μην παίρνετε το παιδί στο κρεβάτι σας, γιατί έτσι περνάτε το μήνυμα ότι κάτι απειλητικό υπάρχει στο δωμάτιό του και έμμεσα καλλιεργείτε με αυτό τον τρόπο τον φόβο και την ανασφάλεια στο παιδί σας.
 
Υπνοβασία
Tί είναι;
Το παιδί περπατάει ή κάνει διάφορες κινήσεις ενώ κοιμάται - συνήθως με ανοιχτά μάτια, που όμως κοιτούν στο κενό και με ανέκφραστο πρόσωπο. Μπορεί στον ύπνο του να φωνάζει, να κλαίει ή να γελάει είτε να λέει σκόρπιες λέξεις και ακατάληπτες φράσεις. Όταν υπνοβατεί, το παιδί δεν είναι ξύπνιο και την άλλη μέρα δεν θυμάται το συμβάν. Η υπνοβασία παρατηρείται συχνότερα στα αγόρια και στην ηλικία μεταξύ πέντε και δέκα χρονών.

Τα αίτια της υπνοβασίας:
Η υπνοβασία συνήθως δεν συνοδεύεται από άλλα συμπτώματα. Συνδέεται κυρίως με γενετικούς και εξελικτικούς παράγοντες. Οι κρίσεις μπορεί ωστόσο να επιδεινωθούν από ψυχολογικές πιέσεις.

Πώς αντιμετωπίζεται;
Η υπνοβασία δεν θεωρείται μια παθολογική κατάσταση. Οι γονείς πρέπει να παραμένουν ήρεμοι και να μην πανικοβάλλονται. Πρέπει απλά να λάβουν μέτρα ασφάλειας ώστε το παιδί που υπνοβατεί, να μην τραυματιστεί και να το οδηγούν ασφάλεια στο κρεβάτι του. Δεν πρέπει να το ξυπνούν την ώρα που υπνοβατεί, παρά μόνο σε ειδικές περιπτώσεις όπου μπορεί να χρησιμοποιηθεί η τεχνική της προγραμματισμένης αφύπνισης μισή ώρα πριν από την ώρα που συνήθως υπνοβατεί το παιδί αρχίζει να υπνοβατεί. Ακόμη θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ένα σύστημα που να ειδοποιεί τους γονείς ότι το παιδί έχει σηκωθεί από το κρεβάτι.
 
Νυχτερινή ενούρηση
Τι είναι;
Καθώς μεγαλώνει το παιδί η συχνότητα της ούρησης μειώνεται και η δυνατότητα να κρατάει ούρα αυξάνεται.
Μιλάμε για νυχτερινή ενούρηση εάν το παιδί βρέχεται τουλάχιστον 2 φορές το μήνα μετά από τα 5 χρόνια του (DSM - IV). Πρόκειται για ένα σύμπτωμα που αφορά το 10 - 15 % των παιδιών 6 - 7 χρονών με μια σαφή υπεροχή των αγοριών (2 προς 1) σε σχέση με τα κορίτσια.

Η πρωτοπαθής ενούρηση αφορά παιδιά που δεν έχουν αποκτήσει ποτέ τον έλεγχο της ουροδόχου κύστης και αποδίδεται κυρίως σε βιολογικούς και γενετικούς παράγοντες. Υπάρχουν ενδείξεις ότι η πρωτοπαθής ενούρηση οφείλεται σε βιολογικούς - γενετικούς παράγοντες και θεωρείται καθυστέρηση της ωρίμασης.

Η δευτεροπαθής ενούρηση αφορά παιδιά που είχαν αποκτήσει τον έλεγχο της ουροδόχου κύστης και εμφανίζουν ενούρηση, συνήθως μετά από ένα σημαντικό για τον μικρόκοσμο του παιδιού γεγονός (π.χ. τη γέννηση ενός αδελφού, το ξεκίνημα ή η επιστροφή στο σχολείο, προβλήματα στη σχέση των γονέων κ.τ.λ.).

Τα αίτια της νυχτερινής ενούρησης:
Μεγάλο ρόλο όσον αφορά τα αίτια της πρωτοπαθούς νυχτερινής ενούρησης παίζει η κληρονομικότητα: όταν οι δύο γονείς ήταν ενουρητικοί, τα παιδιά τους έχουν πιθανότητες έως και 70 % να παρουσιάσουν το ίδιο πρόβλημα, ενώ όταν το πρόβλημα της ενούρησης ταλαιπωρεί τον ένα γονέα, τότε το ποσοστό κυμαίνεται στο 40 %. Από έρευνες έχει διαπιστωθεί ότι τα παιδιά στις περιπτώσεις κληρονομικότητας σταματούν την ενούρηση περίπου στην ίδια ηλικία που σταμάτησαν και οι γονείς τους.
Πέρα από την κληρονομικότητα και ειδικά σε περιπτώσεις δευτεροπαθούς ενούρησης τα αίτια της νυχτερινής ενούρησης ενός παιδιού χρίζουν εξέτασης ανά περίπτωση.

Πώς πρέπει να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα οι γονείς;
Οι γονείς πρέπει να έχουν υπ' όψιν τους ότι για ένα διάστημα έως και δώδεκα μήνες αφότου άρχισε το παιδί να χρησιμοποιεί την τουαλέτα, είναι αναμενόμενο να βραχεί κάποιες φορές ή και κάθε νύχτα. Επίσης, αν το παιδί είναι δραστήριο, ακολουθεί κανονικά το πρόγραμμά του (π.χ. παιδικός σταθμός, παιχνίδι, φαγητό) και δεν παρουσιάζει συμπεριφορές που ανησυχούν τους γονείς, η περιοδική νυχτερινή αλλά και η περιστασιακή πρωινή ενούρηση μέχρι την ηλικία των πέντε ετών δεν πρέπει να τους προβληματίζει. Εάν το παιδί εμφανίζει νυχτερινή ενούρηση μετά την ηλικία των 6 χρόνων, οι γονείς πρέπει σαν πρώτο βήμα να απευθυνθούν στον παιδίατρό τους.
Όταν έχουν αποκλειστεί οργανικά αίτια, τότε θα ήταν καλό οι γονείς να απευθυνθούν σε έναν ειδικό (ψυχολόγο ή παιδοψυχίατρο) και να συμβουλευτούν για την αντιμετώπιση της νυχτερινής ενούρησης.
Η κάθε περίπτωση πρέπει να εξετάζεται ξεχωριστά διότι στην εμφάνιση και στην ορθή αντιμετώπιση της νυχτερινής ενούρησης πρέπει να λαμβάνονται υπ' όψιν πολλοί παράγοντες, όπως η ηλικία του παιδιού καθώς και η προσωπικότητά του, τυχόν ψυχολογικές πιέσεις, φοβίες και ανησυχίες του, οι σχέσεις των μελών της οικογένειας καθώς και η οικογενειακή κατάσταση και οι συνθήκες ζωής γενικότερα, έτσι ώστε να βρεθεί η σωστή αντιμετώπιση για το συγκεκριμένο παιδί. Ειδικά στην περίπτωση της δευτεροπαθούς ενούρησης δεν είναι δυνατόν να περιοριστούμε αποκλειστικά στο «σύμπτωμα ενούρηση» αλλά θα πρέπει να διερευνηθούν τα βαθύτερα αίτια του συμπτώματος αυτού.  

Ανάλογα με την περίπτωση μπορεί να φέρνουν θετικό αποτέλεσμα τα παρακάτω:

• Μην μαλώνετε ή ειρωνεύεστε το παιδί όταν παρουσιάζει νυχτερινή ενούρηση για να μην του δημιουργήσετε ενοχές.
• Δώστε του κίνητρα επιβράβευσης για κάθε στεγνή νύχτα ώστε να ενισχύσετε τη θέλησή του να μην βρέξει το κρεβάτι του. Μπορείτε π.χ. πάνω σε έναν πίνακα να τοποθετείτε αστεράκια για κάθε «στεγνή» νύχτα και όταν τα αστεράκια συμπληρώσουν έναν αριθμό που έχει συμφωνηθεί από πριν, το παιδί κερδίζει ένα «βραβείο - δώρο».
• Μάθετε το παιδί σας να εξασκείται στον έλεγχο της ούρησης με το να αυξάνει το χρονικό διάστημα που μεσολαβεί ανάμεσα στις ουρήσεις της ημέρας.
• Φροντίστε ώστε το παιδί να μπορεί να πάει εύκολα στην τουαλέτα το βράδυ αν χρειαστεί (π.χ. αφήστε αναμμένο κάποιο φως όλη τη νύχτα).
• Μάθετε το παιδί να πηγαίνει στην τουαλέτα με πρόγραμμα (π.χ. κάθε δύο ώρες) και να χαλαρώνει και να μην βιάζεται κατά την διάρκεια της ούρησης.
• Μη σηκώνετε το παιδί σας σε αυθαίρετες ώρες τη νύχτα για να πάει τουαλέτα γιατί με αυτό τον τρόπο αντί να βοηθήστε το παιδί, διαιωνίζεται το πρόβλημα διότι το παιδί δεν εκπαιδεύεται στο να αντιλαμβάνεται τα ερεθίσματα της γεμάτης κύστης και η ίδια η κύστη δεν μαθαίνει σε μεγαλύτερη χωρητικότητα. Αντιθέτως, ελέγξτε μέχρι ποια ώρα μπορεί να κρατηθεί τη νύχτα (π.χ. ως τις και 5 η ώρα το πρωί ) και σηκώστε το συστηματικά 30 λεπτά πριν αυτή την ώρα. Σταδιακά προσπαθήστε να φέρετε αυτή την ώρα αργά και σταδιακά κοντά στην ώρα που ξυπνά το παιδί φυσιολογικά για να πάει στο σχολείο του.
• Αφού ο ειδικός το θεωρεί σκόπιμο, μπορεί να χρησιμοποιηθεί μια συσκευή αφύπνισης η οποία ενεργοποιείται μόλις το παιδί αρχίσει την ενούρηση στον ύπνο του. Έτσι το παιδί ξυπνά και θα ολοκληρώσει την ούρησή του στην τουαλέτα χωρίς να βρέχει (πολύ) το κρεβάτι του. Με τη συσκευή αφύπνισης αναφέρεται ποσοστό επιτυχίας 68%. Σε μερικές περιπτώσεις υπάρχει βελτίωση μετά από δύο εβδομάδες ενώ σε άλλες μετά από μερικούς μήνες.
• Στην κλινική πράξη έχει αποδειχτεί επίσης ιδιαίτερα αποτελεσματικά η εφαρμογή της τεχνικής της αυθυποβολής. Πριν κοιμηθεί το παιδί το διδάσκουμε να φανταστεί ένα μέρος εντελώς στεγνό και να πει μέσα του φράσεις όπως: «παραμένω στεγνός», «είμαι δυνατός» και «έχω τον έλεγχο».

Οι διάφορες διαταραχές στον ύπνο των παιδιών λοιπόν, είναι φαινόμενα που μπορούν με τις κατάλληλες τεχνικές με σωστούς χειρισμούς, να αντιμετωπιστούν με επιτυχία. Οι γονείς απλώς θα πρέπει να είναι υπομονετικοί και ταυτόχρονα σταθεροί και να μην υποκύπτουν ούτε στις απαιτήσεις των παιδιών τους, αλλά ούτε στον λιγότερο κουραστικό γι΄αυτούς τρόπο. Αν οι γονείς θέλουν να έχουν θετικά αποτελέσματα, μόνιμα και όχι προσωρινά, τότε χρειάζεται να επέμβουν με τρόπο που να συνδυάζει τρυφερότητα, υπομονή και επιμονή.
 
Η Καρόλα Folle-Αλέπη Ψυχολόγος - Παιδοψυχολόγος, Πτυχιούχος Ψυχολογίας - Πανεπιστημίου Marburg - Γερμανίας, αναλύει στο Υγειαonline.gr, τα «νυχτερινά» προβλήματα (διαταραχές) που μπορεί να αντιμετωπίσουν τα παιδιά, σχολικής και προσχολικής ηλικίας. 

www.logotherapeia-kalamata.gr
www.carola-alepi.gr

Σχετικά:

• Προβλήματα ύπνου του παιδιού | To χαμομηλάκι 20 Μαι 2012
• Το παθητικό κάπνισμα οδηγεί σε διαταραχές ύπνου στα παιδιά!! ~ To ... 
• Οι διαταραχές του ύπνου στα παιδιά
  Sleep and Sleep Disorders ... 26 Ιουλ 2011
• Ο νυχτερινός ύπνος μπορεί να γίνει μαρτύριο για το ... - To χαμομηλάκι 21 Δεκ 2010
• Όταν ο ύπνος... δεν παίρνει τα παιδιά και... - To χαμομηλάκι 02 Ιαν 2012
• Ένας σιωπηλός εχθρός - To χαμομηλάκι 21 Ιουλ 2009
• Νυχτερινή ενούρηση | To χαμομηλάκι 01 Αυγ 2007
• Νυχτερινοί τρόμοι | To χαμομηλάκι 02 Ιουλ 2012
• Ώρα για ύπνο ~ To χαμομηλάκι