corto pajaritos - Για να γελάσουν, τα χαμομηλάκια και οι μεγάλοι φίλοι τους.

Η γιαγιά μου έλεγε: Το λάχανο που περιγελάς, στην πόρτα σου φυτρώνει.
Και, όποιος σκάβει το λάκο του αλλουνού, πέφτει ο ίδιος μέσα

Η βίαιη συμπεριφορά από παιδιά και εφήβους

Για μια καλύτερη κατανόηση του φαινομένου

Στην Ελλάδα του 21ου αιώνα εμφανίζεται ανησυχία για τα συνεχώς αυξανόμενα περιστατικά βίαιης συμπεριφοράς από παιδιά και εφήβους. Αυτό το πολύπλευρο και περίπλοκο θέμα χρήζει ιδιαίτερης προσοχής και κατανόησης από τους γονείς, τους εκπαιδευτικούς και γενικώς από την κοινωνία των ενηλίκων.

Τα παιδιά ακόμη και στην προσχολική ηλικία μπορεί να εκδηλώσουν βίαιη συμπεριφορά. Οι γονείς και οι άλλοι ενήλικες που γίνονται μάρτυρες μιας τέτοιας συμπεριφοράς μολονότι μπορεί να ανησυχούν, κατά βάθος ελπίζουν ότι το «παιδί θα «στρώσει» μεγαλώνοντας?».
Η αλήθεια είναι ότι η βίαιη συμπεριφορά από ένα παιδί σε οποιοδήποτε στάδιο ανάπτυξης κι αν βρίσκεται θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με σοβαρότητα. Δεν θα πρέπει να το δούμε σαν «μια φάση που περνάει το παιδί!».

Η βίαιη συμπεριφορά στα παιδιά και τους εφήβους μπορεί να εμφανίζεται με πολλά πρόσωπα:
εκρηκτική ιδιοσυγκρασία, επιθετικότητα, έντονοι καυγάδες, απειλές ή και απόπειρες για πρόκληση ζημιάς σε άλλους (σε αυτό περιλαμβάνονται και σκέψεις αυτοκτονίας), η χρήση όπλων, ο βασανισμός ζώων, η σκόπιμη καταστροφή ξένης περιουσίας και ο βανδαλισμός.

Παράγοντες που συμβάλλουν στην εκδήλωση βίαιης συμπεριφοράς

Πολλές ερευνητικές μελέτες συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι μια σύνθετη αλληλεπίδραση πολλών διαφορετικών παραγόντων, μπορεί να οδηγήσει παιδιά και εφήβους σε βίαιη συμπεριφορά. Στους παράγοντες αυτούς περιλαμβάνονται:

Προηγούμενη επιθετική ή βίαιη συμπεριφορά

• Να έχει υποστεί το παιδί ή ο έφηβος σωματική βία ή και σεξουαλική κακοποίηση
• Γενετικοί (κληρονομικοί) παράγοντες
• Η έκθεση σε σκηνές βίας που προβάλλονται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης (τηλεόραση, κινηματογράφος, κ.λ.π.)
• Η χρήση ναρκωτικών ή/και αλκοόλ
• Η ύπαρξη όπλων στο σπίτι
• Ο συνδυασμός διαφόρων στρεσογόνων κοινωνικό-οικονομικών συνθηκών (φτώχεια, διαζύγιο γονέων, ύπαρξη του ενός μόνο γονιού, ανεργία, έλλειψη υποστήριξης από το συγγενικό περιβάλλον)
• Εγκεφαλική βλάβη
  

Ποια σημάδια μας προειδοποιούν ότι το παιδί μας είναι πιθανό να εκδηλώσει βίαια συμπεριφορά;
Πρέπει να αντιμετωπισθούν με ιδιαίτερη προσοχή παιδιά ή έφηβοι για τους οποίους συντρέχουν κάποιοι από τους παραπάνω επιβαρυντικούς παράγοντες και εκδηλώνουν τις παρακάτω συμπεριφορές:

• Έντονο θυμό
• Συχνή απώλεια του συναισθηματικού ελέγχου και κυκλοθυμικές τάσεις
• Ανεξέλεγκτη παρορμητικότητα
• Όταν είναι υπερβολικά οξύθυμοι
• Όταν απογοητεύονται με το παραμικρό

Κοινός στόχος γονέων και εκπαιδευτικών πρέπει να είναι ο έλεγχος τέτοιου είδους συμπεριφορών.

Τι μπορεί να γίνει όταν ένα παιδί συμπεριφέρεται βίαια;

Αμέσως μόλις οι γονείς αρχίζουν να προβληματίζονται για το παιδί τους, είναι καλό να επισκεφτούν κάποιον ειδικό σε θέματα ψυχικής υγείας ώστε να γίνει μια λεπτομερής εκτίμηση του προβλήματος. Η έγκαιρη παρέμβαση ενός ειδικού μπορεί να βοηθήσει σημαντικά.

Η ψυχολογική παρέμβαση αποβλέπει κυρίως στο να βοηθήσει το παιδί:

Να μάθει πώς να ελέγχει τον θυμό του.
Να εκφράζει το θυμό και την απογοήτευση του με κοινωνικά αποδεκτούς τρόπους
Να είναι υπεύθυνος για τις πράξεις του και να αποδέχεται τις συνέπειες τους
Επιπλέον, κατά τη διάρκεια της θεραπείας μπορεί να χρειαστεί να αντιμετωπιστούν οικογενειακές συγκρούσεις, σχολικές δυσκολίες καθώς και προβλήματα που αφορούν την ευρύτερη κοινότητα στην οποία ανήκει το παιδί και η οικογένεια του.
Μπορεί να προληφθεί η βίαιη συμπεριφορά στα παιδιά;

Έρευνες έχουν δείξει ότι μεγάλο μέρος της βίαιης συμπεριφοράς μπορεί να περιοριστεί ή ακόμη και να προληφθεί αν οι επιβαρυντικοί παράγοντες που αναφέραμε παραπάνω μειωθούν σημαντικά ή εκλείψουν. Πολύ σημαντικό προς αυτή τη κατεύθυνση είναι να ελαχιστοποιήσουμε αν είναι δυνατόν την έκθεση των παιδιών μας (και των εφήβων) στη βία που βιώνουν είτε μέσα στο σπίτι -ψυχολογική και σωματική-, είτε στον ευρύτερο κοινωνικό τους περίγυρο, είτε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Ένα είναι ξεκάθαρο, η βία οδηγεί στη βία. Επίσης, οι ακόλουθες μέθοδοι μπορούν να συμβάλουν στη μείωση και την αποτελεσματικότερη πρόληψη της βίαιας συμπεριφοράς:

• Η πρόληψη της κακοποίησης των παιδιών (μέσα από προγράμματα ενημέρωσης και εκπαίδευσης γονέων, οικογενειακής υποστήριξης κ.λ.π.),
• Η εκπαίδευση των παιδιών και των εφήβων σε θέματα σεξ, καθώς και η εκπαίδευση των γονέων σε ζητήματα εφηβείας,
• Τα προγράμματα έγκαιρης παρέμβασης σε παιδιά με βίαια συμπεριφορά,
• Ο έλεγχος της παρακολούθησης σκηνών βίας από τα παιδιά στην τηλεόραση, βίντεο και κινηματογράφο.

Γρηγόρης Βασιλειάδης, M.Sc. Συμβουλευτικός Ψυχολόγος

Εθισμός στο Ίντερνετ - Τα παιδιά παθαίνουν μονομανία

«Ζούμε σε τεράστιες, απρόσωπες κοινωνίες. 

Οι γονείς λείπουν ώρες από το σπίτι, 

τα παιδιά δεν μπορούν να βγουν σε μια αλάνα να παίξουν 

κι έτσι μένουν μόνα τους μπροστά σε έναν υπολογιστή, 

όπου καλούνται να διαχειριστούν πολλές πληροφορίες».

Τα τελευταία χρόνια η επιστημονική κοινότητα σε όλον τον κόσμο ανησυχεί για τη νέα εξάρτηση ενηλίκων και κυρίως ανηλίκων από το Ίντερνετ. Στην Ελλάδα, γιατροί και επιστήμονες κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου στους γονείς και στους νέους επισημαίνοντας ότι το ίδιο συμβαίνει και στη χώρα μας. 

Στον αγώνα για την καταπολέμηση του φαινομένου έχουν αφιερωθεί και δύο δραστήριες γυναίκες: η Άρτεμις Τσίτσικα, λέκτορας Παιδιατρικής και Εφηβικής Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και επιστημονική υπεύθυνος της Μονάδας Εφηβικής Υγείας του Νοσοκομείου Παίδων, και η Βερόνικα Σαμαρά, διδάκτωρ μηχανικός Πληροφορικής και εκπρόσωπος του «ασφαλούς διαδικτύου» στην Ελλάδα

Από τότε που δουλεύω στο Νοσοκομείο Παίδων, έχω συναντήσει παιδιά που παράτησαν το σχολείο για να παίζουν 24 ώρες την ημέρα παιχνίδια στο διαδίκτυο. 

Ένα παιδί έλεγε ότι έπαιζε μιάμιση μέρα συνεχώς και δεν μπορούσα να το πιστέψω», μας λέει η Αρτεμις Τσίτσικα. «Τα περισσότερα παιχνίδια «αναγκάζουν» τα παιδιά να μένουν πολλές ώρες στο Ίντερνετ γιατί, καθώς παίζουν μεταξύ τους και βρίσκονται σε διαφορετικές χώρες του κόσμου, ξενυχτούν για να συνεχίζεται το παιχνίδι. Είναι κοινωνικό το θέμα», προσθέτει η Βερόνικα Σαμαρά.

Η Μονάδα Εφηβικής Υγείας του Νοσοκομείου Παίδων είχε συνηθίσει να ασχολείται με προβλήματα της εφηβείας όπως η παχυσαρκία, η βουλιμία, η ανορεξία και διάφορες ψυχοκοινωνικές δυσκολίες. Εδώ και δύο χρόνια, όμως, άρχισε να δέχεται πολλά αιτήματα για την αντιμετώπιση της υπερβολικής χρήσης του διαδικτύου. «Πολλοί γονείς έρχονται στη μονάδα τρομοκρατημένοι και απεγνωσμένοι, γιατί βλέπουν το παιδί τους να περνάει ώρες ατελείωτες μπροστά σε μια οθόνη υπολογιστή», μας λέει η Άρτεμις Τσίτσικα. 

«Τα παιδιά παθαίνουν μονομανία. Αλλάζουν τις συνήθειες ύπνου τους, παραμελούν την προσωπική τους υγιεινή, τρώνε ανθυγιεινά ή περισσότερο, σταματούν τα αγαπημένα τους χόμπι, αφήνουν τους φίλους τους, εγκαταλείπουν ακόμη και το σχολείο. Συνήθως, συγκρούονται έντονα στο σπίτι με τους γονείς τους -υπάρχει μεγάλη ένταση και θυμός, ακόμα και βία και από τις δύο πλευρές».  

Η κυρία Τσίτσικα επισημαίνει ότι στα αρχικά στάδια της εξάρτησης από το Ίντερνετ το παιδί είναι πιο συνεργάσιμο γιατί δεν έχει φτάσει να δυσλειτουργεί. Αντιλαμβάνεται την υπερβολή και προσπαθεί να βάλει το ίδιο κάποια όρια. Στα πιο προχωρημένα στάδια, όμως, τα πράγματα δυσκολεύουν. Τα παιδιά έρχονται πάντα με τους γονείς τους, ενώ δεν θεωρούν ότι κάνουν κάτι λάθος. Πιστεύουν ότι απλώς παίζουν ένα παιχνίδι και δεν θέλουν να το σταματήσουν. 

Η κυρία Τσίτσικα επισημαίνει ότι η Αμερικανική Παιδιατρική Ακαδημία έχει θέσει το όριο των δύο ωρών την ημέρα για τη χρήση του Ίντερνετ, θεωρώντας ότι από εκεί και πέρα υπάρχει πρόβλημα. Η επιστημονική κοινότητα δεν έχει καταλήξει στο αν πρέπει να χρησιμοποιείται ο όρος «εθισμός» αφού δεν εισάγεται κάποια ουσία στο σώμα. Υπάρχουν ωστόσο κάποια κριτήρια που οριοθετούν την υπερβολική εξάρτηση και σχετίζονται με τον χρόνο παραμονής στο διαδίκτυο αλλά και με την κοινωνική και ψυχολογική συμπεριφορά του εφήβου. «Η κατάχρηση έχει να κάνει με την προσωπικότητα του παιδιού αλλά και με προβλήματα στην οικογένεια. Στη μονάδα έρχονται κυρίως αγόρια, που είναι πιο ευαίσθητα, έχουν διάσπαση προσοχής ή άγχος και νιώθουν πιο ευάλωτα. Μια ομάδα από ψυχολόγους, παιδίατρους, παιδοψυχιάτρους και γιατρούς άλλων ειδικοτήτων, καλείται να αντιμετωπίσει κάθε έφηβο ξεχωριστά. «Η κοινωνία αλλά και οι οικογένειες σήμερα έχουν αλλάξει», συμπληρώνει η κυρία Τσίτσικα. «Ζούμε σε τεράστιες, απρόσωπες κοινωνίες. Οι γονείς λείπουν ώρες από το σπίτι, τα παιδιά δεν μπορούν να βγουν σε μια αλάνα να παίξουν κι έτσι μένουν μόνα τους μπροστά σε έναν υπολογιστή, όπου καλούνται να διαχειριστούν πολλές πληροφορίες».

Πριν από δύο χρόνια η Μονάδα Εφηβικής Υγείας πραγματοποίησε έρευνα σε σχολεία της χώρας, η οποία έδειξε ότι το 1% των εφήβων έχει συμπεριφορά εθισμού και το 13% κάνει οριακή χρήση του διαδικτύου, που δυνητικά θα οδηγήσει σε εθισμό. Με δεδομένο ότι το γρήγορο Ίντερνετ έχει εξαπλωθεί στην Ελλάδα τα τελευταία δύο χρόνια, αναμένεται ότι τα ποσοστά αυτά θα έχουν αυξηθεί. 

Στη μονάδα έχουν έρθει για να αντιμετωπίσουν την υπερβολική χρήση στο διαδίκτυο 65 έφηβοι -σχεδόν αποκλειστικά αγόρια- ενώ πολλοί γονείς από όλη την Ελλάδα τηλεφωνούν για να μάθουν πώς να αντιμετωπίσουν αυτό το φαινόμενο. «Το Ίντερνετ δεν μπορείς να το κόψεις», παρατηρεί η κυρία Τσίτσικα. «Τα προγράμματά μας έχουν στόχο να βάλουν όρια στη χρήση. Αν ένας έφηβος ξεκινά από τις 24 ώρες χρήσης την ημέρα, κατεβαίνουμε στις 12 και σταδιακά τις μειώνουμε. Συνήθως καταλήγουμε στις 4 ώρες χρήσης την ημέρα».

Συνηθίζουμε να λέμε ότι η μία γενιά διαφέρει από την άλλη και έτσι δημιουργείται το λεγόμενο χάσμα γενεών. Μόνον που σήμερα αυτό το χάσμα έχει... τεχνολογική διάσταση. «Όταν οι μεγάλοι μιλούν για «νέες» τεχνολογίες εννοώντας τους υπολογιστές και το διαδίκτυο, αυτό δεν μεταφράζεται το ίδιο για τους νέους, οι οποίοι γεννήθηκαν με αυτά», εξηγεί η κυρία Βερόνικα Σαμαρά. «Όπως οι σημερινοί μεγάλοι μεγάλωσαν με το τηλέφωνο ως αυτονόητη συσκευή, έτσι και οι νέοι μεγάλωσαν με το Ίντερνετ ως αυτονόητη λειτουργία. Το διαδίκτυο είναι ένα παράθυρο στον κόσμο. Είναι σαν να έχουμε ανοίξει στο σπίτι μας ένα παράθυρο και μπαίνει μέσα όλος ο κόσμος. Όπως μαθαίνουμε στο παιδί μας να μη δίνει ποτέ το όνομα και τη διεύθυνσή του σε αγνώστους στον δρόμο, το ίδιο πρέπει να τους μαθαίνουμε και για το Ίντερνετ, όπου εκεί επικοινωνείς μέσα από καλώδια και δεν βλέπεις καν τους άλλους».

 
Ασφαλές Ίντερνετ

Από το 2000 η Βερόνικα Σαμαρά είναι υπεύθυνη και εκπρόσωπος στην Ελλάδα του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης «Ασφαλές Ίντερνετ». Μία από τις δράσεις της είναι να ενημερώνει γονείς, δασκάλους και εφήβους για το πώς να σερφάρουν με ασφάλεια στο διαδίκτυο. «Ο,τι «ανεβαίνει» στο Ίντερνετ, δεν «κατεβαίνει» ποτέ και γι' αυτό πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί προτού δημοσιεύσουμε προσωπικά μας στοιχεία ή φωτογραφίες. Για παράδειγμα, τα παιδιά γράφουν στο Twitter ή στο Facebook, «πάω διακοπές». Στην Αμερική λοιπόν έκλεψαν το σπίτι ενός νέου που είχε δηλώσει ότι θα λείπει. Θα έβαζες ποτέ μια ταμπέλα έξω από το σπίτι σου που να λέει «λείπω σε διακοπές»; Τότε γιατί να το κάνεις στο διαδίκτυο;».

Το Ασφαλές Διαδίκτυο συνεργάζεται παράλληλα με τη Μονάδα Δίωξης Ηλεκτρονικού Εγκλήματος και δέχεται καταγγελίες και παράπονα για σελίδες ύποπτης και παράνομης συμπεριφοράς. Στη χώρα μας έχουν εξαρθρωθεί μεγάλα κυκλώματα παιδοφιλίας. Μιλάμε κυρίως όχι τόσο για παραγωγή υλικού παιδοφιλικού περιεχομένου όσο για διακίνηση. Οι παιδόφιλοι βρίσκουν συνήθως τα ευάλωτα θύματά τους μέσα από το Ιντερνετ και τα chat rooms (τους χώρους ανοικτής επικοινωνίας). Σε τέτοιες περιπτώσεις το Ασφαλές Διαδίκτυο επεμβαίνει άμεσα.

Σε αντίθεση με αυτό που θα περίμενε κάποιος, τόσο η κυρία Τσίτσικα όσο και η κυρία Σαμαρά επιμένουν ότι δεν πρέπει να απαγορεύουμε το Ιντερνετ στα παιδιά αλλά να τους μαθαίνουμε από νωρίς τους κανόνες του. «Πρέπει το Ιντερνετ να μπει από νωρίς στο σπίτι, ακόμα και από το νηπιαγωγείο, για να μάθουν εγκαίρως τα παιδιά τα όρια. Άλλωστε, δεν είναι μόνο μέσα στο σπίτι μας -μπορούν να το βρουν και στα σπίτια φίλων ή στα Ίντερνετ καφέ». Ωστόσο, η κυρία Τσίτσικα θεωρεί ότι το «κλειδί» είναι η εισαγωγή του μαθήματος για το Ίντερνετ στο σχολείο.

Από τη Σοφία Παπαϊωάννου

Kathimerini