Κατάθλιψη και αυτοκτονία στην εφηβική ηλικία

Γράφουν οι Ευστράτιος Παπάνης, 

Παναγιώτης Γιαβρίμης

Η  αυτοκτονία αποτελεί μία από τις κύριες αιτίες θανάτου εφήβων και νεαρών ενηλίκων. Η σοβαρότητα του προβλήματος γίνεται εντονότερη, αν ληφθούν υπόψη ο αυτοκτονικός ιδεασμός και οι αποτυχημένες απόπειρες αυτοκτονίας.
Οι κύριοι παράγοντες, που ερευνώνται συνήθως σχετικά με τα αίτια, αφορούν δημογραφικά, προσωπικά, οικογενειακά και κοινωνικά χαρακτηριστικά. Βρέθηκε υψηλή σχέση ανάμεσα στην κατάθλιψη και τα αυτοκτονικά φαινόμενα. Παράλληλα όμως με την κατάθλιψη μπορούν να συνυπάρχουν άλλα προβλήματα, όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση και άγχος.

 
Οι αντικοινωνικές συμπεριφορές σχετίζονται με αυτοκτονικά φαινόμενα, ενώ η πιθανότητα διάπραξης απόπειρας αυτοκτονίας είναι τουλάχιστον τέσσερις φορές μεγαλύτερη στους ομοφυλόφιλους εφήβους από ότι στους ετεροφυλόφιλους. Στους ομοφυλόφιλους εφήβους η κατάθλιψη, η χαμηλή αυτοεκτίμηση και η αυτοκτονική συμπεριφορά κάποιου κοντινού προσώπου αποτελούν παράγοντες που ενισχύουν την επικινδυνότητα. Οι έφηβες, που έχουν κακοποιηθεί σεξουαλικά, εκδηλώνουν περισσότερο ψυχικά συμπτώματα, όπως εφιάλτες και ψυχοσωματικά φαινόμενα, ενώ οι έφηβοι συνηθέστερα προβαίνουν σε απόπειρες αυτοκτονίας ή κατάχρηση ουσιών.  Να σημειωθεί ότι τα κορίτσια υπερτερούν σε αποτυχημένες απόπειρες, ενώ τα αγόρια σε προσπάθειες, που οδηγούν στο θάνατο.

Σε έρευνα του Πανεπιστημίου Αιγαίου (Παπάνης, 2006) σε άτομα εφηβικής και μετεφηβικής ηλικίας αποτυπώθηκαν τα ποσοστά των εφήβων που νιώθουν συναισθηματικό κενό ή κατάθλιψη.

ΦΥΛΟ ΚΑΙ ΑΙΣΘΗΣΗ ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΥ ΚΕΝΟΥ Ή ΚΑΤΑΘΛΙΨΗΣ

			αίσθηση συναισθηματικού κενού					Σύνολο
			ποτέ	σπάνια	μερικές φορές	συχνά	διαρκώς
φύλο	κορίτσια
			3,6%	25,3%	46,4%	18,9%	5,8%	100,0%
	αγόρια
			8,4%	38,6%	43,2%	9,0%	0,9%	100,0%

Στον παραπάνω πίνακα παρατηρείται ότι το ποσοστό των αγοριών που βιώνουν συναισθηματικό κενό και κατάθλιψη συχνά ή διαρκώς είναι 9,9%, ενώ των κοριτσιών προσεγγίζει το 24,7%.

Η απογοήτευση από τις διαπροσωπικές σχέσεις είναι έκδηλη και στα δύο φύλα κατά τη διάρκεια της εφηβείας:

Γράφημα 1: Οι διαπροσωπικές σχέσεις προκαλούν αισθήματα θλίψης στη σημερινή εποχή.

Η πιθανότητα εκδήλωσης αυτοκτονικού ιδεασμού ή διάπραξης απόπειρας αυτοκτονίας δεν σχετίζεται με τα κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά της οικογένειας, συνδέεται όμως με συγκεκριμένες πτυχές της οικογενειακής δομής (διαζύγιο, ύπαρξη θετού γονιού κ.ά.).

Στην Ελλάδα η συχνότητα των αυτοκτονιών είναι πολύ χαμηλή σε σύγκριση με τις περισσότερες δυτικές χώρες και δεν υπερβαίνει ετησίως τις 4,37 αυτοκτονίες ανά 100.000 κατοίκους. Παρόλα αυτά το φαινόμενο παρουσιάζει αυξητικές τάσεις.

Το σημαντικό σε τέτοιες περιπτώσεις είναι η αναγνώριση των συμπτωμάτων από τον κοινωνικό περίγυρο του εφήβου και η συναισθηματική στήριξη του, που θα επαναδομήσει το αξιακό σύστημα του, θα ισχυροποιήσει το «εγώ» του, θα τον κάνει να αισθανθεί ότι υπάρχουν άτομα, που τον σέβονται, τον εμπιστεύονται και τον θεωρούν πολύτιμο πόλο στην προσωπική και κοινωνική τους ζωή.

Πηγές εικόνων (επιμέλεια από ομάδα σύνταξης MyAegean)