Το φαγητό που πετάμε...

Γνώριζες ότι παγκοσμίως τα μισά από τα τρόφιμα που παράγονται πετιούνται; 

Είναι σίγουρα εξοργιστικό, όταν το συνδυάζεις και με το γεγονός ότι 1 δισεκατομμύριο άνθρωποι υποφέρουν από την πείνα.

«Μην πετάς το φαγητό σου… τα άλλα παιδάκια πεινάνε», έλεγαν σε όλους οι γιαγιάδες μας, όταν ήμασταν μικρά. 

Και πόσο δίκιο είχαν! 

Οι γυναίκες αυτές, έχοντας ανεπτυγμένο το ένστικτο της μαγειρικής οικονομίας, συνόψιζαν σε μια φράση, άθελα τους ίσως, ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα που αντιμετωπίζει σήμερα το παγκόσμιο σύστημα τροφίμων.

Οι αγρότες, οι παραγωγοί, οι εταιρίες τροφίμων, τα σούπερ μάρκετ, οι χώροι μαζικής εστίασης και οι καταναλωτές στην Ευρώπη και την Β. Αμερική, πετάνε πάνω από το 40% των τροφίμων που περνάνε από τα χέρια τους, μια ποσότητα αρκετά για να ταΐσει το τριπλάσιο τους πεινασμένους του πλανήτη. 

Γιατί συμβαίνει αυτό;

Αλυσίδα τροφοδοσίας

Αρχικά μεγάλο μέρος της παραγωγής τροφίμων πετιέται στο χωράφι. Πολλά φρούτα και λαχανικά «κόβονται» στον διαγωνισμό ομορφιάς!... 
(Κανένας έμπορος τροφίμων δεν αγοράζει στραβά αγγούρια, χαρακωμένες, δύσμορφες πατάτες ή ντομάτες που δεν είναι πολύ κόκκινες!!) Όταν υπάρχει υπεραφθονία, οι απαιτήσεις για ποιότητα αυξάνονται. Επίσης, τόνοι φρούτων και λαχανικών καταλήγουν κάθε χρόνο... 
στην χωματερή για να μην πέσει η τιμή τους από την υπερπροσφορά. (Είναι χαρακτηριστικό ότι κάθε καλοκαίρι οι ελληνικές χωματερές μοσχοβολούν ροδάκινα, βερίκοκα κ.ο.κ.)

Οι εταιρίες τροφίμων, βάζουν όλο και πιο βραχυπρόθεσμες ημερομηνίες λήξης, για να ενθαρρύνουν τις πωλήσεις. Τα σούπερ-μάρκετ πετάνε επίσης πολύ φαγητό. 
Αποσύρουν από τα ράφια προϊόντα των οποίων πλησιάζει η ημερομηνία λήξης ή προμηθεύονται περισσότερα τρόφιμα από όσα χρειάζονται, ώστε να φαίνονται τα ράφια πάντα γεμάτα (πχ στο τμήμα με τα είδη φούρνου) και στο τέλος της ημέρας τα πετάνε.

Στο τέλος της αλυσίδας τροφοδοσίας βρίσκεται το νοικοκυριό. Οι καταναλωτές στις ανεπτυγμένες χώρες έχουν την οικονομική άνεση να σπαταλούν. Επίσης, ζαλισμένοι από όλη αυτήν την υπεραφθονία αγοράζουν χωρίς προγραμματισμό και έτσι πολλά από αυτά τα τρόφιμα καταλήγουν στον κάδο απορριμμάτων. Σύμφωνα με έκθεση του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ για το 2011, η κατά κεφαλήν σπατάλη τροφίμων ανέρχεται στην Ευρώπη και τη Βόρεια Αμερική  σε 95 έως 115 κιλά το χρόνο, ενώ οι καταναλωτές στην υποσαχάρια Αφρική και τη νοτιοανατολική Ασία πετούν μόνον 6 έως 11 κιλά το χρόνο!

Τα προβλήματα που προκαλούνται από την σπατάλη τροφίμων είναι πολλαπλά και σε πολλά επίπεδα. 
 Τα δάση αποψιλώνονται για καλλιεργήσιμη γη, όπου θα παραχθούν και άλλα τρόφιμα που καταλήγουν στα σκουπίδια. 10% των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα στη Δύση προκαλούνται για την παραγωγή τροφίμων που δε θα φαγωθούν ποτέ. Τεράστιες ποσότητες ενέργειας χάνονται για να παραχθεί το πεταμένο φαγητό αλλά και για να φτάσει ως την χωματερή. Όταν πετάμε ένα κομμάτι κρέας, πετάμε μαζί με αυτό και όλη την ενέργεια, όλο το νερό, όλη την τροφή και όλη την ανθρώπινη εργασία που απαιτήθηκε για να παραχθεί αυτό.

Ποιος φταίει;

Από την μία, εμείς οι καταναλωτές έχουμε μεγάλο μερίδιο ευθύνης. Η έλλειψη διατροφικής συνείδησης σε συνδυασμό με χαμηλή διατροφική ευφυΐα μας κάνει να πετάμε πολλά από όσα αγοράζουμε και να είμαστε παράλογα απαιτητικοί με τους πωλητές τροφίμων. Πολλοί από μας δυσανασχετούν αν πάνε στο σούπερ μάρκετ, λίγο πριν κλείσει και τα τρόφιμα που θέλουν έχουν εξαντληθεί. Το ίδιο συμβαίνει και αν επισκεφτούν ένα fast food που έχουν τελειώσει τα χάμπουργκερ και έχει μόνο σάντουιτς, για παράδειγμα. Έτσι εξαναγκάζουμε ουσιαστικά τα καταστήματα σε μια υπεραφθονία προϊόντων. Η ρίζα του προβλήματος εντοπίζεται στο ότι είμαστε δυστυχώς αποσυνδεδεμένοι από τις κοινωνικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις που έχει η διατροφή μας.

Η έλλειψη νομοθεσίας σε παγκόσμιο επίπεδο που να φορολογεί πολύ βαριά την απόρριψη φαγητού, δεν διευκολύνει την κατάσταση. Για σκέψου να σε χρέωναν αν άφηνες το μισό πιάτο γεμάτο σε κάποιο εστιατόριο ή αν πέταγες μία μαυρισμένη μπανάνα στα σκουπίδια του σπιτιού σου; Μπορεί και να γινόμασταν όλοι πιο ευσυνείδητοι διατροφικά.

Μεγάλη ευθύνη όμως έχουν και οι εταιρίες τροφίμων, τα σούπερ μάρκετ, οι αγρότες και οι κρατικοί φορείς που σε πολλές περιπτώσεις, για χάρη του κέρδους προτιμούν να πετάξουν τρόφιμα παρά να τα διαχειριστούν με καλύτερο τρόπο. 
Αν στο τέλος της ημέρας ένα σούπερ μάρκετ δεν πετάξει τίποτα, θεωρείται από τη διοίκηση ως αρνητικό σημάδι επειδή σημαίνει ότι αν υπήρχαν περισσότερα θα μπορούσαν να πουληθούν περισσότερα.

Υπάρχει λύση;

Το πρόβλημα του υπερσιτισμού-υποσιτισμού μπορεί να λυθεί, πριν προλάβουμε να καταστρέψουμε τον πλανήτη. Οι λύσεις που όλοι μας αμέσως σκεφτόμαστε έχουν μεγάλο κόστος. Για να μοιραστούν τρόφιμα σε ιδρύματα και άπορους χρειάζεται ανθρώπινο δυναμικό, φορτηγά, ψυγεία και αποθήκες που κάποιος πρέπει να πληρώσει. Το κόστος της απλής απόρριψης στα σκουπίδια είναι πολύ μικρότερο για μία εταιρία. Ακόμα και η ανακύκλωση/ κομποστοποίηση που έχει αρχίσει να εφαρμόζεται είναι πιο οικονομική αλλά όχι τόσο αποτελεσματική.

Η λύση φυσικά δεν είναι ο Δυτικός κόσμος να αρχίσει να στέλνει τις περισσευούμενες ντομάτες στις υποανάπτυκτες χώρες! Αλλαγές πρέπει να γίνουν σε πολλαπλά επίπεδα αλλά το πρώτο και πιο σημαντικό είναι η διατροφική εκπαίδευση του κόσμου, η ενημέρωση σχετικά με το μέγεθος του προβλήματος. Από κει και πέρα μπορούμε να βελτιώσουμε την κατάσταση κάνοντας μικρά, προσιτά βήματα κάθε φορά.

Παρακάτω θα βρείτε μια σειρά από απλές πρακτικές συμβουλές που μπορούν να βοηθήσουν τον καθένα από μας και όλο τον πλανήτη μαζί.

Για τους καταναλωτές

• Σταματήστε να πετάτε φαγητό. Μειώστε στο ελάχιστο τα φαγώσιμα πράγματα που πάνε στο καλάθι των αχρήστων.

• Μην βγείτε στην αγορά χωρίς λίστα! Πριν πάτε για ψώνια, φτιάξτε μία λίστα και αγοράζοντας μόνο όσα πραγματικά χρειάζεστε.

• Μην αγοράζετε μόνο τα πιο «όμορφα» τρόφιμα και επιλέξτε τροφές σε όσο λιγότερο επεξεργασμένη μορφή. Καλύτερα ολόκληρο κοτόπουλο από κοτομπουκιές. Καλύτερα ολόκληρες πατάτες από τσιπς.

• Τσεκάρετε τις ημερομηνίες λήξης αλλά μην πετάτε κάτι μόνο και μόνο επειδή το γράφει! Χρησιμοποιήστε τη λογική σας, τη μύτη και τα μάτια σας για να καταλάβετε αν κάτι έχει χαλάσει, χωρίς φυσικά να ρισκάρετε την υγεία σας.

• Μάθετε να χρησιμοποιείτε τα περισσεύματα και βάλτε στη ζωή σας τις αρχές της Μαγειρικής Οικονομίας.

• Όταν τρώτε έξω παραγγείλτε με σύνεση και αν μείνει φαγητό ζητήστε να σας το τυλίξουν για το σπίτι.

• Ταΐστε κατοικίδια ή δώστε τα περισσεύματα σε ανθρώπους που έχουν κότες ή γουρούνια.

Για τους γονείς

• Εκπαιδεύστε τα παιδιά σας, μιλώντας τους για τον τρόπο που παράγονται τα τρόφιμα και την προέλευση κάθε φαγητού. Εξηγήστε πόσο σημαντικό είναι για το περιβάλλον να μην πετάμε τρόφιμα και να σεβόμαστε τους πόρους της Γης.

• Δείξτε το καλό παράδειγμα στο σπίτι, μαζεύοντας τα περισσεύματα μετά το φαγητό.

• Φέρτε το παιδί σας σε επαφή με οποιαδήποτε είδος διατροφικής εκπαίδευσης ή δραστηριότητας που θα το ευαισθητοποιήσει σε θέματα υγείας και περιβάλλοντος.

Για την κυβέρνηση

• Βάλτε αυστηρούς κανόνες και φόρους στα τρόφιμα που πετιούνται από τις εταιρίες.

• Κάντε υποχρεωτική τη δημόσια αναφορά της ποσότητας τροφίμων που πετιούνται.

• Βάλτε υψηλούς φόρους ανάλογα με τα σκουπίδια που πετιούνται, είτε από εταιρίες, είτε και από τους πολίτες. Υπάρχουν χώρες, όπως η Δανία, που τέτοια μέτρα εφαρμόζονται με πολύ σημαντικά αποτελέσματα.

• Χρηματοδοτήστε και πραγματοποιήστε καμπάνιες ενημέρωσης καταναλωτών για τη μείωση του φαγητού που πετιέται.

• Χρηματοδοτήστε προγράμματα αναδιανομής των περισσευμάτων από εταιρίες τροφίμων και σούπερ μάρκετ. Δώστε κίνητρα στους επιχειρηματίες για να εφαρμόσουν προγράμματα που διανέμουν το φαγητό σε άπορους και ιδρύματα.

• Κόψτε τις χρηματοδοτήσεις σε αγροτική παραγωγή που παράγει τρόφιμα που καταλήγουν στα σκουπίδια ή τουλάχιστον φροντίστε αυτό που παράγεται να καταναλώνεται.

• Αλλάξτε τη νομοθεσία στο ψάρεμα (Για τις χώρες όπου ισχύει). Οι νόμοι που θέτουν ένα όριο στο ποσό της αλιευμένης ποσότητας έχουν καταστροφικό αποτέλεσμα. Οι ψαράδες ψαρεύουν 10πλάσια ποσότητα, κρατάνε τα καλύτερα ψάρια της ψαριάς και πετάνε στη θάλασσα πεθαμένα τα άλλα 9/10.

Για σούπερ μάρκετ και εταιρίες τροφίμων

• Σταματήστε να πετάτε φαγητό, εκτός από ακραίες περιπτώσεις.

• Οργανώστε ένα σύστημα κατανομής των περισσευμάτων σε ιδρύματα και άπορους.

• Μειώστε τις τιμές σε τρόφιμα που πλησιάζουν την ημερομηνία λήξης. Στις μέρες μας, με τα barcodes μπορεί αυτό να γίνεται αυτόματα.

• Χαρίστε τρόφιμα στους πελάτες σας. Ανάλογα με το ποσό του λογαριασμού τους να μπορούν να παίρνουν και δωρεάν κάποια πράγματα από το ράφι με αυτά που ενώ είναι οκ για κατανάλωση, σκοπεύετε να πετάξετε.

• Ενημερώστε τους καταναλωτές σχετικά με τις ημερομηνίες λήξης και προτεινόμενης κατανάλωσης.

• Επιβραβεύστε διευθυντές καταστημάτων που έχουν τη λιγότερη φύρα.

Για τα οργανωμένα συσσίτια (πχ λέσχες φοιτητικών εστιών ή catering)

• Κάντε σωστές εκτιμήσεις των ποσοτήτων που απαιτούνται.

• Μην σερβίρετε τεράστιες μερίδες. Επιτρέψτε στον κόσμο να πάρει αν θέλει δεύτερη μερίδα. Το φαγητό που μένει ασερβίριστο είναι ευκολότερο να συντηρηθεί ή να δοθεί κάπου αλλού.

• Οργανώστε ένα σύστημα παροχής των περισσευμάτων σε άπορους ή ιδρύματα ή μοιράστε ότι μένει στο προσωπικό σας.

• Ζητήστε από τον κόσμο που τρώει στο χώρο να επιλέξει από πριν τι θέλει να φάει και φτιάξτε συγκεκριμένες μερίδες.

Για τα εστιατόρια

• Θυμηθείτε ότι ο κάθε πελάτης έχει διαφορετικές ορέξεις. Δε χρειάζεται οι μερίδες να είναι τεράστιες για όλους. Μπορείτε να προσφέρετε επιλογή μεγέθους.

• Μπορείτε να δίνετε πάντα μία βασική μερίδα μεσαίου μεγέθους και να ενημερώνετε τον πελάτη πως αν θέλει παραπάνω, μπορεί να έχει περίσσευμα χωρίς έξτρα χρέωση.

• Μην προσπαθείτε να πείσετε τους πελάτες να παραγγείλουν πολλά μόνο και μόνο για να φουσκώσει ο λογαριασμός.

• Υπάρχουν εστιατόρια στο εξωτερικό που χρεώνουν τον πελάτη αν αφήσει φαγητό στο πιάτο! Αν τα χρήματα αυτά πηγαίνουν σε φιλανθρωπικό σκοπό ή για να χρηματοδοτήσουν την διανομή των περισσευμάτων σε απόρους, τότε οι πελάτες θα δεχθούν να το πληρώσουν.

• Μάθετε να χρησιμοποιείτε ότι περισσεύει. Τα καλύτερα και πιο πετυχημένα εστιατόρια επαναχρησιμοποιούν ότι περισσεύει και δεν πετάνε τίποτα. Ένας δημιουργικός σεφ, άλλωστε, μπορεί να αυτοσχεδιάσει με τα υλικά που του έμειναν στην κουζίνα και να φτιάξει ο,τιδήποτε.

Είμαστε σε καλό δρόμο! Φαίνεται πως σιγά-σιγά έχουμε αρχίσει να ξυπνάμε και να καταλαβαίνουμε πως ήρθε η ώρα να κάνουμε όλοι μαζί κάτι για αυτό. 
Υπάρχουν πολλές πρωτοβουλίες όπως τα συσσίτια της εκκλησίας και οι ιδιωτικές πρωτοβουλίες που διανέμουν τρόφιμα δωρεάν. Ένα λαμπρό παράδειγμα είναι η «Τράπεζα Τροφίμων» που συγκεντρώνει και προωθεί τρόφιμα σε ιδρύματα και άπορους. Διαβάστε περισσότερα εδώ.

Δείτε εδώ που κάνω μία video-παρουσίαση ενός σχετικού βιβλίου.

Βοηθήστε και εσείς με όποιον τρόπο μπορείτε, ξεκινώντας από το σπίτι σας. Αυξήστε την Διατροφική σας Ευφυΐα και γίνεται ένα καλό παράδειγμα για τους γύρω σας!
Ευχαριστώ!

Ευτύχης Μπλέτσας