Γιατί οι Έφηβοι είναι Αντιδραστικοί…

Η εφηβεία είναι ένα ξεχωριστό κομμάτι της ανθρώπινης ζωής, ίσως από τα πιο όμορφα. Το λιγότερο, αλλά και περισσότερο αθώο. Το σίγουρο είναι ότι πρόκειται για το πιο εύθραυστο κομμάτι στη ζωή του ανθρώπου. 

Ενδιάμεσα στην ανωριμότητα της παιδικής ηλικίας και στην ωριμότητα του ενήλικα, εκτείνονται τα 6-7 χρόνια της εφηβείας. 

Εφηβεία: Πότε αρχίζει και πότε τελειώνει;

Τι να περιμένουμε από το κάθε στάδιο.

Σ’ αυτή την αναπτυξιακή φάση, ο έφηβος βιώνει εκτός από τις βιοσωματικές αλλαγές που υφίστανται, έντονες ψυχολογικές συγκρούσεις και κατακλύζεται από αισθήματα ανασφάλειας, φόβου, αμφισβήτησης, επιθετικότητας και αμφιθυμίας, που προκαλούνται ή και εντείνονται από την τάση του για ανεξαρτησία. Χαρακτηριστικό στοιχείο της εφηβείας είναι η επαναστατικότητα του εφήβου ως προς τους γονείς τους, το σχολείο αλλά και την κοινωνία.

Είναι γνωστό ότι κατά τη διάρκεια της εφηβείας ο/η νέος/α επαναστατεί και αμφισβητεί τα όρια που του θέτουν οι γονείς του. 

Χαρακτηριστικά παραδείγματα της αμφισβήτησης στο πρόσωπο των γονέων αποτελούν η ώρα επιστροφής μετά τη βραδινή έξοδο, η επιλογή των φίλων, η αγορά μηχανής, το κάπνισμα, το είδος της μουσικής, η ένταση της μουσικής, η διάρκεια των τηλεφωνημάτων, οι ώρες που ξοδεύονται για διάβασμα, η σεξουαλική συμπεριφορά κ.ά. 

Όσο δημοκρατικοί και μοντέρνοι και αν είναι οι γονείς, ο νέος λειτουργεί ανταγωνιστικά στο ρόλο τους και προκαλεί, παραβιάζοντας τα όρια που θέτουν. 

Ανάλογη είναι η αμφισβήτηση που εκδηλώνει ο έφηβος στους καθηγητές και κατ’ επέκταση στο ίδιο το σχολείο. 

Συμβαίνει συχνά οι νέοι κατά την αναπτυξιακή αυτή φάση να κάνουν αδικαιολόγητες απουσίες από το μάθημα, να παρουσιάζουν επιδεικτική αδιαφορία στην ώρα της παράδοσης, άρνηση να συμμορφωθούν με τους κανόνες του σχολείου, ενώ συχνά παρατηρούνται και συγκρούσεις με τους καθηγητές.

Παράλληλα, υπάρχει μία γενικότερη αμφισβήτηση της κοινωνίας από την πλευρά των νέων 

που εκδηλώνεται κυρίως μέσα από το ντύσιμό τους, το λεξιλόγιο και τις συμπεριφορές τους και έχει ως στόχο την πρόκληση.

Ποια μπορεί να είναι όμως τα αίτια που προκαλούν αυτή την αντιδραστικότητα των νέων; 

Το «παιδί» νιώθει πως αποκτά περισσότερη δύναμη στη σχέση του με τους γονείς του και προσπαθεί να επιβληθεί και να διεκδικήσει μέσα από τη σύγκρουση. 

Ο νέος διαπιστώνει την ασυνέπεια των μεγάλων. Όσο το παιδί είναι μικρό δέχεται τα "πρέπει" που του επιβάλλονται αδιαμαρτύρητα. Αυτό συμβαίνει, όχι μόνο γιατί δεν έχει τη δύναμη να τα αμφισβητήσει, αλλά γιατί πιστεύει ότι εκείνοι που τα διδάσκουν τα τηρούν κιόλας. 

Μεγαλώνοντας ανακαλύπτει ότι οι μεγάλοι του διδάσκουν αρχές που τις παραβιάζουν οι ίδιοι, ενώ παράλληλα περιορίζουν εκείνον. 

Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, ο έφηβος να απορρίπτει τους μεγάλους και τις αρχές τους. Ένας πρόσθετος λόγος για τον οποίο ο νέος αντιδρά είναι το ότι οι προσδοκίες που του προβάλλουν οι άλλοι, κυρίως οι γονείς, του προκαλούν θυμό και αντιδρά προκειμένου να απαλλαχτεί τουλάχιστον προσωρινά από τις προσδοκίες τους.

Ο νέος είναι επιπλέον δυνατόν να συναντά δυσκολίες στη διαμόρφωση της προσωπικότητάς του λόγω των πολλαπλών, διαφορετικών και αντιφατικών πληροφοριών και μηνυμάτων.

Ακόμη υπάρχει περίπτωση ο νέος να παρουσιάζει αδυναμία στην ισόρροπη συσχέτιση του «θέλω» και του «πρέπει». Ο εφηβικός εγωκεντρισμός που αποσκοπεί στην ανάπτυξη της εικόνας του σωματικού εαυτού και στη διαμόρφωση ταυτότητας του «εγώ» αποτελεί αιτία της αντιδραστικότητας των νέων κατά τη διάρκεια της εφηβείας. 

Ο νέος έφηβος κυριεύεται από την έντονη επιθυμία να στραφεί στον εαυτό του, που του φαντάζει πια άγνωστος εφόσον αρχίζει τώρα να μπαίνει στη διαδικασία συνειδητοποίησης του ποιος είναι, ποια στοιχεία τον εκφράζουν και τον αποτελούν ως προσωπικότητα. Θέλει να μάθει περισσότερο για τους επιθυμίες του, τα θέλω του, τι του ταιριάζει και τι όχι. 

Ο έφηβος αντιδρά όταν διαισθάνεται και αντιλαμβάνεται την αναντιστοιχία των προτύπων που του προβάλλονται και τα μέσα που του παρέχονται για την υλοποίηση των στόχων του.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι η επαναστατικότητα σε αυτή την ηλικία συνδέεται με την ανάπτυξη της σεξουαλικότητας, τις διακυμάνσεις στην αυτοεκτίμηση των εφήβων και με την υποτίμησή τους στις απόψεις των γονέων. 

Όσο μεγαλύτερη η εξιδανίκευση των γονέων σε προηγούμενα στάδια, τόσο πιο αντίθετες οι απόψεις που υιοθετούν οι έφηβοι στην προσπάθειά τους να οργανώσουν τις δικές τους επιλογές, δοκιμάζοντας τον εαυτό τους σε ακρότητες, εκκεντρικότητες, αποκλίνουσες ή και επικίνδυνες συμπεριφορές. 

Οι έφηβοι χρειάζονται χώρο και χρόνο για να μπορέσουν να ενηλικιωθούν αρμονικά. 

Και σε αυτό μπορούν να τους υποστηρίξουν οι γονείς, οι οποίοι θα πρέπει να είναι σταθεροί στις πράξεις και τα λόγια τους απέναντι στις παρορμητικές και πολλές φορές παράλογες απαιτήσεις του έφηβου. θέτουν όρια και να τα τηρούν, θα πρέπει να θέτουν όρια και να τα τηρούν. 

Είναι σημαντικό οι γονείς να αποφεύγουν τις συγκρίσεις των έφηβων παιδιών τους με άλλους, ενώ κρίνεται απαραίτητο να καυτηριάζουν τη συμπεριφορά τους, όταν «ξεφεύγει» από τα όρια, αλλά να μην απορρίπτουν τους εφήβους ως άτομα.

Tης Μαρίζας Στ. Χατζησταματίου,
Ψυχολόγου, M.Sc, PhD, Διδάκτορος Παν/μίου Θεσσαλίας
www.my-psychology.gr

Διαβάστε περισσότερα στο:
taxydromos.gr
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι