«Γιατί το Βυζάντιο»

Το «Γιατί το Βυζάντιο», το καινούργιο βιβλίο της Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ, γραμμένο απευθείας στα ελληνικά, αποτελεί ένα απόσταγμα σχεδόν βιωματικό, από την πολύχρονη διδασκαλία της διαπρεπούς βυζαντινολόγου στη Σορβόννη. Απευθύνεται στο ευρύ κοινό και ειδικά σε εκείνους που τους απασχολεί το ζήτημα της ελληνικής ιστορικής συνέχειας.

«Το πόνημα αυτό», αναφέρει η ίδια, «απευθύνεται σε όσους από τους Νεοέλληνες ταλανίζονται με το πρόβλημα της ελληνικής ιστορικής συνέχειας και στους ξένους (κυρίως τους Δυτικοευρωπαίους και τους Αμερικανούς βλαστούς τους) που αρκούνται στην επιλεκτική γνώση του παρελθόντος τους, άσχετα από κάθε ιστορική πραγματικότητα και με μόνο μέλημα τη δικαίωση μιας σύγχρονης πολιτικής προσέγγισης, που υπαγορεύουν συμφέροντα και ενδιαφέροντα, ξένα συχνά από την ιστορία και το αντικείμενό της».

Η συγγραφέας επιχειρεί να αποσαφηνίσει το Βυζάντιο δια του Βυζαντίου, με πολλαπλές αναφορές σε κείμενα - κλειδιά (Τριακονταετηρικός του Ευσεβίου, Κοσμογραφία του Κοσμά Ινδικοπλεύστη, Τακτικά του Λέοντος ΣΤ' τυο Σοφού, Βίος Ιακώβου του Νεοφωτίστου, Σχόλια του Τζέτζη, Επαναγωγή κ.ά.), τα οποία, κατά τη γνώμη της, εκφράζουν συνοπτικά τα χαρακτηριστικά της βυζαντινής ψυχοσύνθεσης ή σημαδεύουν παραστατικά τομές και στροφές της ιστορίας του Βυζαντίου.

Ο στόχος της Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ είναι ο εξής, όπως τον διατυπώνει στον Πρόλογό της: «Να βάλω, κατά το δυνατόν, έστω εκ του πλαγίου και λάθρα σχεδόν, το Βυζάντιο στη θέση που τα επιτεύγματά του μας υπαγορεύουν: να πω συνοπτικά, εννοώ, αυτά που το αναδεικνύουν ως την πρώτη ευρωπαϊκή αυτοκρατορία και που εξηγούν, όχι μόνο το πολιτιστικό μεγαλείο του (και αυτό ανεπαρκώς ακόμη γνωστό), αλλά και την ασυνήθη για παγκόσμια δύναμη (όπως ήταν κάποτε το Βυζάντιο) μακροβιότητά του».

Η επιλογή των θεμάτων που αναπτύσσονται σχετίζεται κυρίως με φαινόμενα μακράς διαρκείας και μπορούν να ερμηνεύσουν το «Γιατί» της βυζαντινής πολιτικής εμβέλειας (εξ ου και ο τίτλος «Γιατί το Βυζάντιο»).

Αναλύονται οι σχέσεις της πολιτείας με την εκκλησία (αυτοκράτορα και πατριάρχη), του κέντρου με την περιφέρεια (Κωνσταντινούπολης και επαρχιών), του Βυζαντίου με τους πολυποίκιλους γείτονές του, φίλους, συμμάχους ή εχθρούς. 

Οι συνοριακές συρρικνώσεις, οι δογματικές διαμάχες, οι στρατιωτικοπολιτικές αντιπαλότητες και οι άνισες κοινωνικές διαβαθμίσεις που ρύθμιζαν την καθεστηκυία τάξη εξηγούν τη δυσκολία της βυζαντινής κοινωνίας αλλά και της πολιτικής να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις των καιρών. Η πτώση της αυτοκρατορίας πρώτα στα χέρια των Σταυροφόρων (1204) και τελικά στους Οθωμανούς (1453) προλογίζουν την χαλεπότητα της μετέπειτα εποχής που θεμέλιό της ωστόσο μένει η πολύχρονη βυζαντινή εμπειρία: θρησκευτική, ιδεολογική και βιωματική. Απόηχός της ως τις μέρες μας μπορεί να θεωρηθεί η αμφίσημη σχέση των Νεοελλήνων με τη Δύση και με την Ανατολή, πρόβλημα της νεοελληνικής ταυτότητας.

Έγραψαν για το βιβλίο:

Το Γιατί το Βυζάντιο αποτελεί έναν άλλον τρόπο ανάγνωσης της ιστορίας του Βυζαντίου και όχι ένα ακόμη βιβλίο. Καταρχήν διαβάζεται κάθε κεφάλαιο αυτοτελώς, αν και νοηματικά όλα τα κεφάλαια συνδέονται μεταξύ τους, είναι «απαλλαγμένο» από σημειώσεις και υποσημειώσεις, κάτι που συχνά λειτουργεί αποτρεπτικά για το ευρύ αναγνωστικό κοινό, χωρίς ωστόσο να στερείται επιστημονικής τεκμηρίωσης (άλλωστε η συγγραφέας αποτελεί από μόνη της επιστημονικό εχέγγυο) και κυρίως ασχολείται με πτυχές του Βυζαντίου που έως και τις ημέρες μας επιβιώνουν μέσω των αποτελεσμάτων που προκάλεσαν τα γεγονότα εκείνης της περιόδου.

Ξένη Δ. Μπαλώτη, Διαβάζω, τχ. 504, Φεβρουάριος 2010

Ένα μαχητικό κείμενο, που διδάσκει άμα και τέρπει τον αναγνώστη και αποκαθιστά μια ιστορική αδικία, τον εξοβελισμό του Βυζαντίου από την ευρωπαϊκή ιστορία, φωτίζοντας παράλληλα πολλαπλά τη συγκρότηση της νεοελληνικής εθνικής συνείδησης. Γι' αυτό και αξίζει να διαβαστεί απ' όλους μας.

Τιτίκα Δημητρούλια, Καθημερινή, 13.12.2009

Το βιβλίο κάνει βέβαια και μια ιστορική επισκόπηση, πληροφορώντας τον αναγνώστη για βασικά γεγονότα που όρισαν τη μοίρα της αυτοκρατορίας, αναλύει δε και την κεφαλαιώδη σχέση του Κράτους με την Εκκλησία, χωρίς την οποία είναι αδύνατη η κατανόηση του θέματος.

Αναλύει σε βάθος τις σχέσεις του Βυζαντίου με τη Δύση και χρησιμοποιεί πολύ συχνά τις ίδιες τις βυζαντινές πηγές για να θεμελιώσει την επιχειρηματολογία του. Δίνει δε στον αναγνώστη και τα επιχειρήματα εκείνα που θα αμφισβητήσουν παγιωμένες απεικονίσεις της εποχής ως ιδιαίτερα σκοτεινής. Μιλάει για αποφάσεις που έδειξαν ένα πολύ προοδευτικό πρόσωπο- όπως η κατάργηση της δουλείας πολύ νωρίτερα από αλλού, ήδη από τον 12ο αιώνα, ή η απαγόρευση του «μετά βασάνων εξετάζεσθαι». Μια απαγόρευση που διαφοροποιεί καίρια τις βυζαντινές πρακτικές από εκείνες της Ιεράς Εξέτασης των Δυτικών, αναδεικνύοντας και μια πιο ανθρωπιστική διακυβέρνηση. 

Έτσι η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ προσφέρει ένα αντικειμενικότερο μέτρο για μια χιλιόχρονη αυτοκρατορία, που είχε αυτονοήτως τόσο σκοτεινές όσο και φωτεινές στιγμές. Και προσφέρει ένα αιχμηρό όπλο απέναντι σε όσους Δυτικοευρωπαίους κατατάσσουν ακόμα το Βυζάντιο αποκλειστικά στην Ανατολή.

Το Βυζάντιο, λέει η Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ, είναι ελληνόγλωσση αυτοκρατορία με εδάφη και στην Ανατολή και στη Δύση, είναι στην πραγματικότητα ο μόνος αυτοκρατορικός διάδοχος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και, το κυριότερο, ανταποκρίνεται κατεξοχήν στον ορισμό του Πολ Βαλερί για το ποιος είναι στ΄ αλήθεια Ευρωπαίος: έχει επηρεαστεί από την ελληνική ορθολογική σκέψη, γνώρισε τους ρωμαϊκούς διοικητικούς και νομικούς θεσμούς και ζει σύμφωνα με το χριστιανικό πνευματικό πρότυπο. Με την έννοια αυτή, το Βυζάντιο υπήρξε η πρώτη ευρωπαϊκή αυτοκρατορία στην Ιστορία.

Μανώλης Πιμπλής, Τα Νέα, Βιβλιοδρόμιο, 24.10.2009

Με αυτό το σημαντικό, απλό και κατανοητό για όλους τους αναγνώστες βιβλίο, η συγγραφέας αποσαφηνίζει το Βυζάντιο δια του Βυζαντίου, χρησιμοποιώντας κείμενα - κλειδιά, και αναλύει εκείνα τα επιτεύγματα που το αναδεικνύουν ως την πρώτη ευρωπαϊκή αυτοκρατορία και εξηγούν το πολιτισμικό μεγαλείο του και την ασυνήθη για παγκόσμια δύναμη μακροβιότητά του. Με άλλα λόγια, εξηγεί το «Γιατί» της βυζαντινής πολιτικής εμβέλειας.

Μαρία Φανφάνη, Ο Κόσμος του Επενδυτή, Culture, 7.11.2009

Η ιστορία μιας χιλιόχρονης αυτοκρατορίας είναι φυσικό να προκαλεί την προσοχή των ιστορικών ερωτημάτων προς διερεύνηση. Η βυζαντινή περίοδος είναι ένα ανοιχτό πολυδιάστατο ιστορικό ζήτημα, αφού οι τεράστιες εδαφικές κατακτήσεις της ένωσαν, «παγκοσμιοποιήσαν» μια σειρά ετερόκλιτων εθνοτήτων, με διαφορετικά πολιτισμικά χαρακτηριστικά.

Η αδιαμφισβήτητη ηγεμονία του Βυζαντίου για αιώνες έθεσε την αυτοκρατορία στο επίκεντρο ενός παγκόσμιου πολιτισμού, μέσα στον οποίο οι ζυμώσεις μεταξύ των παλαιών και νέων εθνοτήτων, που ζητούσαν πιεστικά και επίμονα ρόλο στην ιστορική πραγματικότητα, δημιούργησαν μια πολύπλευρη και πολυσήμαντη ιστορική οντότητα, μπροστά στην οποία η επιστήμη της Ιστορίας θα έχει ένα ενδιαφέρον μέτωπο ανοιχτό προς μελέτη.

Είναι φυσικό οι ερμηνείες να περισσεύουν, ωστόσο για μας τους Έλληνες η βυζαντινή περίοδος αναδείχθηκε σε μείζονος σημασίας ζήτημα, γιατί μέσα από αυτήν επιβεβαιώνουμε την ιστορική μας συνέχεια, αλλά και βοηθούμαστε στο να διαμορφώσουμε τη σημερινή μας ταυτότητα. Χωνευτήρι πολιτισμών, αλλά και γεωγραφικό σύνορο που ενώνει τη Δύση με την Ανατολή, η Ελλάδα έχει κληθεί πολλές φορές να αντιμετωπίσει το ζήτημα του αυτοπροσδιορισμού της.

Το βιβλίο αυτό της γνωστής ιστορικού στοχεύει προς αυτή την κατεύθυνση, καθώς φωτίζει και αναδεικνύει όλα εκείνα τα ελληνικά χαρακτηριστικά της αυτοκρατορίας, τα οποία την καθιστούν την πρώτη ευρωπαϊκή αυτοκρατορία, δίνοντας έμφαση στα πολιτισμικά επιτεύγματα, τα οποία, όπως σημειώνει, δεν έχουν εκτιμηθεί σωστά, καθώς και το γεγονός της ασυνήθιστης μακροβιότητάς της.

Ξενοφών Μπρουντζάκης, ΠοντίκιArt, 12-18.11.2009

...Το Βυζάντιο πουλάει. Ιδιαίτερα όταν τα κείμενα υπογράφει η γνωστή βυζαντινολόγος Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ. Ετσι το βιβλίο της «Γιατί το Βυζάντιο» (εκδ. Ελληνικά Γράμματα), σε λιγότερο από έναν μήνα ξεπέρασε κάθε προσδοκία και τα 8.000 χιλ. αντίτυπα. Ήδη, οι εκδόσεις τυπώνουν την 5η και την 6η έκδοση του βιβλίου. «Ήθελα να βάλω, κατά το δυνατόν, έστω εκ του πλαγίου και λάθρα σχεδόν, το Βυζάντιο στη θέση που τα επιτεύγματά του μας υπαγορεύουν», λέει η συγγραφέας. Όταν το θέμα είναι ενδιαφέρον και η υπογραφή έγκυρη το βιβλίο... τσουλάει από μόνο του.

Καθημερινή, 21.11.2009

Γλύκατζη-Αρβελέρ Ελένη

Η Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ είναι η πρώτη γυναίκα πρόεδρος του τμήματος Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης το 1967. 

Το 1976, γίνεται πρύτανης του Πανεπιστημίου της Σορβόννης και καταγράφεται ως η πρώτη γυναίκα πρύτανης στην μέχρι τότε ιστορία των 700 χρόνων του Πανεπιστημίου. 

Στη συνέχεια ανακηρύσσεται πρύτανης του Πανεπιστημίου της Ευρώπης. Επίσης, διετέλεσε Πρόεδρος του Πανεπιστημίου Παρισίων, και Πρόεδρος του Κέντρου Georges Pompidou - Beaubourg.

Θεωρείται σήμερα από τις πλέον εξέχουσες πανεπιστημιακές προσωπικότητες, ιδιαίτερα στη Βυζαντινολογία, με πολύ μεγάλο αριθμό σχετικών διαλέξεων και ομιλιών ανά τον κόσμο. Η εργογραφία της είναι ιδιαιτέρως σημαντική και παραμένει σημείο αναφοράς των μελετητών.

«Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας»

Το αληθινό Βυζάντιο

Το έργο-σταθμό του Κάρολου Ντιλ για την ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας προσέφερε από την Κυριακή 21 Φεβρουαρίου 2010 και για πέντε Κυριακές η «Κ.Ε.»

«Η σύχρονη Ελλάδα οφείλει πολύ περισσότερα στο χριστιανικό Βυζάντιο παρά στην Αθήνα του Περικλή και του Φειδία», έγραφε στις αρχές του 20ού αιώνα ο Γάλλος ιστορικός και ακαδημαϊκός Κάρολος Ντιλ (1859-1944), ένας από τους διαπρεπέστερους βυζαντινολόγους της εποχής του, καθηγητής στα πανεπιστήμια του Νανσί, του Παρισιού και του Χάρβαρντ που, με βιβλία και τη διδασκαλία του, άνοιξε νέους δρόμους στη μελέτη του βυζαντινού πολιτισμού. 

Απεικόνιση της κατάληψης της Κωνσταντινούπολης από τους σταυροφόρους

 Σ' αυτόν χρωστάμε την κλασική πλέον «Ιστορία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας», έργο-αναφοράς πολύτιμο για την εθνική μας αυτογνωσία, το οποίο προσέφερε σε πέντε τόμους η «Κ.Ε.» αρχής γενομένης από την Κυριακή 21 Φεβρουαρίου 2010.

«Δεν πρέπει να φανταζόμαστε ότι στα χίλια χρόνια που επέζησε, μετά την πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, το Βυζάντιο ακολούθησε μια συνεχή πορεία προς την καταστροφή. Τις κρίσεις στις οποίες παραλίγο να υποκύψει, ακολούθησαν πολλές φορές περίοδοι ασύγκριτης λάμψης», διευκρινίζει ο Ντιλ στις εισαγωγικές σελίδες της «Ιστορίας...» του. Κι ευθύς εξαρχής επισημαίνει τη σωτήρια για την Ευρώπη στρατιωτική αξία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, την άνθιση στους κόλπους της του «πιο εκλεπτυσμένου πολιτισμού του Μεσαίωνα» και την «παντοδύναμη» πνευματική επιρροή της τόσο στη Δύση όσο και στην σλαβική και ασιατική Ανατολή.

Πλούσια εικονογράφηση 

Όπως παραδέχεται ο Γάλλος ιστορικός, «Θα 'ταν παιδιάστικο ν' αποκρύψουμε τα ελαττώματα αυτού του κράτους. Γνώρισε πολύ συχνά επαναστάσεις των ανακτόρων και στρατιωτικές στάσεις. Αγάπησε με πάθος τα παιχνίδια του ιπποδρόμου και ακόμη περισσότερο τις θεολογικές έριδες. Παρά την κομψότητα του πολιτισμού του, τα ήθη του ήταν συχνά σκληρά και βάρβαρα, και παρήγαγε σε μεγάλη αφθονία μέτριους χαρακτήρες και κακές ψυχές. Αλλά ό,τι κι αν ήταν, αυτό το κράτος υπήρξε μεγάλο... Κι όσο μακρινή κι αν φαίνεται η ιστορία του, δεν είναι καθόλου μια ιστορία νεκρή που πρέπει να ξεχαστεί».

Ο πρώτος τόμος του έργου δίνει μια συνοπτική εικόνα της εξέλιξης του Βυζαντίου, από την ίδρυση της Κωνσταντινούπολης το 330 έως την πτώση της το 1453. Πλούσια εικονογραφημένος με χάρτες, βυζαντινές εικόνες, νομίσματα και ψηφιδωτά -όπως και οι υπόλοιποι άλλωστε- είναι χωρισμένος σε οχτώ μεγάλα κεφάλαια που δίνουν το στίγμα της πολιτικής και των κρίσεων που αντιμετώπισαν από τον Κωνσταντίνο, τον Ιουστινιανό και τον Ηράκλειο, έως τους Ισαύρους, τους Κομνηνούς και τους Παλαιολόγους.

Στον δεύτερο τόμο, ο Ντιλ αναλύει σε βάθος τα αίτια του μεγαλείου αλλά και της παρακμής της αυτοκρατορίας στη μακρόχρονη πορεία της, εστιάζοντας στον χαρακτήρα της αυτοκρατορικής εξουσίας, στην οργάνωση και τα επιτεύγματα του στρατού, στην κοινωνική και πολιτική διαφθορά, στις συνέπειες του βυζαντινού ιμπεριαλισμού κ.ά. 

Η κίνηση των ιδεών και τα καλλιτεχνικά επιτεύγματα εξετάζονται και στον τρίτο τόμο, όπου αποτυπώνεται η θέση του Βυζαντίου στον Μεσαίωνα κι αναδεικνύονται τα προβλήματα της αυτοκρατορίας σε πολιτικό, θρησκευτικό, στρατιωτικό, οικονομικό και διοικητικό επίπεδο. Ενώ στους δύο τόμους που ακολουθούν, ο Κάρολος Ντιλ ανιχνεύει τους καρπούς των επαφών που αναπτύχθηκαν από τον 10ο αιώνα έως και τα μέσα του 15ου μεταξύ Ελλήνων και Λατίνων, δίνοντας μια σειρά από γλαφυρά πορτρέτα γυναικείων, κυρίως, βυζαντινών μορφών.

Στην πινακοθήκη που φιλοτεχνεί ο Ντιλ, θα συναντήσουμε γυναίκες έντιμες και λιγότερο έντιμες, ευλαβικές ή φιλόδοξες, γυναίκες ωραίες σαν κι αυτές που «έσερνε πίσω του ο βυζαντινός Δον Ζουάν Ανδρόνικος Κομνηνός», υπάρξεις μοιραίες όπως η «Μεγάλη αμαρτωλή» Θεοφανώ. Κι ακόμα, βυζαντινές πριγκίπισσες που έφυγαν από την πρωτεύουσα του Βοσπόρου για ν' ανεβούν σε δυτικούς θρόνους, αλλά και πριγκίπισσες της Γαλλίας, της Γερμανίας ή της Ιταλίας που «μεταφυτεύτηκαν» στην Ανατολή, βιώνοντας στο πετσί τους την «έλλειψη συνεννόησης που χώριζε πάντα αυτούς τους δύο εχθρικούς κόσμους, παρά τις προσπάθειές τους να πλησιάσουν και να καταλάβουν ο ένας τον άλλον», όπως σημειώνει ο γάλλος ιστορικός. *

Της ΣΤΑΥΡΟΥΛΑΣ ΠΑΠΑΣΠΥΡΟΥ (spapa@enet.gr)

ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΙ

Η ακτιβίστρια του Βυζαντίου

Η βυζαντινολόγος της Οξφόρδης Άβεριλ Κάμερον μιλάει αποκλειστικά στο «Βήμα» για την επικαιρότητα της αυτοκρατορίας και εξηγεί γιατί η γνώση του βυζαντινού κόσμου έχει θεμελιώδη σημασία για τη Δύση

- Στην εισαγωγή του βιβλίου σας «Οι Βυζαντινοί» λέτε ότι για τους περισσότερους ιστορικούς το Βυζάντιο σχεδόν δεν υπάρχει. Πού οφείλεται αυτό κατά τη γνώμη σας;
«Θα πρέπει να έχετε υπόψη σας ότι το βιβλίο αυτό γράφτηκε πρωτίστως για ένα μη ελληνικό κοινό. Γνωρίζετε ότι τον τελευταίο καιρό συζητείται έντονα το τέλος του αρχαίου κόσμου σε σχέση με τον χαρακτήρα της σημερινής Ευρώπης και με ό,τι συνεπάγεται. Το βιβλίο δεν είναι επομένως μέρος της ορθόδοξης παράδοσης, αλλά δεδομένου ότι ανήκει στη σειρά "Οι λαοί της Ευρώπης" προσπαθεί να συμβάλει στη σφαιρικότερη γνώση μας για την ήπειρό μας, δηλαδή για την παράδοση και τον κόσμο που κληρονομήσαμε, όπως και για το τι σημαίνει για μας».

- Έχει κανείς την εντύπωση πως η ιστορία της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας είχε πολύ μικρή επίδραση στον τρόπο με τον οποίον οι ιστορικοί ερμηνεύουν αυτό που λέμε σύγχρονος κόσμος. Σημαίνει άραγε πως εξαιτίας αυτού υπάρχει ένα κενό στη σύγχρονη σκέψη;
«Πιστεύω ότι η ιστορία της χριστιανοσύνης και του Βυζαντίου, όπως και όλης της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και της Μεσογείου, έχει θεμελιώδη σημασία για όλους μας. Βλέπουμε άλλωστε τελευταία να εκδίδονται συνεχώς βιβλία που ασχολούνται με την πτώση των αυτοκρατοριών: της ρωμαϊκής, της αμερικανικής κτλ. κτλ. Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία, όπως αντιλαμβάνεστε, δεν μπορεί να μην αποτελεί ουσιαστικό μέρος αυτής της συζήτησης».

- Αυτό μας οδηγεί στην επόμενη ερώτηση.Η Βυζαντινή Αυτοκρατορία υπήρξε προέκταση της Ρωμαϊκής ή μήπως ήταν κάτι νέο; Η αντίληψη περί πόλεως ήταν ελληνική (όπως και ρωμαϊκή αργότερα).Ωστόσο η αντίληψη περί αυτοκρατορίας προέρχεται από τη Ρώμη. Πώς αυτές οι δύο αντιλήψεις- ή ιδέες,αν προτιμάτε- αλληλεπιδρούν στη βυζαντινή ιστορία;
«Ανεξαρτήτως του πώς ερμηνεύουμε εμείς τα πράγματα, αυτό που έχει σημασία πρωτίστως είναι το τι πίστευαν οι ίδιοι οι Βυζαντινοί, οι οποίοι αντιλαμβάνονταν και αποκαλούσαν τους εαυτούς τους Ρωμαίους. Θεωρούσαν επομένως ότι ήταν η συνέχεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Εμείς τους θεωρούμε περισσότερο Έλληνες εξαιτίας της γλώσσας, ωστόσο δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι και νωρίτερα η γλώσσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας στην Ανατολή ήταν τα ελληνικά». 

- Εξαιτίας του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Μικρογραφία με θέμα τη Σταύρωση,
από το «Ψαλτήριο Χλούντοφ»
(9ος αι.)

«Ακριβώς». - Ας πάμε σε ένα άλλο θέμα. Ποια ήταν η σχέση του Βυζαντίου με τη φεουδαλική Ευρώπη και τα παπικά κράτη;
«Το θέμα είναι τεράστιο. Ας τονίσω μόνο ότι η σχέση του Βυζαντίου ήταν στενότερη με τη Μέση Ανατολή, αφού το ίδιο υπήρξε τμήμα της. Όσον αφορά όμως τη Δυτική Ευρώπη οι σχέσεις του μαζί της ήταν πολύ μεγαλύτερης κλίμακας από όσο πιστεύεται. Με τη Βενετία, με τους λαούς της Αδριατικής, με το Ντουμπρόβνικ και όλες τις παραλιακές πόλεις της περιοχής».

- Με όρους γεωγραφικούς το Βυζάντιο ήταν μέρος της Ευρώπης. Μπορούμε άραγε να πούμε το ίδιο εξετάζοντας με όρους πολιτισμικούς και ιστορικούς;
«Νομίζω πως ναι. Στην τελευταία περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας- αλλά και πολύ νωρίτερα στην Κωνσταντινούπολη υπήρχαν πολλοί από τη λατινική Ευρώπη. Παρά τη σύγκρουση συμφερόντων, ξέρουμε λ.χ. πόσο στενή ήταν η σχέση του Βυζαντίου με τη Βενετία. Οι Έλληνες λόγιοι που κατέφυγαν εκεί μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης- αλλά και νωρίτερα- δίδαξαν ελληνικά. Ήταν οι πρώτοι ουμανιστές- πριν από την Αναγέννηση. Κάποιοι από αυτούς μάλιστα ασπάστηκαν τον καθολικισμό. Ήταν άνθρωποι του γραπτού λόγου, των βιβλίων και της μάθησης».

- Η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία διαιρέθηκε στα δύο.Πέραν των θρησκευτικών λόγων,ποιο ήταν το πολιτικό παιχνίδι που παίχτηκε εκείνη την εποχή; Και πώς αυτό επηρέασε τον δυτικό κόσμο και τη χριστιανοσύνη; «Μιλάμε για το filioque και το σχίσμα. Πρέπει να τονίσουμε ότι οι Βυζαντινοί ως το τέλος αγωνίζονταν να επιτύχουν την επανένωση των Εκκλησιών- και άρα της αυτοκρατορίας. Η διαίρεση, το σχίσμα, υπήρξε καθοριστικό για τα όσα θα συνέβαιναν κατόπιν, που δεν συνέβησαν όμως με τον δραματικό τρόπο με τον οποίο τα αντιλαμβανόμαστε. Η διαίρεση ήδη υπήρχε από τον 6ο αιώνα μ.Χ. Το ζήτημα ποια πλευρά θα επικρατούσε ήταν ανοιχτό από παλιά. Και εξηγεί, θα έλεγα, για ποιον λόγο το filioque έγινε το μεγάλο θέμα, που πρέπει φυσικά να το συνδέσουμε με την απληστία, τη δίψα για εξουσία».

- Ποιες πιστεύετε ότι ήταν οι κρίσιμες διαφορές ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση όσον αφορά την ερμηνεία της ελληνικής κληρονομιάς και του πολιτισμού;
«Ω, Θεέ μου. Αυτή είναι μια πολύ δύσκολη ερώτηση... Μολονότι οι Βυζαντινοί θεωρούσαν τους εαυτούς τους Ρωμαίους, η γλώσσα τους ήταν η ελληνική και η παιδεία τους βασιζόταν στα κείμενα της κλασικής Ελλάδας. Και παρ΄ όλο που συχνά απέρριπταν τον Πλάτωνα, τον διάβαζαν συστηματικά. Πολλοί Δυτικοί μετέβαιναν στην Κωνσταντινούπολη για να έλθουν σε επαφή με τον βυζαντινό πολιτισμό. Εδώ χρειάζεται να πούμε ότι ο πολιτισμός της Δύσης για πολύ μεγάλο διάστημα ήταν χαμηλού επιπέδου».

- Τι θα μπορούσε να πει κανείς αν συνέκρινε την Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία του Γερμανικού Έθνους με το Βυζάντιο;
«Και αυτή η ερώτηση είναι δύσκολο να απαντηθεί. Το μόνο που μπορώ να πω γενικά είναι ότι στην Κωνσταντινούπολη είχαν κατά κάποιον τρόπο αυτή την απίστευτη ιδέα για το ποιοι ήταν, ότι τους όριζε μια κοινή ταυτότητα, ενώ στη Δύση υπήρχαν πολλές διαφορετικές ιδέες, γι΄ αυτό και οι άνθρωποι εκεί έβλεπαν την Κωνσταντινούπολη ως κάτι εξαιρετικό».

- Και ως ένα μεγάλο κομμάτι λείας. «Ακριβώς. Είχαμε πρόσφατα στο Λονδίνο μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκθεση βυζαντινής τέχνης που διήρκεσε πέντε μήνες. Ανάμεσα στους επιμελητές ήταν η Μαρία Βασιλάκη από το Μουσείο Μπενάκη. Η έκθεση είχε τεράστια επιτυχία. Πάρα πολλοί επισκέπτες, πολλά εκθέματα».

- Πώς την υποδέχθηκε το βρετανικό κοινό;
«Έκανε μεγάλη εντύπωση. Ποικιλία και πληθώρα εκθεμάτων. Δυστυχώς η έκθεση δεν συνοδευόταν από τα αναγκαία επεξηγηματικά ιστορικά κείμενα, γι΄ αυτό και στις κριτικές στον Τύπο γράφτηκαν πράγματα του είδους “είναι πάρα πολύ ωραία τα εκθέματα αλλά υπάρχουν πολλά που δεν τα καταλαβαίνουμε”».

- Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε μια τάση εκ μέρους των ιστορικών να επανεξετάσουν τη σημασία του Βυζαντίου και των επιτευγμάτων του. Πιστεύετε πως αυτό είναι απλώς μια νέα ερμηνευτική προσέγγιση ή σηματοδοτεί ριζοσπαστικές αλλαγές στις ιστορικές σπουδές; «Ριζοσπαστικές αλλαγές... δεν θα το έλεγα. Παλιά είχαμε εκτεταμένες σπουδές όσον αφορά την ιστορία και τον πολιτισμό των Εκκλησιών. Σήμερα έχουμε περισσότερες σπουδές για κοσμικά ζητήματα. Όσον αφορά τις ιστορικές σπουδές παλαιών περιόδων, το κύριο ενδιαφέρον εξακολουθεί να είναι στραμμένο στην αρχαιότητα. Στο τμήμα Ιστορίας της Οξφόρδης, για να σας δώσω ένα παράδειγμα, από τους εξήντα καθηγητές μόνον ένας έχει ως αντικείμενο το Βυζάντιο».

- Επιτρέπετε να ζητήσω τη γνώμη σας για τους βυζαντινολόγους της Νοτιοανατολικής Ευρώπης;

«Είναι πολύ αξιόλογοι».

- Θα μπορούσατε να αναφέρετε μερικούς;
«Δεν θα ήταν πολύ ευγενικό». - Είναι η συνήθης απάντηση σε αυτή την ερώτηση.
«Έχετε, για παράδειγμα, την Αγγελική Λαΐου, που δυστυχώς πέθανε πρόσφατα. Πολύ σημαντική. Ήταν η επιμελήτρια του εξαίρετου τρίτομου έργου. Η οικονομική ιστορία του Βυζαντίου, όπου έκανε θαυμάσια δουλειά. Είναι ακόμη ο Ευάγγελος Χρυσός, ο Οικονομίδης, η Ελένη Αρβελέρ φυσικά και πολλοί άλλοι».

- Σας ευχαριστώ πολύ.  
«Κι εγώ». 

 
Η Αβεριλ Κάμερον (γεννημένη το 1940) ανήκει στις σημαντικότερες σύγχρονες ιστορικούς της Μεγάλης Βρετανίας.Καθηγήτρια της Ύστερης Αρχαιότητας και της Βυζαντινής Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης πρωτοστατεί στην ανάπτυξη και ανανέωση των βυζαντινών σπουδών διεθνώς και με το έργο της υποστηρίζει πως δεν είναι δυνατόν να κατανοήσουμε τον σημερινό δυτικό κόσμο υποβαθμίζοντας ή αγνοώντας το Βυζάντιο,που υπήρξε προέκταση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας με θαυμαστά επιτεύγματα στην τέχνη,στην επιστήμη και στην κοινωνική οργάνωση.Το βιβλίο της Οι Βυζαντινοί, που ανήκει στη γνωστή σειρά με τίτλο «Οι λαοί της Ευρώπης», κυκλοφορεί αύριο στα ελληνικά από τις εκδόσεις Ψυχογιός.

ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ | Κυριακή 5 Απριλίου 2009

Στο Γκάζι για τη... Γάζα

Σήμερα, Σάββατο

 

Εκδήλωση από την πρωτοβουλία «Ένα καράβι για τη Γάζα» διοργανώνεται 

 στην Τεχνόπολη

Συναυλία με τους Γιάννη Αγγελάκα, Βασιλική Καρακώστα, Rabih Abou-Khalil, Boban Markovic κ.α.

Γιάννης Αγγέλακας

Η αγάπη ορμάει μπροστά

Κι όταν καμιά φορά
Στέκει και την αγγίζω
Μου λέει είμαι φωτιά 

Μα μοναχά δροσίζω

Με κεντρικό μήνυμα «Σπάμε την Πολιορκία» η πρωτοβουλία «Ένα καράβι για τη Γάζα» διοργανώνει μία σειρά εκδηλώσεων σήμερα, Σάββατο, στην Τεχνόπολις, στο Γκάζι. 

Μέσα από ομιλίες, εικαστικές εκθέσεις αλλά και μία μεγάλη συναυλία, με τη συμμετοχή του Γιάννη Αγγελάκα, της Βασιλικής Καρακώστα, του Rabih Abou-Khalil και άλλων καλλιτεχνών, το ελληνικό καράβι έχει ως στόχο να μεταφέρει ανθρωπιστική βοήθεια στους κατοίκους της πολύπαθης Γάζας.

Η εκδήλωση θα αρχίσει στις 19:30 με εισηγήσεις ομιλητών. Θα ακολουθήσει εικαστική έκθεση ενώ θα προβληθεί και ταινία με τίτλο "Γάζα ερχόμαστε".  

Από τις 21:30 έως τις 23:30 θα πραγματοποιηθεί συναυλία.
Όπως αναφέρεται σε ανακοίνωση της πρωτοβουλίας "Ένα καράβι για τη Γάζα", στα τέλη του Απρίλη, "αποστολή με περισσότερα από 9 σκάφη, φορτηγά και επιβατηγά, πολυεθνικό πλήρωμα και επιβάτες, θα πλεύσει και πάλι προς τη Λωρίδα της Γάζας, μεταφέροντας βασικά υλικά ανοικοδόμησης (τσιμέντο, σίδερο, ξυλεία κ.λπ.), υλικά που το Ισραήλ έχει απαγορεύσει να μπουν στη Γάζα, καθώς και ιατροφαρμακευτικό υλικό".
Σύμφωνα με την ανακοίνωση, στόχος της πρωτοβουλίας "είναι το ελληνικό τμήμα της διεθνούς αποστολής να συμμετέχει με ένα τουλάχιστον πλοίο, κατάλληλο για μεταφορά ανθρώπων και υλικών".
Ακόμη, διευκρινίζεται ότι το πλοίο "δεν ανήκει σε κάποιο φυσικό πρόσωπο, αλλά σε εταιρικό νομικό πρόσωπο, έχει συμμετοχικό και μεριδιακό χαρακτήρα και προορίζεται να αποδοθεί στον Παλαιστινιακό λαό μετά το τέλος των πρώτων αποστολών". 

enet

Ο θυμός και η αγάπη ...

       

Ενώ ένας άνδρας γυάλιζε το νέο αυτοκίνητό του, ο ηλικίας 4ετών γιος του, πήρε μια πέτρα και γρατζούνισε με γραμμές μέρος του αυτοκινήτου. Στο θυμό του απάνω, ο άνδρας αυτός πήρε το χέρι του παιδιού του και χρησιμοποιώντας  ένα γαλλικό κλειδί, το χτύπησε πολλές φορές.

Στο νοσοκομείο, το παιδί έχασε όλα τα δάχτυλά του λόγω των πολλαπλών σπασιμάτων. Όταν το παιδί είδε τον πατέρα του ..... με τα παραπονεμένα  μάτια του γεμάτα πόνο τον ρώτησε: "Μπαμπά... πότε τα δάχτυλά μου θα μεγαλώσουν πάλι;" 

Το άτομο βουβό, πήγε πίσω στο αυτοκίνητό του και το κλώτσησε πολλές φορές.

Σκεπτόμενος αυτό που έκανε, βρισκόμενος μπροστά στο αυτοκίνητο του και βλέποντας ξανά τις γρατσουνιές, αντιλήφθηκε ότι το παιδί του είχε γράψει με την πέτρα "ΜΠΑΜΠΑ ΣΕ ΑΓΑΠΩ".

Την επόμενη ημέρα ο άνδρας αυτός αυτοκτόνησε .

Ο θυμός και η αγάπη δεν έχουν κανένα όριο. Επιλέξτε τα τελευταία

για να έχετε μιαν όμορφη, καλή ζωή.

Τα πράγματα υπάρχουν για να χρησιμοποιούνται, 

ενώ οι άνθρωποι είναι να για να αγαπηθούν.

Προσέξτε τις σκέψεις σας, γίνονται λέξεις.

Προσέξτε τις λέξεις σας, γίνονται ενέργειες.

Προσέξτε τις ενέργειές σας, γίνονται συνήθειες.

Προσέξτε τις συνήθειές σας που γίνονται χαρακτήρας .

Προσέξτε το χαρακτήρα σας, γίνεται το πεπρωμένο σας...

Ανατολική Αττική