Τα παιδιά απέναντι στο διαζύγιο

Μπορεί το διαζύγιο στην εποχή μας να είναι πολύ διαδεδομένο και περίπου αναμενόμενο φαινόμενο, ωστόσο η απήχηση που έχει για το παιδί δεν παύει να είναι επώδυνη.

Το διαζύγιο σημαίνει τον αποχωρισμό του ενός από τους δύο γονείς και τον κατακερματισμό μιας έστω φαντασιωσικής για το παιδί οικογενειακής αρμονίας και θαλπωρής. Εμπεριέχει το βίωμα της απώλειας, η οποία βιώνεται από το παιδί σαν συμβολικός θάνατος. Τα συναισθήματα που κατακλύζουν τον ευάλωτο παιδικό ψυχισμό θυμίζουν διαδικασία πένθους: θλίψη, ενοχές, θυμός, αίσθημα προδοσίας, απελπισία, μοναξιά.  
Όσο πιο μικρό είναι το παιδί τόσο πιο δισεπίλυτα βιώνει τα συναισθήματα αυτά, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η προσαρμογή του στη νέα κατάσταση.
Στη βρεφική ηλικία ο χωρισμός των γονιών βιώνεται ως σκληρή εγκατάλειψη, ενώ στην προσχολική φαίνεται να διαταράσσεται περισσότερο η διαδικασία κοινωνικοποίησης του παιδιού, με αποτέλεσμα να αποσύρεται κοινωνικά και να εμφανίζει έντονη ευαισθησία, πτώση αυτοεκτίμησης και θλίψη.  
Η θλίψη θα εσωτερικευτεί παίρνοντας τη μορφή επίθεσης προς τον εαυτό (π.χ. ενοχές) είτε θα εξωτερικευτεί μέσω της εκδήλωσης επιθετικής συμπεριφοράς προς τους άλλους. 

Άλλα κοινά συμπτώματα είναι οι εφιάλτες, η απώλεια όρεξης για φαγητό, το έντονο άγχος και η πτώση της σχολικής επίδοσης.  
Συνήθης ψυχολογική άμυνα που ενεργοποιείται ασυνείδητα στο παιδί είναι η άρνηση, η οποία μοιάζει να το προστατεύει από την αντιμετώπιση της σκληρής για εκείνο πραγματικότητας: «Όχι, δεν συνέβη... οι γονείς μου είναι και θα είναι για πάντα μαζί», «τι ώρα θα γυρίσει ο μπαμπάς από την δουλειά;».

Για τον έφηβο που παλεύει να ανεξαρτητοποιηθεί και να ακυρώσει την εξουσία των γονιών βυθιζόμενος στην εξερεύνηση της προσωπικής του ταυτότητας, ο χωρισμός των γονιών μοιάζει λιγότερο απειλητικός, αν και οι αντιδράσεις του θα εξαρτηθούν σε μεγάλο βαθμό από το επίπεδο της αυτοεκτίμησής του.

Η προσαρμογή
Θετικοί παράγοντες που ενισχύουν την προσαρμογή του παιδιού στον χωρισμό είναι ένα μέχρι τώρα οικογενειακό περιβάλλον στο οποίο οι σχέσεις των γονιών ήταν αρμονικές και η καθημερινότητα σχετικά σταθερή, όπως και η μετά το διαζύγιο διασφάλιση από τους γονείς μιας μακροχρόνιας άνευ όρων αγάπης, σταθερότητας και ασφάλειας απέναντι στο παιδί, που έχει τόσο πολύ ανάγκη να πιστέψει ότι δεν χάνει.

Η στάση των γονιών στην περίοδο του διαζυγίου είναι καθοριστικής σημασίας, ιδιαίτερα η ικανότητά τους να υπερβούν και να οριοθετήσουν τα δικά τους συναισθήματα προκειμένου να προστατέψουν το παιδί τους. 
Ο αλληλοσπαραγμός των γονιών, η βιαιότητα και ο αλληλοεξευτελισμός τους εμποδίζουν την προσαρμογή του παιδιού στη νέα πραγματικότητα. Σε κάθε περίπτωση, οι ενήλικες θα πρέπει να σταματήσουν να μετατρέπουν το διαζύγιο σε βαρύ φορτίο στους αδύναμους παιδικούς ώμους.

Της Μυρσίνης Κωστοπούλου