«Το κάλεσμα των Μαρμάρων»

Ένα ντοκιμαντέρ για τη διασπορά των ελληνικών αρχαιοτήτων στην Ευρώπη

«Τα αρχαία ελληνικά έργα τέχνης υπήρξαν αντικείμενο θαυμασμού από την ώρα της δημιουργίας τους. Υμνήθηκαν, λατρεύτηκαν, καταξιώθηκαν σαν σύμβολα κύρους και δόξας. Στόλισαν τη Ρώμη. Μεταφέρθηκαν στην Κωνσταντινούπολη. Άντεξαν στη διαδοχή των θρησκειών. Ό,τι ακολούθησε όμως, την ευρωπαϊκή Αναγέννηση, δεν είχε προηγούμενο. Το Κάλεσμα των Μαρμάρων αφύπνισε την αρχαιότητα. Ένας νέος κόσμος γεννήθηκε. Χιλιάδες άνθρωποι ενεπλάκησαν σε ένα αστείρευτο κυνήγι πολιτιστικών θησαυρών, αναζητώντας άλλοτε τη φήμη και τον πλούτο και άλλοτε την ομορφιά και τη μνήμη. Αυτή είναι η ιστορία τους...»

Αιώνες πριν τη λεηλασία της Ακρόπολης των Αθηνών και τον ακρωτηριασμό του Παρθενώνα από τον λόρδο Έλγιν, ήδη από τον 13ο αιώνα, η Ευρώπη στράφηκε στην ελληνική αρχαιότητα.

Ποιες συγκυρίες πυροδότησαν τα γεγονότα και άνοιξαν τον δρόμο για την «αφύπνιση της αρχαιότητας»;

Ποιόν ρόλο διαδραμάτισαν εκείνη την πρώτη περίοδο, οι Έλληνες λόγιοι που μετανάστευσαν στην Ιταλία, αλλά και φυσιογνωμίες, όπως ο χαρτογράφος Κριστόφορο Μπουοντελμόντι (Cristoforo Buondelmonti, 1386 - περ. 1430) και ο Κυριακός της Αγκώνας (πραγματικό όνομα, Κυριάκος Πιτσικόλι), έμπορος, ουμανιστής και περιηγητής, που κατέγραψε σχολαστικά τις αρχαιότητες, από τους Δελφούς και την Αθήνα μέχρι την Πελοπόννησο (απεικονίζοντας τες επιπλέον σε σχέδια, αρκετά εκ των οποίων έφτασαν στα χέρια των κορυφαίων καλλιτεχνών της Αναγέννησης);

Τι άλλαξε με την Επανάσταση του 1821 και για ποιόν λόγο θεωρείται κομβικό σημείο; Πόσο εκτεταμένο ήταν το «κυνήγι θησαυρού» για τις ελληνικές αρχαιότητες, που έφερε από τον 15ο αιώνα στην Ελλάδα (τους πρώτους αιώνες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας τα σύνορα ήταν κλειστά) πάσης φύσεως τυχοδιώκτες, τύπου Ιντιάνα Τζόουνς; Πώς έφυγαν οι αρχαιότητες με σημείο εκκίνησης τη Βενετία και στη συνέχεια τη Γαλλία, αλλά και τι ρόλο έπαιξε ο διασκορπισμός τους στη διαμόρφωση της πολιτιστικής ταυτότητας της Δυτικής Ευρώπης; Πώς διαχειριστήκαμε τα μνημεία και τις αρχαιότητες από τη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους και ποιος ο ρόλος των ξένων αρχαιολογικών σχολών;

Και κυρίως, σε ποιο σημείο βρισκόμαστε, όχι μόνο σε σχέση με το πάγιο αίτημα της επιστροφής των Γλυπτών του Παρθενώνα, αλλά του στοχασμού και αναστοχασμού, όσον αφορά τη σχέση μας την Ευρώπη.
 

Η νέα σειρά ντοκιμαντέρ 10 επεισοδίων, με τίτλο «Το κάλεσμα των Μαρμάρων», παραγωγής Cosmote TV, που έκανε πρεμιέρα την Τρίτη 5 Νοεμβρίου (22:00), στο κανάλι της πλατφόρμας Cosmote History -το οποίο είναι αφιερωμένο στην ελληνική ιστορία και τον πολιτισμό- επιχειρεί να διερευνήσει τη σχέση της Ευρώπης με την ελληνική αρχαιότητα και τη διαμόρφωση της νεότερης ευρωπαϊκής πολιτιστικής ταυτότητας, ανιχνεύοντας μία περίοδο 500 ετών και φωτίζοντας σημεία της ιστορίας άγνωστα στο ευρύ κοινό.

Στο ντοκιμαντέρ, που γυρίστηκε, πέραν της Ελλάδας, σε Βενετία, Παρίσι, Λονδίνο, Μόναχο, καταθέτουν τις απόψεις τους σχετικά με το ενδιαφέρον της Δυτικής Ευρώπης για την απόκτηση ελληνικών αρχαιοτήτων, περί τους τριάντα έγκριτους -υψηλής εξειδίκευσης- Έλληνες και Ευρωπαίους ιστορικούς και αρχαιολόγους, μεταξύ των οποίων και οι διευθυντές κορυφαίων αρχαιολογικών σχολών (Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών Αθήνας, Βρετανική Σχολή Αθηνών, Γαλλική Σχολή Αθηνών, Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο Αθηνών, Ιταλική Αρχαιολογική Σχολή Αθηνών) που δραστηριοποιούνται στην Ελλάδα τα τελευταία 150 χρόνια.
  
Ως είναι ευνόητο, στο ντοκιμαντέρ γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στην αρπαγή και τη μεταφορά των Γλυπτών του Παρθενώνα από τον Τόμας Μπρους, 7ο Κόμη του Έλγιν (1803), ενώ τονίζεται ότι η άφιξή τους στο Λονδίνο αποτέλεσε ορόσημο για την εξέλιξη της πόλης.

«Η Αθήνα έγινε πόλη-παράδειγμα για το Λονδίνο. Και όταν έφτασαν τα Γλυπτά του Παρθενώνα στο μουσείο, θεωρήθηκαν μέρος της αθηναϊκής ταυτότητας. Τι είχε το Λονδίνο; Μερικούς σταθμούς διοδίων και μεσαιωνική ρυμοτομία και εντέλει το Βρετανικό Μουσείο είχε πολύ λίγα ακόμα πράγματα να δείξει. Έτσι πήραν παράδειγμα από τη μικρή, γενναία Αθήνα με τα σοκάκια και τα μικρά σπίτια, τη μικρή γενναία Αθήνα και τη δόξα της, πέρα από τη χλιδή», δηλώνει ο δρ Ίαν Τζένκινς, επίτιμος Έφορος του Τμήματος Ελληνικών και Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων του Βρετανικού Μουσείου.
Ο Κλεάνθης Δανόπουλος, δημιουργός του ντοκιμαντέρ, σημείωσε ότι «Το κάλεσμα των Μαρμάρων» -για το οποίο προηγήθηκε μεγάλη έρευνα- «ίσως είναι ένας νέος τρόπος να δούμε την ιστορία», ενώ εξομολογήθηκε ότι, ονειρευόταν να κάνει το ντοκιμαντέρ αυτό είκοσι ολόκληρα χρόνια.

Ο ΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΟΡΥΚΤΟΣ ΠΛΟΥΤΟΣ
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι