Περισσότερα από ένα παιδιά στην οικογένεια

Αδέλφια: «Tο μικρό», «H μεσαία», «O μεγάλος»

ΛOYIZA BOΓIATZH

Στους μύθους και στα παραμύθια οι πρωτότοκοι είναι θαρραλέοι και αποφασιστικοί, ξέρουν να καθοδηγούν και είναι ικανοί να πάρουν επάξια τη θέση των γονιών τους, οι μεσαίοι είναι ήπιοι και ευπροσάρμοστοι, έτοιμοι να ακολουθήσουν τους μεγαλύτερους και οι μικροί έχουν το «κοκαλάκι της νυχτερίδας», είναι προικισμένοι με ιδιαίτερα χαρίσματα και έχουν ιδιαίτερη τύχη.
Aπό την άλλη, οι μεγάλες αδερφές είναι οι πιο υπομονετικές και συνετές, ενώ οι μικρές είναι γλυκές, τρυφερές και αφοσιωμένες. Aπό πού προέρχονται όλα αυτά τα στερεότυπα; Yπάρχει καθόλου αλήθεια σε όλα αυτά ή εκφράζουν μόνο υπεραπλουστευμένες γενικεύσεις ορισμένων χαρακτηριστικών που στην πραγματικότητα είναι μεμονωμένα, παροδικά και όχι ιδιαίτερης σημασίας για την προσωπική ιστορία του καθενός μας;
«Έναν αδερφό για να παλεύω»
Tην οικογένειά μας, τους γονείς μας δεν μπορούμε να τους επιλέξουμε, ούτε βέβαια και τα αδέρφια μας. Όταν είμαστε παιδιά, συνήθως σκεπτόμαστε ως εξής: «Θέλω μια αδερφή για να παίζουμε μαζί κούκλες», «Θέλω αδερφό για να παλεύουμε» ή ακόμα «Θέλω μια αδερφούλα ή έναν αδερφό, αλλά θέλω να είμαι εγώ η μικρότερη». Tις πιο πολλές φορές, όμως, διαπιστώνουμε με απογοήτευση ότι άλλο φανταστήκαμε κι άλλο ήρθε, ακόμα κι αν «αποκτήσαμε» το φύλο που επιθυμούσαμε. Mόνο που αυτός ο αδερφός ή η αδερφή ούτε κούκλες παίζει ούτε παλεύει, είναι κλαψιάρης και βαρετός και το χειρότερο από όλα, μονοπωλεί την προσοχή και το ενδιαφέρον της μαμάς και του μπαμπά. Kάπως έτσι είναι τα πράγματα, ειδωμένα με τη ματιά του παιδιού που υποδέχεται στον κόσμο του ένα καινούργιο αδερφάκι. Kαι, φυσικά, υπάρχει και η ματιά του παιδιού που έρχεται στον κόσμο και βρίσκει άλλα αδέρφια, κι εκείνου που βρέθηκε «ανάμεσα» σε ένα προηγούμενο κι ένα επόμενο ή ακόμα του τελευταίου στη σειρά, που έμεινε για πάντα «το μικρό».
Σχέσεις που σημαδεύουν
Oι αδερφικές σχέσεις, είτε μας αρέσει είτε όχι, με τον τρόπο τους μας σημαδεύουν. Mας προσφέρουν πολλά και πολλές φορές μας κάνουν να πονάμε, να θυμώνουμε, να ζηλεύουμε, να μισούμε. Όμως, αυτή ακριβώς είναι η μεγάλη προσφορά των αδερφικών σχέσεων. Ίσως ποτέ άλλοτε στη ζωή μας δεν έχουμε την ευκαιρία να νιώσουμε -αν μας επιτραπεί- τόσο πολλά και αντιφατικά συναισθήματα, εστιασμένα όλα σε ένα πρόσωπο: αγάπη και μίσος, θαυμασμό και ζήλεια, εγγύτητα και αποξένωση, αφοσίωση και αδιαφορία, συντροφικότητα και ανταγωνισμό, αλληλεγγύη και αδιαφορία, τρυφερότητα και αποστροφή και πολλά άλλα ακόμη. H ύπαρξη αυτών των συναισθημάτων απέναντι στα αδέρφια μας μας δίνει τη δυνατότητα να γνωρίσουμε τον εαυτό μας και μας προετοιμάζει για τις κατοπινές μας σχέσεις. Mέσα στην οικογένειά μας και ανάμεσα στα αδέρφια μας έχουμε μια συγκεκριμένη θέση που την καθορίζει, μεταξύ άλλων, η ηλικία και το φύλο μας σε σχέση με την ηλικία και το φύλο των άλλων. H θέση αυτή μπορεί να έχει ορισμένες ιδιομορφίες που μας επηρεάζουν όχι μόνο στην παιδική, αλλά συχνά και στην ενήλικη ζωή μας. Tο πρωτότοκο Όλα τα παιδιά έχουν μια ιδιαίτερη θέση μέσα στην οικογένεια. Tο πρώτο παιδί έχει όμως μια «πιο» ιδιαίτερη, γιατί είναι αυτό που μπαίνει «ανάμεσα» στον άνδρα και τη γυναίκα, που κάνει το ζευγάρι οικογένεια. Για τη γυναίκα, η πρώτη γέννα, το πρώτο παιδί συμβολίζει την επιβεβαίωση της μητρότητάς της. Eίναι αυτό που την κάνει μητέρα, που της δίνει μια υπόσταση που κανείς και τίποτα δεν μπορεί πια να αλλάξει. Για τον άνδρα συμβολίζει κυρίως την επιβεβαίωση της αγάπης της γυναίκας του. H γέννηση του πρώτου παιδιού επισφραγίζει το ότι η γυναίκα αυτή τον επέλεξε για να είναι ο πατέρας των παιδιών της. O ερχομός των επόμενων παιδιών, όσο επιθυμητά ή ποθητά κι αν είναι, δεν θα έχει ποτέ την ίδια συγκινησιακή φόρτιση της πρώτης αυτής γέννας. Aυτό και μόνο μπορεί να είναι μια αιτία που κάνει πολλά πρωτότοκα να είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα και ίσως λίγο πιο ευάλωτα. Στη συνέχεια ακολουθεί ένα διάστημα, μήνες ή χρόνια, που το πρώτο παιδί έχει τους γονείς του κατ’ αποκλειστικότητα. Δεν τους μοιράζεται με κανέναν και δεν χρειάζεται να ανταγωνίζεται κανέναν για την αγάπη τους. Kι αυτή ακριβώς η σιγουριά, η ασφάλεια του μικρού πυρήνα των τριών ανθρώπων, διαταράσσεται τόσο βίαια από τον ερχομό ενός νέου μέλους, ενός δεύτερου παιδιού. Eίναι τότε που, λιγότερο ή περισσότερο ξαφνικά, το μικρό χαϊδεμένο πρέπει να γίνει μεγάλο, λογικό, ώριμο. Aυτή η μετάβαση από τη μια κατάσταση στην άλλη είναι το κύριο χαρακτηριστικό της θέσης του πρώτου παιδιού και μπορεί να γίνει, αν είναι σκληρή, μία πηγή δυσκολιών για τα πρωτότοκα παιδιά κατά την παιδική αλλά και την ενήλικη ζωή τους. «Eσύ είσαι ο μεγάλος» Παρ’ όλα αυτά, τα περισσότερα παιδιά -καλώς ή κακώς- προσαρμόζονται στην αλλαγή της θέσης τους κι αναλαμβάνουν το ρόλο του μεγάλου. Tι απαιτεί αυτός; «Θυμάμαι ότι οι γονείς μου μου τόνιζαν συνέχεια ότι εγώ ήμουν ο μεγάλος, κάτι που μου άρεσε, αλλά το μισούσα συγχρόνως. Έπρεπε να προσέχω τον αδερφό μου, να κάθομαι στο σπίτι μαζί του όταν λείπανε οι γονείς μας, να τον περιμένω να γυρίσουμε μαζί από το σχολείο, να τον παίρνω μαζί όταν πήγαινα να παίξω και να έχω την ευθύνη του. Πολλές φορές τον απεχθανόμουν γι’ αυτό, αλλά ταυτόχρονα ένιωθα πολύ βαθιά μέσα μου το βάρος της ευθύνης κι έπρεπε να απέχω από κάθε τρέλα, κάθε σκανταλιά με τους συνομηλίκους μου, κάτι από το οποίο ακόμα δεν μπορώ να απαλλαγώ...». Aπό τα μεγάλα αδέρφια απαιτείται, έστω κι αν αυτό δεν λέγεται ανοιχτά, να είναι το «φωτεινό παράδειγμα» για τα μικρότερα αδέρφια. Πρέπει να βρίσκουν μόνα τους το δρόμο ...

ΕΞΩΘΟΥΝ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΠΑΙΤΕΙΑ 11/7/08 - Γεμάτη από απλωμένα χέρια που ζητάνε εκτός από χρήματα ...μια τρυφερή ματιά, ενδιαφέρον και υποστήριξη είναι η πόλη του Ηρακλείου τις τελευταίες ημέρες. Οι ανήλικοι επαίτες αυξάνονται μέρα με τη μέρα και αυτό γίνεται πολύ εύκολα αντιληπτό από τους θαμώνες των καταστημάτων του κέντρου που έρχονται αντιμέτωποι με παιδικά μάτια που εκλιπαρούν για λεφτά και βρώμικα χεράκια απλωμένα... Το φαινόμενο της επαιτείας στο Ηράκλειο γιγαντώνεται καθημερινά και προβληματίζει όχι μόνο το κοινωνικό σύνολο αλλά κυρίως τους φορείς και τις αρχές που όμως παρακολουθούν χωρίς να αντιδρούν. Σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες οι αρχές γνωρίζουν καλά ότι το σύστημα που εφαρμόζεται και είναι το ίδιο σε όλες τις χώρες όπου το φαινόμενο της επαιτείας έχει μεγάλες διαστάσεις. Γονείς και κηδεμόνες εκμεταλλεύονται τα ανήλικα παιδιά τους ή εγγόνια ή ανίψια τους βάζοντας τα να ζητάνε λεφτά και φαγητό από περαστικούς και θαμώνες καταστημάτων. Στη συνέχεια οι εισπράξεις αυτές καταλήγουν στις τσέπες τους όσο για το πληρωμένο φαγητό των ανηλίκων, τις περισσότερες φορές το καταναλώνει η γυναίκα που τα περιμένει σε μια γωνιά παρακάτω. «Βλέπουμε που έρχονται εδώ πολίτες και τους αγοράζουν σουβλάκι και στη συνέχεια αυτά πάνε παρακάτω και το δίνουν σε αυτές που τα περιμένουν...το έχουμε δει το σκηνικό πολλές φορές» δήλωσαν στην «Τ» ιδιοκτήτες καταστημάτων υγειονομικού ενδιαφέροντος από κεντρικές πλατείες της πόλης που βλέπουν καθημερινά αυτά τα παιδιά να τους πλησιάζουν και να τους ζητάνε φαγητό. Την ίδια ώρα η πολιτεία στο Ηράκλειο είναι ανήμπορη ως φαίνεται να αντιδράσει. Το σύστημα που εφαρμόζεται μέχρι σήμερα έχει αποδειχθεί αναποτελεσματικό αφού μπορεί μεν να συλλαμβάνονται για επαιτεία γονείς και κηδεμόνες αυτών των παιδιών ωστόσο μετά την αυτόφωρη διαδικασία που ακολουθείται αφού πρόκειται για πλημμέλημα, τα παιδιά επιστρέφουν στις...οικογένειες τους! Στο μεταξύ έχουν μείνει για αρκετές ώρες είτε στα γραφεία της αστυνομίας είτε σε κάποιο νοσοκομείο προσωρινά αφού δεν υπάρχει καμία δομή για προσωρινή φιλοξενία. Τα παιδιά αυτά, που είναι ποινικά ανεύθυνα βρίσκονται να παίζουν στα γραφεία των αστυνομικών υπηρεσιών και στους διαδρόμους των νοσοκομείων μέχρι να ολοκληρωθούν οι νομικές διαδικασίες. Χρόνια πριν η ελληνική αστυνομία επεσήμανε ότι οι αρμοδιότητες της στον τομέα αυτό είναι περιορισμένες ωστόσο η πολιτεία δεν έχει δείξει μέχρι σήμερα ενδιαφέρον για τη δημιουργία μιας τόσο απαραίτητης δομής. «Έχουμε έλλειμμα στις συγκεκριμένες υποδομές και το μόνο σίγουρο είναι ότι η ΕΛΑΣ δεν είναι για όλες τις δουλειές. τι μπορούν να κάνουν οι αστυνομικοί με τα παιδιά μέσα στα γραφεία; Κάποιος θα πρέπει να ενδιαφερθεί για να δημιουργηθεί μια μόνιμη εγκατάσταση για τα παιδιά που πέφτουν θύμα εκμετάλλευσης» μας επεσήμαναν άνθρωποι που ασχολούνται επί σειρά ετών με το αντικείμενο. Στο Ηράκλειο το μεγαλύτερο πρόβλημα στην αντιμετώπιση της επαιτείας των ανηλίκων είναι αυτό της φιλοξενίας τους. Από τη στιγμή που δεν υπάρχει ο κατάλληλος χώρος κανείς δεν μπορεί να αρχίσει να μαζεύει στο κτήριο της ασφάλειας ανήλικά που δε θα έχει τι να τα κάνει και πώς να τα αντιμετωπίσει. Στο παρελθόν έχουν καταγραφεί πολλές και σημαντικές υποθέσεις με επαιτεία ανηλίκων όπου τα εξανάγκαζαν άλλοτε η γιαγιά τους, άλλοτε η μάνα τους, άλλοτε τρίτα και άγνωστα πρόσωπα. Υπήρξαν περιπτώσεις που μετά από σύλληψη των γονέων παιδιά έφτασαν να παίζουν στα σκαλοπάτια δημοσίων υπηρεσιών και να εισάγονται στα νοσοκομεία για ιατρικές εξετάσεις. «Με αυτά τα δεδομένα δεν μπορεί να υπάρξει ουσιαστική αντιμετώπιση του προβλήματος» μας τόνισαν. πηγή ΤΟΛΜΗ

Τα παιδιά των φαναριών

Θ. Π. ΛΙΑΝΟΣ

Τα φανάρια που ρυθμίζουν την κυκλοφορία στους δρόμους της Αττικής έχουν μετατρέψει αυτά τα σημεία των δρόμων σε μια ιδιόμορφη αγορά. Οσο διαρκεί το κόκκινο, αρκετά νεαρά κυρίως άτομα προσφέρουν στους οδηγούς των σταματημένων αυτοκινήτων διάφορα αγαθά και υπηρεσίες. Αλλοι προσφέρουν λουλούδια σε χαμηλή τιμή, άλλοι προσφέρονται να σου καθαρίσουν το μπροστινό τζάμι για ό,τι ποσό έχεις την ευχαρίστηση να δώσεις, άλλοι επιδεικνύουν ακρωτηριασμένα μέλη του σώματός τους ζητώντας την βοήθεια των εποχουμένων. Μαζί με αυτούς, μικρά παιδιά, αγόρια και κορίτσια, με κατάλληλη για την περίπτωση εμφάνιση, δηλαδή βρώμικα, αχτένιστα και κακοντυμένα, ζητούν τον οβολό σας. Η τελευταία αυτή περίπτωση, δηλαδή, των μικρών παιδιών έχει προκαλέσει ένα ερώτημα στο οποίο έχουν δοθεί δύο αντίθετες απαντήσεις. Το ερώτημα είναι: πρέπει κανείς να βοηθάει τα μικρά αυτά παιδιά δίδοντας ένα μικροποσόν, ή όχι; Η μια απάντηση είναι αρνητική και υποστηρίζει ότι η επαιτεία είναι κοινωνικό φαινόμενο και πρέπει να αντιμετωπισθεί από την πολιτεία, όχι ατομικά από τον κάθε πολίτη. Αν μια κοινωνία είναι συγκροτημένη με τρόπο που επιτρέπει, ή προκαλεί φαινόμενα επαιτείας, τότε η λύση δεν μπορεί να προέλθει παρά μόνο από την εξέταση και την εξαφάνιση των μηχανισμών που την προκαλούν, στον βαθμό που αυτό είναι εφικτό. Η άλλη απάντηση είναι θετική, και υποστηρίζει ότι η κοινωνία ως σύνολο δεν θα μπορέσει ποτέ να εξαφανίσει την επαιτεία. Σε κάθε κοινωνία υπάρχουν δυνάμεις και μηχανισμοί που φέρνουν οικογένειες και άτομα σε κατάσταση απελπισίας, μια δε διέξοδος είναι η, προσωρινή έστω, αναζήτηση βοήθειας μέσω της επαιτείας. Επιπλέον, ανεξαρτήτως των λόγων που εξωθούν ένα άτομο στην επαιτεία, η απλή ανθρώπινη συμπόνια για τα πάθη ενός συνανθρώπου, και ιδιαίτερα ενός μικρού παιδιού, είναι αρκετή για να οδηγήσει κάποιον στην απόφαση να προσφέρει την ασήμαντη γι' αυτόν βοήθεια. Είναι φανερό ότι και οι δύο απαντήσεις έχουν ισχυρή βάση. Τα επιχειρήματα της μιας άποψης δεν αναιρούν τα επιχειρήματα της άλλης. Ο κάθε πολίτης μπορεί να κρίνει και να αποφασίσει, αν θα δώσει ή αν θα αρνηθεί τη μικρή του βοήθεια στην περίπτωση που ανέφερα, δηλαδή αυτής των παιδιών των φαναριών, όπως έχουν χαρακτηρισθεί. Εχω όμως την εντύπωση ότι η επαιτεία που παρατηρούμε να λαβαίνει χώρα στις γωνιές των οδών, όπου υπάρχουν φανάρια κυκλοφορίας, αλλά και γενικά, δεν έχει καμιά σχέση με την επαιτεία για την οποία τα επιχειρήματα που διατυπώθηκαν πιο πάνω έχουν ισχύ. Η επαιτεία που παρατηρούμε δεν είναι αποτέλεσμα και έκφραση καταστάσεων, π.χ. ανεργίας, φτώχειας κ.ο.κ., που φέρνουν διάφορα άτομα σε κατάσταση απελπισίας. Αντίθετα, πιστεύω ότι είναι μια εξαιρετικά κερδοφόρος δραστηριότητα. Τα παιδιά των φαναριών δεν ζητιανεύουν επειδή πεινούν, αλλά επειδή αποτελούν ένα αποτελεσματικό σημείο επαφής ενός διεφθαρμένου επιχειρηματικού κυκλώματος με το καταναλωτικό του κοινό, δηλαδή, με εμάς. Υπάρχουν διάφορα στοιχεία που βεβαιώνουν ότι η επαιτεία των παιδιών είναι οργανωμένη επιχείρηση. Πρώτον, έχουν συγκεκριμένα στέκια-φανάρια, στα οποία εναλλάσσονται. Δεύτερον, ζητούν το ίδιο ποσόν χρηματικής βοήθειας, ένα «πενηντάρι». Τρίτον, όσα δεν ζητούν βοήθεια προφορικά, κρατούν ταμπελίτσες γραμμένες με τον ίδιο γραφικό χαρακτήρα, κτλ. Η επιχείρηση πρέπει να είναι εξαιρετικά προσοδοφόρος, αν κρίνει κανείς από την απότομη αύξηση της επαιτείας, τα τελευταία χρόνια, πράγμα που δείχνει ταυτόχρονα ότι οι κάτοικοι της Αθήνας και των προαστίων είναι άνθρωποι του Θεού και πολύ ελεήμονες. Η δομή των επιχειρήσεων επαιτείας παρουσιάζει ποικιλία και ενδιαφέρον. Αλλες είναι οικογενειακές επιχειρήσεις στενού κύκλου, δηλαδή γονείς και παιδιά. Αλλες οικογενειακές επιχειρήσεις, ευρύτερου κύκλου, δηλαδή συγγενικές οικογένειες με συμμετοχή γονέων, παιδιών, εξαδέλφων κ.ο.κ. Το ένα παιδί ζητιανεύει, π.χ. γωνία Πατησίων και Κοδριγκτώνος και το εξαδελφάκι του, στην Πλατεία Βικτωρίας. Οπως έχει φανεί από τα αστυνομικά δελτία, υπάρχουν και επιχειρήσεις με ευρύτατα κυκλώματα εκμετάλλευσης μικρών παιδιών, με τεράστια κέρδη και εγκληματική δραστηριότητα και σε άλλους «κλάδους». Οι παραπάνω αναφορές έχουν σκοπό να πείσουν τον αναγνώστη ότι τα επιχειρήματα των δύο αντίθετων απόψεων που προανέφερα είναι άσχετα με την σημερινή πραγματικότητα. Οποιος δίνει «βοήθεια» στους ζητιάνους και στα ζητιανάκια γίνεται, χωρίς να το θέλει και χωρίς να το ξέρει, συνεργός σε μια εγκληματική δραστηριότητα, ενώ φυσικά οι προθέσεις του είναι εντελώς διαφορετικές. Ο κ. Θ. Π. Λιανός είναι καθηγητής της Πολιτικής Οικονομίας στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.

Το ΒΗΜΑ, 16/08/1998

ΤΙ ΕΚΑΝΕΣ ΣΤΑ ΝΙΑΤΑ ΣΟΥ «ΜΠΑΜΠΑ» ΜΟΥ;

Τι έκανες στα νιάτα σου «μπαμπά» μου;
τι έκανες για μένανε «μαμά» μου;
Κάνατε μία κοινωνία, να κολυμπά στην αδικία.
και ότι πάω για να σώσω, πρέπει πρώτα να λαδώσω.
Ήσασταν απ' τους βολεμένος, κι απ' την κλίκα φιμωμένους,
κι ο γιος σου τώρα τα πληρώνει, με αδικία που σκοτώνει.
Κοιτάζατε να βολευτείτε, την λεβεντιά την αγνοείται.
άχρηστους πάντα να ψηφίζεις, και πάντα πίσω να γυρίζεις.

ΚΑΤΗΓΟΡΩ.
Συντήρησες τις αρπαχτές γιατί καλοπερνούσες,
και όλους τους υπόλοιπους εσύ τους αψηφούσες.
Σας άρεζε το βόλεμα κ' άλλοι ας πεινούσαν,
αφού στο σκυλολόι σας όλοι καλοπερνούσαν.
Δεν πήγες την εξέλιξη κ' εσύ λίγο ποιο πέρα,
τι έκανες για μένανε μητέρα και πατέρα;
άνθρωπο ντρέτο μπεσαλή δεν θέλατε κοντά σας
με παρρησία άνθρωπο δεν έβγαλε η γενιά σας;
Εμάς δεν μας ρωτήσατε αν θέλουμε ρουσφέτια
λαδώματα γλειψίματα και μαραφέτια τέτοια
Να ζει κανείς ή να μην ζει στην απατεωνία,
με αδικίας έμβλημα κάνατε κοινωνία.
Είχατε έμβλημα τρανό το άνομο ρουσφέτι,
και τον λαό αδίκησες άχρηστε νομοθέτη.
Ήσασταν βλέπεις οι τρανοί οι «πάρα-μορφωμένοι»,
όλα για το συμφέρον σας, και κάργα πωρωμένοι.
— Τι έκανες στα νιάτα σου μητέρα και πατέρα,
και μ' έβγαλες ανάποδο εμένα στον αέρα.
Να μην ανέχομαι ποτέ ψέμα υποκρισία,
κ' όσους μας δουλεύουνε γιατί 'χουν εξουσία.
Την βρωμοκοινωνία σας δεν θα την συνεχίσω,
και το κατεστημένο τις σκληρά θα παλαμίσω.
Τα νιάτα και ενθουσιασμός, αυτά σας παρασύραν,
κ' όταν το καταλάβατε τα γερατειά σας πήραν.

ΤΖΙΝΙΣ Χ. ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ