Ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου στην Ελλάδα

Ο Δεκαπενταύγουστος, «το Πάσχα του καλοκαιριού», είναι αφιερωμένος στην Παναγία, τη μητέρα όλων των Χριστιανών και εορτάζεται με ιδιαίτερη ευλάβεια σε όλο τον ελληνικό χώρο.
Η Παναγία έχει για τους Έλληνες και εθνική σημασία, αφού έχει συνδεθεί με τους αγώνες του έθνους και έτσι ο ελληνικός λαός την τιμά και τη σέβεται περισσότερο από κάθε άλλο ιερό πρόσωπο.
Αυτή η ιδιαίτερη λατρεία που έχει ο ελληνικός λαός για την Παναγία φαίνεται και από τα εκατοντάδες προσωνύμια που της έχουν αποδώσει, αλλά και από τα αναρίθμητα προσκυνήματα ανά την επικράτεια.

Κάθε χρόνο το επίκεντρο των εορταστικών εκδηλώσεων βρίσκεται στην Παναγία της Τήνου, όπου έχει και εθνικό χαρακτήρα, αφού εκτός από την Παναγία τιμάται και η μνήμη αυτών που χάθηκαν κατά τον τορπιλισμό του πολεμικού πλοίου «Έλλη», από τους Ιταλούς, μέσα στο λιμάνι του νησιού ανήμερα των Δεκαπενταύγουστο του 1940, αλλά και στο Βέρμιο Ημαθίας, όπου τιμάται η Παναγιά των ξεριζωμένων Ποντίων.

Τήνος

Το μεγαλύτερο προσκύνημα του Δεκαπενταύγουστου γίνεται στην Τήνο με τους πιστούς γονυπετείς να φτάνουν στο ναό της Παναγίας της Ευαγγελίστριας για να εκπληρώσουν το τάμα τους στην εικόνα της Παναγίας.
Ο Ιερός Ναός Ευαγγελιστρίας χτίστηκε στο σημείο όπου βρέθηκε η Εικόνα του Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, στις 30 Ιανουαρίου 1823, που θεωρείται από τους πιστούς θαυματουργή. Μάλιστα, η εύρεση της Αγίας Εικόνας θεωρήθηκε θεϊκός οιωνός για το δίκαιο και την επιτυχία της επανάστασης ενάντια στον τουρκικό ζυγό, ενώ η ανέγερση του μεγαλοπρεπούς ναού αποτελεί το πρώτο μεγάλο αρχιτεκτονικό έργο του νεοσυσταθέντος ελληνικού κράτους.
Με Βασιλικό Διάταγμα του 1836, καθιερώθηκε ο εορτασμός της Παναγίας στην Τήνο να είναι οκταήμερος και να διαρκεί έως τα «εννιάμερα της Θεοτόκου», στις 23 Αυγούστου, όπου μέσα σε ατμόσφαιρα συγκίνησης, κατάνυξης και σεβασμού, ψάλλονται ύμνοι και εγκώμια, μπροστά στον επιτάφιο και την εικόνα.

Παναγία Σουμελά

Οι πιστοί από την Βόρεια Ελλάδα και όχι μόνο κατακλύζουν την Παναγία Σουμελά στις πλαγιές του Βέρμιου, κοντά στο χωριό Καστανιά, για την πανηγυρική γιορτή του Δεκαπενταύγουστου.
Η εκκλησία κτίστηκε το 1951 από τους πρόσφυγες του Πόντου, στη μνήμη της ιστορικής ομώνυμης μονής, τα ερείπια της οποίας βρίσκονται στο όρος Μελά, κοντά στην Τραπεζούντα του Πόντου. Εδώ φυλάσσεται η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, ο Τίμιος Σταυρός και το Ευαγγέλιο.
Χιλιάδες ευλαβείς προσκυνητές, καθώς και εκπρόσωποι Ομοσπονδιών και Ποντιακών Σωματείων από την Ελλάδα και το εξωτερικό ζούνε ανεπανάληπτες στιγμές θρησκευτικής κατάνυξης. Μετά τον εσπερινό της παραμονής στις 14 Αυγούστου γίνεται η λιτάνευση της Αγίας Εικόνας και στη συνέχεια ακολουθούν καλλιτεχνικές εκδηλώσεις με ποντιακά συγκροτήματα.
Ανήμερα της Παναγίας, στις 15 Αυγούστου, τελείται επίσημη δοξαστική λειτουργία στον ιερό ναό της Παναγίας, ο οποίος είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου. Μετά το πέρας της Θείας Λειτουργίας ακολουθούν παραδοσιακοί χοροί με τοπικά παραδοσιακά συγκροτήματα.

Πάρος

Η κοσμοπολίτικη Πάρος αλλάζει πρόσωπο ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, με πρωταγωνίστρια μια από τις εντυπωσιακότερες εκκλησίες του Αιγαίου, τον παλαιοχριστιανικό ναό της Εκατονταπυλιανής ή Καταπολιανής στο λιμάνι της Παροικιάς.
Σύμφωνα με την παράδοση, η εκκλησία έχει ενενήντα εννέα φανερές πόρτες, ενώ η εκατοστή είναι κλειστή και δεν φαίνεται. Η πόρτα αυτή θα φανεί και θα ανοίξει, όταν οι Έλληνες πάρουν την Πόλη.
Πολλές παραδόσεις αναφέρονται στην ίδρυση της Εκατονταπυλιανής. Η πρώτη πληροφορεί ότι, όταν η Αγία Ελένη μητέρα πήγαινε στην Παλαιστίνη για να βρει τον Τίμιο Σταυρό, έφτασε στην Πάρο και προσευχήθηκε σ’ έναν μικρό ναό που βρίσκονταν στη θέση της Εκατονταπυλιανής. Κατά την προσευχή της έκανε τάμα ότι αν βρει τον Τίμιο Σταυρό, θα χτίσει στη θέση αυτή έναν μεγάλο ναό.
Η προσευχή της εισακούστηκε. Βρήκε τον Τίμιο Σταυρό και, πραγματοποιώντας το τάμα της, ανήγειρε τον μεγαλόπρεπο ναό της Εκατονταπυλιανής. Μία δεύτερη παράδοση αναφέρει ότι το τάμα της Αγίας Ελένης ολοκλήρωσε ο γιος της Κωνσταντίνος, αυτοκράτορας του Βυζαντίου, καθώς η ίδια δεν πρόλαβε.
Στο νησί γίνεται η περιφορά του Επιταφίου της Παναγίας και κατόπιν ακολουθεί το γλέντι στον παραλιακό δρόμο της Παροικιάς με μουσικούς και χορευτικά συγκροτήματα, ενώ τα ψαροκάικα βγαίνουν στον κόλπο της Παροικιάς και «φωτίζουν» τον ουρανό με θεαματικά πυροτεχνήματα. Την ίδια ώρα και στο λιμανάκι της Νάουσας, δεκάδες καΐκια με αναμμένες δάδες προσεγγίζουν την προβλήτα και δίνουν το σύνθημα για να αρχίσει η γιορτή.
Στην Πάρο, όπως στην Σαντορίνη, την Ίο και τη Σίφνο, ανήμερα Δεκαπενταύγουστου ένα πιάτο δίνει γεύση στην γιορτή, το «κυκλαδίτικο ρόστο». Το ρόστο είναι πιάτο με ιταλική καταγωγή, που περιλαμβάνει κρέας με πατάτες, καρότα και μανιτάρια, σερβιρισμένο με χοντρά μακαρόνια και παρέχει δύο γεύματα μαγειρεμένα στο ίδιο σκεύος χωρίς να χρειάζεται η χρήση φούρνου.

Οι καβαλάρηδες της Σιάτιστας

Ανήμερα το Δεκαπενταύγουστο, οι παρέες καβαλάρηδων συγκεντρώνονται στην πλατεία της Γεράνειας και με τη συνοδεία παραδοσιακής μουσικής (χάλκινα) με τα στολισμένα άλογα διασχίζουν τη γραφική κωμόπολη, και πηγαίνουν στο μοναστήρι της Παναγίας στο Μικρόκαστρο, ακολουθώντας το παλιό λιθόστρωτο μονοπάτι. Εκεί προσκυνούν την εικόνα της Παναγίας και με το πέρας της λειτουργίας επιστρέφουν καβάλα στην Σιάτιστα.
Το έθιμο έχει τις ρίζες του στα χρόνια της Τουρκοκρατίας. Τότε η ημέρα της Παναγίας, 15 Αυγούστου, έδινε τη δυνατότητα στους σκλαβωμένους να ζήσουν μια μέρα ελευθερίας, καθώς άγραφο προνόμιο φαίνεται είχε δοθεί από τους Τούρκους και αποτελούσε μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τους σκλαβωμένους να δείξουν τη λεβεντιά και τον πόθο τους για λευτεριά.
Από όλη τη Δυτική Μακεδονία προσέρχονταν προσκυνητές καβάλα στα άλογα να τιμήσουν τη Θεοτόκο, και να πάρουν από αυτή ευλογία και δύναμη.

Τα φιδάκια της Παναγιάς στην Κεφαλλονιά

Τα «φιδάκια της Παναγιάς» στην Κεφαλλονιά είναι κάθε Δεκαπενταύγουστο πόλος έλξης, καθώς χιλιάδες κόσμου συγκεντρώνεται στο ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου στα χωριά Mαρκόπουλο και Αργίνια στη νότια Κεφαλονιά.
Από τη εορτή της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος (6 Αυγούστου) εμφανίζονται μέσα κι έξω από τον ναό μικρά φίδια. Είναι τα λεγόμενα «φίδια της Παναγιάς».
Στη θέση αυτή, λέει η παράδοση, υπήρχε ένα παλιό μοναστήρι της Παναγιάς, μεγάλο και πλούσιο. Όταν το μοναστήρι δέχτηκε επίθεση από πειρατές οι καλόγριες για να μην πέσουν στα χέρια τους παρακάλεσαν την Παναγία να τις κάνει πουλιά, ή φίδια.
Έτσι, σαν φίδια, ιερά πλέον, γυρίζουν κάθε χρόνο στις αρχές του Αυγούστου και όσο περνούν οι μέρες πληθαίνουν. Την παραμονή της Κοιμήσεως «πλημμυρίζουν» τον ναό.
Η παράδοση θέλει τα φιδάκια να φέρνουν καλή τύχη στο νησί και αν δεν εμφανιστούν, ο οιωνός είναι κακός, όπως έγινε, για παράδειγμα, την χρονιά των καταστρεπτικών σεισμών, το 1953. Μάλιστα, θεωρείται ότι όσα περισσότερα φιδάκια συλλέγονται και μεταφέρονται στο ναό τόσο καλύτερα είναι για την χρονιά αυτή.

Αγιάσος Λέσβου

Στην γραφική κωμόπολη της Αγιάσου στη Λέσβο ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου γίνεται με μοναδικό τρόπο. Με επίκεντρο την ξακουστή εκκλησία της Παναγίας της Αγιάσου, οι πιστοί, επισκέπτες και ντόπιοι, απολαμβάνουν ένα από τα ωραιότερα πανηγύρια του ανατολικού Αιγαίου. Η ομώνυμη εικόνα είναι έργο του ευαγγελιστή Λουκά, πλασμένη με κερί και μαστίχα. Πολλοί από τους προσκυνητές, με αφετηρία την πόλη της Μυτιλήνης, περπατούν 25 χιλιόμετρα για να φθάσουν στον αυλόγυρο της εκκλησίας, όπου και διανυκτερεύουν. Την ημέρα της γιορτής της Παναγίας, ύστερα από τη καθιερωμένη λειτουργία, γίνεται η περιφορά της εικόνας γύρω από το ναό, ενώ οι εορταστικές εκδηλώσεις φθάνουν στο αποκορύφωμά τους με τις μουσικές και χορευτικές εκδηλώσεις στην πλατεία του χωριού.

Αμοργός

Πάνω σε έναν γκρεμό 300 μέτρων δεσπόζει το ιστορικό μοναστήρι της Παναγίας Χοζοβιώτισσας που τιμάται στις 15 Αυγούστου. Κτίστηκε το 1088 από τον βυζαντινό αυτοκράτορα Αλέξιο Α Κομνηνό, σύμφωνα με επιγραφή της μονής.
Για τον τρόπο άφιξης της εικόνας στην Αμοργό υπάρχουν δύο παραδόσεις: Η πρώτη λέει ότι η εικόνα βρέθηκε μέσα σε μία βάρκα εκεί ακριβώς που είναι κτισμένο το σημερινό μοναστήρι. Λέγεται ότι την εικόνα τοποθέτησε μία ευσεβής κυρία μέσα σε βάρκα από την πόλη Χόζοβα της Παλαιστίνης και την άφησε να ταξιδέψει μόνη της στη θάλασσα, για να γλιτώσει από τα χέρια των εικονομάχων.
Η δεύτερη εκδοχή λέει ότι τη θαυματουργή εικόνα έφεραν στην Αμοργό μοναχοί από το μοναστήρι του Χοτζεβά της Παλαιστίνης, που βρίσκεται κοντά στην Ιεριχώ, οι οποίοι έφυγαν λόγω των διωγμών από τους εικονομάχους.
Περνώντας από την Κύπρο οι μοναχοί έπεσαν πάνω σε ληστές που βεβήλωσαν, έκοψαν στα δύο και έριξαν στη θάλασσα την εικόνα. Τα δύο τεμάχια ήρθαν με θαυματουργό τρόπο κάτω από το βράχο της Αμοργού κι ενώθηκαν μόνα τους χωρίς να διακρίνεται τίποτε από την τομή.
Άλλοι λένε ότι συγκολλήθηκαν από τους μοναχούς που συνέχισαν το ταξίδι τους, έφτασαν στην Αμοργό και έκτισαν το μοναστήρι στον τόπο που τους υπέδειξε η Παναγία. Μάρτυρας για τον τόπο αυτό ήταν η σμίλη, που για αιώνες βρισκόταν σφηνωμένη στο βράχο και έπεσε το 1952.

Κάρπαθος

Το δικό της μοναδικό χρώμα στον εορτασμό του Δεκαπενταύγουστου δίνει και η Κάρπαθος με κορυφαία στιγμή το χορό που γίνεται στην Όλυμπο, στην κεντρική εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Πλατύ (πλατεία του οικισμού). Πρόκειται για ένα ναό του 17ου αιώνα, βυζαντινού ρυθμού, με τοιχογραφίες από την εποχή της Τουρκοκρατίας και με ξυλόγλυπτο τέμπλο εξαιρετικής τέχνης. Στο προαύλιο της εκκλησίας οργανοπαίκτες παίζουν τον Κάτω Χορό. Ο χορός αργός και πάντα με σταθερό βήμα και κατανυκτική διάθεση, διαρκεί ώρες. Αρχικά, οι άντρες καθισμένοι στο τραπέζι και με ένα κομμάτι βασιλικό στο πέτο, τραγουδούν και πίνουν, με τη συνοδεία λαούτου, λύρας και τσαμπούνας. Στη συνέχεια, ξεκινά ο χορός, στον οποίο μπαίνουν, σιγά σιγά, και οι γυναίκες ντυμένες με τις παραδοσιακές γιορτινές τους φορεσιές.

Πάτμος

Στο νησί της Αποκάλυψης, όπου τα πάντα περιστρέφονται γύρω από το ιστορικό μοναστήρι, οι μοναχοί του τηρούν το έθιμο του επιταφίου της Παναγίας, ένα έθιμο με βυζαντινές καταβολές. Ο χρυσοποίκιλτος επιτάφιος της Παναγίας περιφέρεται στα σοκάκια του νησιού σε μεγαλοπρεπή πομπή, ενώ οι καμπάνες του μοναστηριού και των άλλων εκκλησιών ηχούν ασταμάτητα. Οι ψαράδες κάθε Δεκαπενταύγουστο βγάζουν τα καΐκια τους στη θάλασσα και με τη συνοδεία της εικόνας από την περιοχή Κονσολάτο του λιμένα Σκάλας Πάτμου κατευθύνονται στον όρμο της Παναγίας του Γερανού. Η ευχή των σταφυλιών είναι στο πέρας του Εσπερινού και ακολουθεί το κέρασμα παραδοσιακών προϊόντων.

Νίσυρος

Με δυο τελετουργίες εορτάζεται στο ξεχωριστό νησί των Δωδεκανήσων ο Δεκαπενταύγουστος. Η μια γίνεται στην Παναγιά Σπηλιανή και είναι η επίσημη εκκλησιαστική από τους ιερείς, οι οποίοι λιτανεύουν την εικόνα της Παναγίας έως το χωριό, για να ευλογήσει το πανηγύρι.
Η δεύτερη είναι παραδοσιακή και γίνεται από τις μαυροντυμένες Eννιαμερίτισσες, όπως λέγονται οι γυναίκες που έχουν ταχθεί στη Θεοτόκο. Αυτό το έθιμο ξεκινά από τις 6 Αυγούστου, όπου οι γυναίκες αυτές, προσκυνούν στο χώρο του μοναστηριού της Παναγίας της Σπηλιανής, που βρίσκεται μέσα στο κάστρο των Iπποτών και καθαρίζουν τον χώρο και τα ιερά σκεύη. Ακολουθούν αυστηρή νηστεία, κάνουν 300 μετάνοιες κάθε εικοσιτετράωρο και ψάλλουν. Το Δεκαπενταύγουστο, κρατούν τους δίσκους με τα κόλλυβα και ανοίγουν το δρόμο για την ιερή εικόνα.
Το γλέντι ξεκινά τη στιγμή που η εικόνα φτάνει στο χωριό, με τον τοπικό χορό της «κούπας», τραγούδια και άφθονο κρασί, ενώ οι Εννιαμερίτισσες αποσύρονται. Την παραμονή προσφέρονται στους επισκέπτες ρεβίθια και πατάτες και ανήμερα κρέας με πατάτες.

Κάσος

Στην Κάσο και στο χωριό Παναγιά γίνεται το μεγαλύτερο πανηγύρι του νησιού. Όλα τα πατροπαράδοτα έθιμα τηρούνται ευλαβικά και δεν είναι λίγοι οι ξενιτεμένοι Κασιώτες που επιλέγουν αυτή τη μέρα για να επισκεφθούν τον τόπο τους, να δοκιμάσουν ντολμαδάκια και πιλάφι και να ξεφαντώσουν με λύρες και λαούτα.

Αστυπάλαια

Στην εκκλησία της Παναγίας της Πορταΐτισσας διοργανώνεται ένα από τα πιο ιδιαίτερα πανηγύρια, όπου οι παρευρισκόμενοι οφείλουν να περάσουν από ορισμένες δοκιμασίες προτού γευτούν το συγκλονιστικό γεμιστό αρνάκι, που οι ντόπιοι ονομάζουν λαμπρινό.
Οι τριήμερες εκδηλώσεις ξεκινούν από το βράδυ της παραμονής, μετά τον Εσπερινό, στον περίβολο της εκκλησίας υπό τους ήχους βιολιού και λύρας, με παραδοσιακούς χορούς. Ανήμερα του Δεκαπεντύγουστου, οι Αστυπαλαιώτισσες μαγειρεύουν και προσφέρουν στους επισκέπτες τοπικούς μεζέδες και αρνί γεμιστό, το λαμπρινό.
Το εορταστικό τριήμερο κλείνει με τα «Κουκάνια», που διοργανώνονται στον Πέρα Γιαλό και είναι μια σειρά από παιχνίδια με πρωταγωνιστές μικρά και μεγάλα «παιδιά». Το γιαουρτοτάϊσμα, δηλαδή αλληλοτάισμα γιαουρτιού με κλειστά μάτια, το τράβηγμα του σχοινιού, αγώνες κολύμβησης και αβγομαχίες, αλλά και ο «πετεινός», ένα παιχνίδι όπου προσπαθούν να πιάσουν ένα καλάθι με έναν ψεύτικο κόκορα στην άκρη μιας αλειμμένης με γράσο κολόνας πάνω από τη θάλασσα είναι μερικά από αυτά.

Ψέριμος

Η εορτή της Παναγίας στο νησί των Δωδεκανήσων, όπου δεσπόζει η εκκλησία της Παναγιάς της Μελαχρινής, όπως την αποκαλούν οι ντόπιοι λόγω του σκούρου χρώματος της ρωσικής τεχνοτροπίας εικόνας, είναι ιδιαίτερη. Με πλοιάρια κάτοικοι από την Κάλυμνο, την Κω και τη Νίσυρο καταφθάνουν για να ζητήσουν τη χάρη της Παναγίας. Οι καμπάνες ηχούν πανηγυρικά τη στιγμή που γίνεται η περιφορά του επιταφίου της Θεοτόκου. Συγκινητικές ήταν οι στιγμές όταν κλήρος και λαός, ντόπιοι και τουρίστες, συμμετέχουν στη λιτανεία η οποία περνά από τους δρόμους και τα σοκάκια της νήσου ακόμα και από την αμμουδιά στην άκρη της θάλασσας.

Ρόδος

Ξεχωριστή στη Ρόδο είναι η Παναγιά η Καλόπετρα που βρίσκεται στην κορυφή της κοιλάδας των Πεταλούδων και που φέρεται να κτίστηκε το 1782 από τον ηγεμόνα της Μολδοβλαχίας Αλέξανδρο Υψηλάντη. Κάτοικοι των γύρω χωριών επισκέπτονται την μονή όπου μετά τις εκκλησιαστικές εκδηλώσεις ακολουθεί παραδοσιακό γλέντι.

Κουφονήσια

Τον Δεκαπενταύγουστο γιορτάζει η Παναγία στο Κάτω Κουφονήσι. Μετά τη λειτουργία προσφέρεται φαγητό από τους κατοίκους και κατόπιν εκείνοι μεταφέρονται με τα καΐκια τα οποία κάνουν αγώνες για το ποιος θα περάσει τον άλλο στο Πάνω Κουφονήσι.

Άνδρος

Το Κάστρο Φανερωμένης είναι από τα πιο χαρακτηριστικά σημεία στην περιοχή του Κορθίου, σε ύψωμα κοντά στο χωριό Κοχυλού. Τον Δεκαπενταύγουστο γίνεται εδώ μεγάλο πανηγύρι στην Παναγία τη Φανερωμένη, που βρίσκεται μέσα στο Κάστρο.

Πυργί Χίου

Στο Πυργί υπάρχουν 50 εκκλησίες. Το Δεκαπενταύγουστο, γίνεται το τοπικό πανηγύρι που ξεκινά με τις θρησκευτικές εκδηλώσεις στην εκκλησία της Παναγιάς και ολοκληρώνεται στην πλατεία, όπου χορεύεται ο «Πυργούσικος», χορός γρήγορος και χαρούμενος.

Θάσος

Πατάτες, ρύζι, μοσχάρι και στιφάδο περιλαμβάνει το γεύμα που παρατίθεται στο μεγάλο τραπέζι που συμμετέχουν όλοι οι πιστοί που έχουν συρρεύσει στον Ιερό Ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου, στην Παναγία της Θάσου, στο χωριό που πήρε το όνομά του από τη Θεοτόκο. Μετά τη λιτάνευση της εικόνας, που συνοδεύεται από πολυμελή μπάντα, όλοι μαζεύονται στο προαύλιο της εκκλησίας, με σκοπό να φουντώσει το γλέντι, με χορούς από όλη την Ελλάδα, μεζέδες και κρασί.

Μέγα Σπήλαιο

Ανήμερα της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, πανηγυρίζει η ιστορική μονή του Μεγάλου Σπηλαίου,με μεγάλη συνεισφορά στους εθνικούς αγώνες. Η μονή, η οποία κτίστηκε το 362, βρίσκεται στο δρόμο που ενώνει την εθνική οδό Πατρών - Αθηνών με τα Καλάβρυτα και συγκεκριμένα στο άνοιγμα ενός μεγάλου φυσικού σπηλαίου της οροσειράς του Χελμού, επάνω από την απότομη χαράδρα του Βουραϊκού ποταμού. Κάθε χρόνο, πλήθος πιστών φθάνει στην μονή για να προσκυνήσει την ιερή εικόνα της Παναγίας της Μεγαλοσπηλαιώτισσας, που είναι έργο του Ευαγγελιστή Λουκά.

Πάτρα

Στην Πάτρα, επίκεντρο του εορτασμού είναι η ιερά μονή της Παναγίας της Γηροκομίτισσας, η οποία ιδρύθηκε τον 10ο αιώνα και είναι κτισμένη σε λόφο, κοντά στην πόλη. Κάθε χρόνο πλήθος πιστών συρρέει στο μοναστήρι από την παραμονή της εορτής για να ανάψουν ένα κερί, να προσευχηθούν ή να εκπληρώσουν το τάμα τους. Μάλιστα κάποιοι πιστοί φθάνουν με τα γόνατα μέχρι την εικόνα της Παναγίας.

Καλάβρυτα

Αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου είναι ηιερά μονή Μακελλαριάς, που βρίσκεται κοντά στην κοινότητα κοντά Λαπαναγοί και σε απόσταση 30 χιλιομέτρων από την πόλη των Καλαβρύτων. Η μονή κτίστηκε το 532 πάνω σε ένα γυμνό και απότομο βράχο. Τα τελευταία χρόνια κάτοικοι από την γειτονική κοινότητα Μάνεσι πηγαίνουν με τα πόδια στο μοναστήρι για να προσκυνήσουν, ακολουθώντας μία διαδρομή μέσα από το δάσος της Κάνισκας ή το μονοπάτι κατά μήκος του ποταμού Σελινούντα, διάρκειας περίπου τεσσάρων ωρών.

Κυψέλη Αγρινίου

Στο ποντιακό αυτό χωριό του Δήμου Αγρινίου, κάτοικοι και επισκέπτες τιμούν την εορτή της Παναγίας Σουμελά και ακολουθεί ποντιακό γλέντι. Πριν από χρόνια, έφθασε στο χωριό ένα ακριβές αντίγραφο της ιερής εικόνας της Παναγίας Σουμελά και από τότε κάθε Δεκαπενταύγουστο τιμάται η Παναγία Σουμελά με πανηγυρικό εσπερινό την παραμονή και θεία λειτουργία ανήμερα της εορτής.
Μετά την θεία λειτουργία ακολουθεί η περιφορά της εικόνας από ζιπκοφόρους νέους της κοινότητας. Το ίδιο βράδυ πραγματοποιείται εορταστική εκδήλωση, ένα «πανοΰρ» όπως λέγεται στα ποντιακά το πανηγύρι, στο οποίο συμμετέχει πλήθος κόσμου που επισκέπτεται την περιοχή.
Όσον αφορά στην ιστορία της περιοχής, πόντιοι πρόσφυγες από τις περιοχές Τιβάν και Κοτύλια Κερασούντος, έφθασαν στην Κυψέλη το 1923. Αρχικά δημιούργησαν μια προσωρινή εγκατάσταση κοντά στο σημερινό χωριό και στην συνέχεια ανέγειραν την εκκλησία του Αγίου Αθανασίου. Το 1929 το κράτος παραχώρησε στους πρόσφυγες κατοικίες και τμήματα γης, για να ξεκινήσουν και πάλι την ζωή τους. Ταυτόχρονα, δημιούργησαν μία νέα κοινότητα με την ονομασία Σφήνα,η οποία το 1986, μετονομάστηκε σε Κυψέλη.

Ελατού Ναυπακτίας

Πλήθος πιστών συρρέει κάθε χρόνο στο μοναστήρι της Παναγίας της Αμπελακιώτισσας, που βρίσκεται περίπου 28 χιλιόμετρα από την Ελατού της Ναυπακτίας. Μάλιστα, η ιστορική και θρησκευτική αξία της μονής είναι τέτοια που την αποκαλούν «κιβωτό» της Ναυπακτίας. Η ιερά μονή είναι γνωστή για την εικόνα της Παναγίας, τα άγια λείψανα, το χρυσοκέντητο επιτάφιο και το λαμπρό πανηγύρι το Δεκαπενταύγουστο.

Ηλεία

Στην Ηλεία πλήθος πιστών τιμούν την εορτή του Δεκαπενταύγουστου σε μοναστήρια που είναι αφιερωμένα στην Παναγία. Συγκεκριμένα, ένα από τα πιο σημαντικά μοναστήρια της Ηλείας, είναι η ιερά μονή Κοίμησης της Θεοτόκου στην Λαμπεία (Δίβρη), η οποία χρονολογείται από τον 18ο αιώνα, ενώ το μοναστήρι της Παναγίας στη Σκαφιδιά, χρονολογείται από τον 10ο αιώνα.
Η ιερά μονή Καθολικής στη Γαστούνη ανεγέρθηκε το 920 προς τιμή της Παναγίας και θεωρείται σημαντικό βυζαντινό μνημείο, που προσελκύει πολλούς πιστούς κάθε χρόνο. Η ιερά μονή της Κρεμαστής, η οποία είναι κτισμένη πάνω σε βράχο, χρονολογείται από τον 12ο αιώνα, ενώ σημαντικής ιστορικής αξίας είναι και η ιερά μονή της Παναγίας στη Φραγκαβίλα Αμαλιάδας.

Αρκαδία

Κάθε χρόνο πολλοί πιστοί συρρέουν στην Τεγέα για να προσκυνήσουν την εικόνα Παναγία της Επισκοπής, όπως και στο Λεωνίδιο όπου βρίσκεται η μονή της Παναγίας της Ελώνης κτισμένη σε κοκκινόβραχο του Πάρνωνα. Επίσης εορτάζουν η Παναγία η Πραστιώτισσα στον Πραστό και η Παναγία της Μαλεβής, στον Άγιο Πέτρο Κυνουρίας. Μάλιστα, η εικόνα της Παναγίας της Μαλεβής θεωρείται έργο του Ευαγγελιστή Λουκά. Ακόμη, στις 17 Αυγούστου αναβιώνει στο Βαλτεσινίκο, το παραδοσιακό αλώνισμα, το οποίο πραγματοποιείται, σε πλακόστρωτο αλώνι, πολύ κοντά στην ιερά μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Αργολίδα

Στην περιοχή της Νέας Επιδαύρου πανηγυρίζει η ιστορική μονή Παναγίας Αγνούντος, όπου φυλάσσεται η ομώνυμη θαυματουργή εικόνα της Παναγίας. Η Παναγία έλαβε αυτό το προσωνύμιο, λόγω της θέσης που βρίσκεται, δηλαδή πάνω σ' ένα μικρό λόφο, δίπλα από την εθνική οδό Ισθμού- Επιδαύρου.

Κορινθία

Τον Δεκαπενταύγουστο γιορτάζει το μοναστήρι της Παναγίας της Φανερωμένης, που βρίσκεται στο Χιλιομόδι και έχει χαρακτηριστεί ως σπουδαίο βυζαντινό μνημείο και κορυφαίο αρχιτεκτονικό έργο. Η ιερά μονή κτίστηκε τον 13ο αιώνα, απέναντι από τον βράχο όπου βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας, από βοσκούς της περιοχής και υπάρχει μεγάλος θησαυρός αγίων Λειψάνων, όπως η κάρα του Αγίου Σωφρονίου, Πατριάρχου Ιεροσολύμων, τεμάχιο λειψάνου του Αγίου Νεκταρίου κ. α.

Μεσσηνία

Επίκεντρο του εορτασμού του Δεκαπενταύγουστου είναι η ιερά μονή Βουλκάνου, που ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα και είναι κτισμένη πάνω στο όρος Ιθώμη. Εκεί φυλάσσεται εικόνα της Παναγίας της Βουλκανιώτισσας, που φέρει την επιγραφή «Η Οδηγήτρια η επονομαζόμενη τω όρει Βουλκάνω» και αποδίδεται στον Ευαγγελιστή Λουκά.

Σκιάθος

Στην αρχόντισσα των Σποράδων, ο εορτασμός του Δεκαπενταύγουστου, γίνεται παραδοσιακά και με μεγάλες τιμές στην Μονή της Ευαγγελίστριας, ή της Βαγγελίστρας, όπως το λένε οι Σκιαθίτες. Η μονή είναι πνιγμένη μέσα στο πράσινο, στον μυχό του ρέματος του Λεχουνιού και πλάι στις πηγές του, την τοποθεσία Αγαλιανού, κάτω από την ψηλότερη κορυφή της Σκιάθου, την Καραφλυτζανάκα.
Η ανοικοδόμηση του μοναστηριού άρχισε το 1794 από μία μικρή ομάδα μοναχών του κινήματος των «Κολλυβάδων», που αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από το Άγιο Όρος, λόγω του αναβρασμού που υπήρχε τότε με αφορμή την ημέρα κατά την οποία έπρεπε να τελούνται κανονικά τα μνημόσυνα, το Σάββατο δηλαδή αντί της Κυριακής και βασικό σύνθημα την επιστροφή στην αρχαία παράδοση της Εκκλησίας.
Οι χιλιάδες επισκέπτες έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν την περιφορά του Επιταφίου της Θεοτόκου, ένα έθιμο που συναντάμε σε ελάχιστα μέρη της Ελλάδας. Το πρωί της 14ης Αυγούστου, οι γυναίκες στολίζουν τον επιτάφιο με λουλούδια και η τελετή αρχίζει το βράδυ της ίδιας ημέρας στο μοναστήρι της Ευαγγελίστριας. Κατά την περιφορά του ιερού επιταφίου και σε όλη την παλιά ανηφορική διαδρομή ως το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής και μέχρι την επιστροφή στο μοναστήρι, οι πιστοί ακολουθούν και ψέλνουν μαζί με τον ιερέα. Το έθιμο της περιφοράς του Επιταφίου της Μεγαλόχαρης, καθιερώθηκε το 1809, χρονιά που ιδρύθηκε η Μονή από τους Αγιορείτες μοναχούς.
Το Μοναστήρι της Παναγίας της Ευαγγελίστριας ή της Βαγγελίστρας αποτελεί τόπο προσκυνήματος για χιλιάδες ανθρώπους από κάθε γωνιά της γης, ενώ το Μουσείο της Μονής, όπου παρουσιάζεται η έκθεση, προσφέρει πολύτιμα στοιχεία της νεότερης ιστορίας. Η Μονή Ευαγγελίστριας βοήθησε τα προεπαναστατικά κινήματα, όσο και την επανάσταση του 1821. Στην Ευαγγελίστρια το 1807 σχεδιάστηκε, υφάνθηκε, ευλογήθηκε και υψώθηκε η πρώτη Ελληνική Σημαία με το λευκό Σταυρό στη μέση επί γαλανού φόντου. Στη Μονή, ο ιερομόναχος Νήφων όρκισε και τους οπλαρχηγούς Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, Ανδρέα Μιαούλη, Παπαθύμιο Βλαχάβα, Γιάννη Σταθά, Νικοτσάρα, τον Σκιαθίτη διδάσκαλο του Γένους Επιφάνιο - Στέφανο Δημητριάδη και πολλούς άλλους, ύστερα από μεγάλη σύσκεψη που έκαναν στο Μοναστήρι της Ευαγγελιστρίας για να καταστρώσουν το σχέδιο δράσης τους.

Στερεά Ελλάδα

Στην Ευρυτανία, η Παναγία η Προυσσιώτισα , «η κυρά της Ρούμελης» όπως την λένε και η Παναγία της Τατάρνας αν και δεν εορτάζουν το Δεκαπεντάγουστο είναι δύο σημεία που συγκεντρώνουν το ενδιαφέρον των επισκεπτών και εκεί συρρέουν κάθε χρόνο χιλιάδες προσκυνητές.
Στη Θήβα η Μεγάλη Παναγιά και στον Ορχομενό η Παναγία η Σκριπού, οι Μονές Αγάθωνος και Δαμάστας στη Φθιώτιδα, η Παναγία της Βαρνάκοβας στη Φωκίδα, Παναγία της Φανερωμένης στην Αρτάκη, η Παναγία της Ντινιούς στην Ιστιαία, είναι ορισμένα από τα θρησκευτικά μνημεία αφιερωμένα στην Μεγαλόχαρη σε όλη τη Στερεά Ελλάδα, όπου συγκεντρώνου πλήθος επισκεπτών.
Στα ορεινά χωριά της Δυτική Φθιώτιδας, της Ευρυτανία και της Φωκίδας, οργανώνονται μεγάλα πανηγύρια, που δίνουν την ευκαιρία για το αντάμωμα των ξενιτεμένων.

Εύβοια

Στην Κεντρική Εύβοια το γνωστότερο όλων είναι το πανηγύρι του Οξυλίθου, στο οποίο νέοι και νέες μαζεύονται την παραμονή της γιορτής της Παναγίας και φτιάχνουν το πατροπαράδοτο στιφάδο, ενώ την επομένη στήνεται γλέντι στον προαύλιο χώρο της εκκλησίας, όπου επισκέπτες και κάτοικοι έχουν την ευκαιρία να γευτούν το στιφάδο και να γλεντήσουν.
Στην Βόρεια Εύβοια, η Παναγία της Λιχάδας είναι εξίσου γνωστή για το πανηγύρι της, ενώ λίγο πιο έξω από τη Χαλκίδα και πιο συγκεκριμένα στη παραλία Χιλιαδού τελείται η καθιερωμένη λειτουργία στο απόμερο αλλά πολύ όμορφο εκκλησάκι της Παναγίας.
Στα Ψαχνά και στην Ιερά Μονή Γοργοεπήκοου γίνεται παραδοσιακή λιτανεία του Επιταφίου της Παναγίας σύμφωνα με την τάξη του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων, ενώ στην εκκλησία της Παναγίας στο Βασιλικό τελείται κάθε χρόνο πανηγύρι στο δεύτερο δημοτικό σχολείο.
Άλλα γνωστά πανηγύρια της Παναγίας στην Εύβοια είναι στο Γυμνό, στην Αγία Άννα, στα Φύλλα, της Παναγίας της Περιβλέπτου στα Πολιτικά, στη Στενή, στους Στρόπωνες, στον Πάλιουρα και σε πολλά άλλα ακόμα χωριά της Εύβοιας.

Κέρκυρα

Η Παναγιά της Κέρκυρας τιμάται σε δεκάδες εκκλησίες και μοναστήρια του νησιού. Με λιτανείες των επιταφίων που στολίζονται από εκατοντάδες πολύχρωμες κορδέλες και βασικό έδεσμα τα «ορφανά» μακαρόνια, αλλά και το ζωμό από κρέας, γιορτάζεται με πάσα λαμπρότητα ο Δεκαπενταύγουστος στην Κέρκυρα, που από τους ντόπιους, αλλά και τους επισκέπτες.
Οι εκδηλώσεις ξεκινούν την παραμονή της εορτής του Δεκαπενταύγουστου με τη λιτανεία των επιταφίων και διαρκούν περίπου ένα δεκαήμερο ως τα Εννιάμερα της Παναγίας. Οι επιτάφιοι είναι στολισμένοι με εκατοντάδες πολύχρωμες κορδέλες που συμβολίζουν την Τίμια Ζώνη που έδωσε η Παναγία στους Αποστόλους.
Πρόκειται για ένα μοναδικό έθιμο που αναβιώνει στην Κέρκυρα κάθε χρόνο, με τις γυναίκες των πολιτιστικών συλλόγων να δένουν, μέρες, τις κορδέλες στους επιταφίους της Παναγίας ώστε να είναι έτοιμοι για την παραμονή της γιορτής, που θα «βγουν» στα καντούνια και στις εκάστοτε γειτονιές του νησιού. Τους επιταφίους συνοδεύουν φιλαρμονικές, ενώ ακολουθεί μεγάλη πομπή από κληρικούς και λαϊκούς. Πολλοί πιστοί σηκώνουν τα πανύψηλα και βαριά λάβαρα των Αγίων της εκκλησίας, για να τιμήσουν την Παναγία αλλά και να εκπληρώσουν το «τάμα» που έκαναν.
Οι κορδέλες μοιράζονται στους πιστούς ανήμερα της γιορτής της Παναγιάς μετά τη Θεία Λειτουργία. Σύμφωνα με τους Κερκυραίους «οι ευλογημένες κορδέλες» που φυλάσσονται στο εικονοστάσι, φέρνουν υγεία και καλοτυχία σε κάθε σπιτικό.
Το νησί των Φαιάκων κάθε Δεκαπενταύγουστο βάζει κατσαρόλα και μαγειρεύει την φημισμένη παστιτσάδα με κόκορα, ένα πεντανόστιμο φαγητό που έχει ρίζες από την βενετσιάνικη κουζίνα και συνδυάζει σήμερα τα μακαρόνια με τον κόκορα, ενώ κατά τα βενετικά έτη συνδύαζε τα μακαρόνια με το «κυνήγι» του βασιλιά. Κοινό μυστικό των Κερκυραίων η κανέλα, που προστίθεται σχεδόν σε όλα τα φαγητά με κόκκινη δεμένη σάλτσα, ενώ απαραίτητη λεπτομέρεια για το συγκεκριμένο φαγητό το πασπάλισμα με μπόλικο τριμμένο τυρί, που δίνει χρώμα και γεύση.

Παξοί

Μέσα στο λιμάνι του Γάιου που είναι η πρωτεύουσα των Παξών, βρίσκονται δύο νησάκια, ο Άγιος Νικόλαος και η Παναγιά. Στο νησάκι της Παναγιάς, το οποίο οι ντόπιοι αποκαλούν και νησάκι της Μαντόνα, δεσπόζει το Μοναστήρι της Παναγιάς των Βελλιανιτών. Εκεί ανήμερα της μεγάλης εκκλησιαστικής εορτής, οι Παξινοί βράζουν το λεγόμενο «ζωμό», από ένα μοσχάρι, ο οποίος μοιράζεται σε όλους τους προσκυνητές, ντόπιους και επισκέπτες, για να τιμηθεί η Παναγία.

Οθωνοί

Στο μεγαλύτερο νησί των Διαποντίων Νήσων, η γιορτή του Δεκαπενταύγουστου είναι μια ευκαιρία για τους ξενιτεμένους επιστρέφουν στις πατρογονικές τους εστίες.Την Παναγία την τιμούν στον Ιερό Ναό της Αγίας Τριάδας που βρίσκεται στον Άμμο, καθώς όλες οι λοιπές εκκλησίες δε λειτουργούν. Το γλέντι γίνεται την επομένη, 16 Αυγούστου, γιατί τότε είναι διαθέσιμες οι ορχήστρες που καταφθάνουν από την Κερκυρα.

Τρίκαλα

Πλήθος κόσμου τιμά την παραμονή του Δεκαπενταύγουστου το θρησκευτικό έθιμο μεταφοράς της εικόνας της Παναγίας της Οδηγήτριας από το Αχλαδοχώρι στην Οιχαλία μέσω της Κρήνης. Ο ιερέας του Αχλαδοχωρίου την συνοδεύει μέχρι την εκκλησιά της Κρήνης εκεί τοποθετείται στο Ιερό και οι πιστοί θα περάσουν να χαιρετίσουν την Παναγιά τους.
Ακολουθεί πομπή στην Κρήνη και ο ιερέας του χωριού παραδίδει την εικόνα συνοδεία πιστών στα σύνορα με την Οιχαλία στον Άγιο Αθανάσιο στον ιερέα της Οιχαλίας που περιμένει την Παναγιά έξω από το ναό. Μετά την δέηση η πομπή παίρνει τον δρόμο της για την Οιχαλία όπου όλο το χωριό την αναμένει με μεγάλο θρησκευτικό ενδιαφέρον.
Εκεί μετά από σύντομη στάση οι πιστοί σχηματίζουν πομπή και συνοδεύοντας την εικόνα στην Εκκλησία του χωριού όπου εγκαθίσταται μέχρι την δεύτερη ημέρα του Πάσχα που θα ακολουθήσει την αντίστροφη διαδρομή.
Σύμφωνα με την παράδοση η εικόνα της Παναγίας βρέθηκε σε δύσβατο και δασώδες μέρος της περιοχής από οκτώ κυνηγούς, οι οποίοι καταγόταν από τα χωριά Οιχαλία, Αχλαδοχώρι και Κουτσίκοβο. Έτσι αποφάσισαν κάθε χωριό να φιλοξενεί την εικόνα στην ενορία του για τέσσερις μήνες το χρόνο.
Όταν το Κουτσίκοβο έπαψε να υφίσταται αποφασίστηκε τους τέσσερις επιπλέον μήνες η εικόνα να παραμένει στην Οιχαλία. Κατά την περιφορά η εικόνα μεταφέρεται από τους κατοίκους του Αχλαδοχωρίου, της Κρήνης και της Οιχαλίας από ώμο σε ώμο αναπαριστώντας τους κυνηγούς εκείνης της εποχής που μετέφεραν την εικόνα διαδοχικά ο ένας μετά τον άλλον μέχρι τον κάμπο.

Μάνη

Στο επίκεντρο του εορτασμού της Κοίμησης της Θεοτόκου βρίσκονται τα Κονάκια Γυθείου. Την παραμονή, 14 Αυγούστου, τελείται πανηγυρικός εσπερινός και ακολουθεί η περιφορά του Επιταφίου στο χωριό.
Ανήμερα του Δεκαπενταύγουστου, μετά την Θεία Λειτουργία, στον παραδοσιακό οικισμό του Πολυαράβου πραγματοποιούνται εκδηλώσεις μνήμης για την ιστορική επέτειο της μάχης, που δόθηκε στην περιοχή κατά την επιδρομή του Ιμπραήμ, στις 28 Αυγούστου 1826. Οι εκδηλώσεις ολοκληρώνται το βράδυ στην πλατεία των Κονακίων με ένα παραδοσιακό μανιάτικο γλέντι με τη συνοδεία δημοτικής μουσικής.

Ζαγοροχώρια

Ξακουστά σε ολόκληρη την Ελλάδα είναι τα πανηγύρια της Παναγίας που γίνονται τον Δεκαπενταύγουστο στα Ζαγοροχώρια. Σε χωριά όπως η Βίτσα και το Τσεπέλοβο, οι εκδηλώσεις στη μνήμη της Κοίμησης της Θεοτόκου είναι τριήμερες και προσφέρουν την ευκαιρία για ατελείωτο γλέντι με παραδοσιακούς ηπειρώτικους χορούς. Κι ενώ οι δύο πρώτες ημέρες το γλέντι είναι ανοιχτό για όλους, την τρίτη και τελευταία ημέρα της χαράς και του κεφιού, τον πρώτο λόγο έχουν οι ντόπιοι, με τοπικούς σκοπούς και ηπειρώτικους χορούς.

Κρήτη

Με ιδιαίτερη ευλάβεια και λαμπρότητα γιορτάζεται ο Δεκαπενταύγουστος και στην Μεγαλόνησο. Το κύριο έδεσμα στο γιορτινό τραπέζι είναι το κόκκινο κρέας. Στα Χανιά προσθέτουν στην κατσαρόλα και κόκορα ή κοτόπουλο συνοδεύοντάς το πάντοτε με πιλάφι, ενώ καταναλώνεται και κρέας ψημένο είτε σε φούρνο με κληματόβεργες, είτε στη θράκα, ενώ σε κάποια χωριά συναντάμε και το αντικριστό. Στο Ρέθυμνο, τα πιάτα γεμίζουν με μπουρέκια, αντικριστό στη φωτιά, αρνίσιο κρέας, πιλάφι, μυρωδάτα χειροποίητα λουκάνικα, μακαρόνια με τριμμένο ξερό ανθότυρο, ντολμαδάκια με γιαούρτι, κολοκυθοανθούς γεμιστούς, ψητό στις κληματόβεργες στο φούρνο με πατάτες οφτές. Από το τραπέζι δεν λείπουν ποτέ το κρασί, η τσικουδιά και το ρακόμελο, ενώ και το επιδόρπιο, ενώ το επιδόρπιο περιλαμβάνει ψητό μήλο, γαλακτομπούρεκο, καλτσούνια με τυρί με μέλι.

sansimera.gr
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι