Ασφαλώς καλοκαίρι! Μέσα κοινωνικής δικτύωσης και cyberbullying στην εφηβεία

Μέσα κοινωνικής δικτύωσης

Η χρήση του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν αυξηθεί ραγδαία τα τελευταία χρόνια, φαινόμενο το οποίο παρατηρείται ιδιαίτερα κατά την εφηβική ηλικία. Σύμφωνα με ερευνητικά δεδομένα, το 93-97% των εφήβων ηλικίας 13-17 ετών χρησιμοποιούν τουλάχιστον μια πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης, ενώ οι έφηβοι/ες αναφέρουν ότι κατά μέσο όρο, σε ημερήσια βάση, χρησιμοποιούν τρεις διαφορετικές πλατφόρμες.  Τα παραπάνω συνεπάγονται ότι τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης κατέχουν μια κυρίαρχη θέση στη ζωή και στην καθημερινότητά τους. Οι έφηβοι/ες αφιερώνουν σε μεγάλο βαθμό τον ελεύθερο χρόνο τους στις ιστοσελίδες κοινωνικής δικτύωσης στις οποίες απασχολούνται, κατά μέσο όρο, 3 περίπου ώρες ημερησίως (Barry, Sidoti, Briggs, Reiter, & Lindsey, 2017). Το καλοκαίρι αποτελεί περίοδο χαλάρωσης και ξεκούρασης από τις υποχρεώσεις της σχολικής χρονιάς. Οι έφηβοι/ες, επομένως, διαθέτουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο, με αποτέλεσμα να αυξάνεται, όπως είναι φυσικό, τόσο ο χρόνος χρήσης του διαδικτύου, όσο και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

Ηλεκτρονικός Εκφοβισμός (Cyber bullying)

Η φύση του διαδικτύου (ανωνυμία, ταχεία διάδοση πληροφοριών, μεγάλο κοινό, δημοσίευση προσωπικών δεδομένων) και η αυξημένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν συμβάλει στην ενίσχυση του φαινομένου του ηλεκτρονικού εκφοβισμού (cyber bullying) (Νικολόπουλος, 2009). Αυτό συμβαίνει, καθώς μέσω του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι φήμες και τα σχόλια μπορούν να διαδοθούν σε ελάχιστο χρονικό διάστημα, τα άτομα δε γνωρίζουν ποιος/α βρίσκεται πίσω από την οθόνη, τα  ηλεκτρονικά ίχνη δεν μπορούν να εντοπιστούν χωρίς ειδικές γνώσεις, ενώ το άτομο που εκφοβίζεται ηλεκτρονικά δεν έχει κανέναν έλεγχο, καθώς ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένο χώρο ή χρονική περίοδο, όπως είναι για παράδειγμα στην αυλή του σχολείου ή στο σχολικό ωράριο (Kowalski, Limber, & Agatston, 2012; Sygollitou, Psalti & Kapatzia, 2010; Hinduja & Patchin, 2008).

Ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός, λοιπόν, ορίζεται ως το φαινόμενο κατά το οποίο «ένα άτομο ή μια ομάδα ατόμων, χρησιμοποιεί ηλεκτρονικά και διαδικτυακά μέσα επικοινωνίας επανειλημμένα και για μεγάλο χρονικό διάστημα με στόχο να επιτεθεί από πρόθεση σε ένα άλλο άτομο που δεν μπορεί να υπερασπιστεί τον εαυτό του/της» (Smith et. al., 2008). Μπορεί να λάβει διάφορες μορφές όπως, η αποστολή κειμένων, e-mail ή άμεσων μηνυμάτων με κακόβουλο περιεχόμενο, η κακόβουλη δημοσίευση φωτογραφιών ή μηνυμάτων με στόχο την παρενόχληση, η διάδοση φημών και ψευδών γεγονότων οι ανώνυμες κλήσεις και μηνύματα, καθώς και η δημιουργία ιστοσελίδων με κακόφημο υλικό και δημοσιοποίηση φωτογραφιών (Patchin & Hinduja, 2010). Τα παραπάνω χαρακτηριστικά έχουν ως αποτέλεσμα ο ηλεκτρονικός εκφοβισμός να είναι πιο έντονος και τραυματικός για τα θύματα.

Ο ρόλος του γονέα

Οι γονείς, οι οποίοι είναι πλήρως και σωστά ενημερωμένοι για το φαινόμενο του ηλεκτρονικού εκφοβισμού, έχουν τη δυνατότητα να συμβάλλουν στη μείωση των επιπτώσεων για τα παιδιά τους.  Από την άλλη πλευρά, γονείς που αγνοούν τις διαστάσεις του φαινομένου, δεν είναι σε θέση να παρέχουν αποτελεσματική καθοδήγηση και υποστήριξη. Η γνώση, λοιπόν, είναι πολύ σημαντική, καθώς οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, οι οποίοι έχουν επίγνωση των κινδύνων, τείνουν να είναι πιο προσεκτικοί σε σχέση με τη δημοσίευση προσωπικών δεδομένων, ενώ ταυτόχρονα είναι πιο πιθανό να αποκαλύψουν τον ηλεκτρονικό εκφοβισμό σε κάποιον ενήλικα (Feinberg & Robey, 2009).  

Επίσης, είναι σημαντικό οι γονείς να συζητούν διαρκώς με τα παιδιά τους σε σχέση τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, καθώς και να είναι ενήμεροι για τη δραστηριότητα των παιδιών στο διαδίκτυο. Αυτό θα μπορούσε να επιτευχθεί μέσω μιας συμφωνίας μεταξύ τους σε σχέση με τον χρόνο που τα παιδιά μπορούν να απασχολούνται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τις ιστοσελίδες στις οποίες μπορούν να έχουν πρόσβαση και τον τρόπο αντίδρασης σε περίπτωση ηλεκτρονικού εκφοβισμού. Αντίστοιχα σημαντικό στοιχείο είναι η καλλιέργεια μιας σχέσης εμπιστοσύνης, καθώς αυτό φαίνεται ότι συμβάλλει στην αποκάλυψη πιθανού ηλεκτρονικού εκφοβισμού (Beale & Hall, 2007).

Οι γονείς που αντιλαμβάνονται περιστατικά ηλεκτρονικού εκφοβισμού είναι σημαντικό:

• Να διαχειριστούν με ψυχραιμία την πληροφορία που τους δίνεται και να είναι καλά ενημερωμένοι για την έννοια του ηλεκτρονικού εκφοβισμού.

• Να καθησυχάσουν και να ακούσουν το παιδί τους, με ζεστασιά και όντας ενθαρρυντικοί. Η ζεστασιά, εξάλλου, στις οικογενειακές σχέσεις συνδέεται άμεσα με μειωμένο κίνδυνο τα παιδιά να βρεθούν σε θέση, είτε θύτη, είτε θύματος ηλεκτρονικού εκφοβισμού (Elsaesser, Russell, Ohannessian, & Patton, 2017).
• Να προσπαθήσουν να μάθουν όσα περισσότερα στοιχεία γίνεται.
• Να ζητήσουν από το παιδί να τους δείξει συνομιλίες και μηνύματα στον υπολογιστή.
• Να εξηγήσουν στο παιδί ποιες συμπεριφορές είναι αποδεκτές και ποιες όχι. Τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις τους και να σέβονται τα δικαιώματα των άλλων.
• Να θέσουν όρια στις αντιδράσεις των παιδιών. Τα όρια βοηθούν τα παιδιά να κατανοήσουν τους κανόνες, καλλιεργούν την υπευθυνότητα, βοηθούν την αναγνώριση των δυνατοτήτων τους, εξασφαλίζουν τη σωματική και ψυχική ασφάλεια, ενισχύουν την αυτοπεποίθηση και την ανεξαρτησία (Martin, 2008).
• Να συζητήσουν για την ενσυναίσθηση, την ηθική, τον σεβασμό και τη διαφορετικότητα και ότι αυτά υπάρχουν τόσο στην πραγματική, όσο και στην εικονική διάσταση.
• Να επικοινωνήσουν άμεσα με τη Δίωξη Ηλεκτρονικού Εγκλήματος ΓΡΑΜΜΗ 11188.
• Να επικοινωνήσουν με τη ΓΡΑΜΜΗ SOS 1056 για κατευθύνσεις και συμβουλές.

Για οποιαδήποτε περαιτέρω πληροφορία ή διευκρίνιση μπορείτε να καλέσετε στην «Ευρωπαϊκή Γραμμή Υποστήριξης Παιδιών 116111», ώστε να συζητήσετε με έναν ψυχολόγο του Οργανισμού «Το Χαμόγελο του Παιδιού» όλα αυτά που μπορεί να σας απασχολούν σε σχέση με το παιδί σας.

Βιβλιογραφία

Barry, C. T., Sidoti, C. L., Briggs, S. M., Reiter, S. R., &. Lindsey, R. A. (2017). Adolescent social media use and mental health from adolescent and parent perspectives. Journal of adolescence, 61, 1-11. https://doi.org/10.1016/j.adolescence.2017.08.005

Beale, A. V., & Hall, K. R. (2007). Cyberbullying: What school administrators (and parents) can do. The Clearing House, 81(1), 8-12. https://doi.org/10.3200/TCHS.81.1.8-12

Elsaesser, C., Russell, B., Ohannessian, C. M., & Patton, D. (2017). Parenting in a digital age: A review of parents' role in preventing adolescent cyberbullying. Aggression and Violent Behavior, 35, 62–72. https://doi.org/10.1016/j.avb.2017.06.004

Feinberg, T., & Robey, N. (2008). Cyber bullying. Principal Leadership , 9(1), 10-14.

Kowalski, R. M., Limber, S. P., & Agatston, P. W. (2012). Cyberbullying: Bullying in the digital age (2nd ed.). Wiley Blackwell.

Νικολόπουλος, Δ., (2009). Ηλεκτρονική Παρενόχληση: Μια σύγχρονη απειλή, Στο Σ. Αλιβίζος (Επιμ.) Παιδαγωγικές Διαστάσεις των νέων μέσων. Γρηγόρη.

Hinduja, S., & Patchin, J. W. (2010). Bullying, Cyberbullying and Suicide. Archives of Suicide Research, 14, 206–2 : http://dx.doi.org/10.1080/13811118.2010.4941331 

Hinduja, S., & Patchin, J. W. (2008). Cyberbullying: An exploratory analysis of factors related to offending and victimization. Deviant Behavior, 29(2), 129–156. https://doi.org/10.1080/01639620701457816

Martin, H. (2008). Τα όρια στη συμπεριφορά των παιδιών. Θετικοί τρόποι διαπαιδαγώγησης. Ελληνικά Γράμματα.

Smith, P. K., Mahdavi, J., Carvalho, M., Fisher, S., Russell, S., & Tippett, N. (2008). Cyberbullying: Its nature and impact in secondary school pupils. Journal of child psychology and psychiatry, 49(4), 376-385. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2007.01846.x

Sygkollitou, E., Psalti, A., & Kapatzia, A. (2010). Cyberbullying among Greek adolescents. In J.A. Mora-Merchán & T. Jäger (Eds.), Cyberbullying – A Cross-National Comparison. Verlag Empirische Pädagogik.

hamogelo.gr