Η ... αμύθητη περιουσία της Εκκλησίας

O Διευθυντής των οικονομικών υπηρεσιών της Εκκλησίας της Ελλάδος (ΕΚΥΟ) αρχιμανδρίτης Αντώνιος Αβραμιώτης ανοίγει για πρώτη φορά τα χαρτιά του και αποκαλύπτει ότι η Εκκλησία αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα ρευστότητας, που μπορεί να την οδηγήσει (αν δεν ληφθούν τα κατάλληλα μέτρα) ακόμα και σε στάση πληρωμών.

Αποκαλύπτει τα περιουσιακά στοιχεία - φιλέτα της Εκκλησίας που προκαλούν το ενδιαφέρον ξένων και Ελλήνων επενδυτών και εξηγεί γιατί η περιοχή της Φασκομηλιάς (όλη η έκταση από τη Λίμνη Βουλιαγμένης μέχρι τη Βάρκιζα) που ανήκει στην Εκκλησία δεν μπορεί να αξιοποιηθεί. Αναφέρει επίσης ότι έχει συνταχθεί μνημόνιο συνεργασίας με τον εμίρη του Κατάρ, απορρίπτει ενδεχόμενο ενίσχυσης της Εθνικής Τράπεζας και απαντά στις κατηγορίες για «ιερές μπίζνες».

Πάτερ Αντώνιε, πόσο έχει αγγίξει η κρίση την εκκλησία;

- Δυστυχώς η κρίση έχει επηρεάσει σημαντικά και την Εκκλησία. Υπάρχει μείωση εσόδων τόσο των ναών και των Μητροπόλεων όσο και της Κεντρικής Υπηρεσίας Οικονομικών. Η μείωση κυμαίνεται από 10% έως και 60%. Γενικά υπάρχει μεγάλη δυσκολία.

Ως προς την κεντρική διοίκηση;

-Το πρόβλημα προέρχεται από δυο αιτίες. Η πρώτη είναι η σημαντική μείωση των μισθωμάτων κατά 35 %, είτε διότι πολλά ακίνητα, ιδίως επαγγελματικοί χώροι ξενοικιάστηκαν, είτε διότι οι παραμένοντες μισθωτές ζητούν σταθεροποίηση ή μείωση του ενοικίου. Δεύτερη αιτία είναι ότι εδώ και τέσσερα χρόνια η Εθνική τράπεζα δεν δίνει μέρισμα για τις μετοχές που κατέχει η Εκκλησία. Τα έσοδα του 2011 εν συγκρίσει με του 2007 είναι κατά 15 εκ. ευρώ λιγότερα.

Σε τι ποσοστό μειώσατε τα ενοίκια;

- Από 10% έως και 50% για ειδικές περιπτώσεις. Συνολικά εισπράττουμε περίπου 3.500.000 ευρώ λιγότερα το χρόνο από ενοίκια.

Περιγράφετε μια δραματική κατάσταση. Υπάρχει κίνδυνος η Εκκλησία να κηρύξει στάση πληρωμών;

-Αυτή τη στιγμή χρησιμοποιούμε τα αποθεματικά. Προσπαθούμε με διάφορες ενέργειες να βρούμε... 
νέες πηγές εσόδων, μειώνοντας παραλλήλως τα έξοδα στα απολύτως απαραίτητα.

Τα έξοδα σας πόσα είναι; -Για τη μισθοδοσία του προσωπικού 3.800.000 ευρώ το χρόνο. Για επιχορηγήσεις εστιών, Ιδρυμάτων και άλλων προγραμμάτων 2.500.000. Για υποτροφίες φοιτητών 650.000 ευρώ. Για φόρους περίπου 3.000.000 ευρώ. Για δόσεις παλαιότερων δανείων 4.000.000 ευρώ. Για συντήρηση κτιρίων 6000.000. Αυτά ξεπερνούν κατά πολύ τα 15.000.000 ευρώ ετησίως, την ώρα που τα έσοδα έχουν πέσει περίπου στα 10.000.000 ευρώ.

Γνωρίζουμε όμως πατέρα Αντώνιε ότι η Εκκλησία έχει δεκάδες ακίνητα. Μια μεγάλη περιουσία που παρά τα όποια προβλήματα σας ανήκει. Γι’ αυτό άλλωστε η άποψη που κυριαρχεί είναι ότι η Εκκλησία έχει λεφτά. Τι απαντάτε εσείς που έχετε το ταμείο στα χέρια σας;

-Αυτό είναι ένας μεγάλος καλοστημένος μύθος. Τα ακίνητα της Εκκλησίας που μπορούν να αξιοποιηθούν είναι συγκεκριμένα. Τα υπόλοιπα είναι δάση που δεν αποδίδουν. Αλλά και από αυτά που μπορούν να αξιοποιηθούν τα περισσότερα έχουν διάφορες δεσμεύσεις, ιδίως από Δήμους, που κατ’ ουσίαν αδρανοποιούν το οποιοδήποτε όφελος από αυτά.

Μέχρι τώρα το κράτος έχει πάρει το 96% της εκκλησιαστικής περιουσίας και με αυτό εκάλυψε διάφορες ανάγκες του. Το νέο ελληνικό κράτος το 1842 πήρε το πρώτο του δάνειο υποθηκεύοντας τη μισή εκκλησιαστική περιουσία εκείνης της εποχής. Στην συνέχεια με την εκκλησιαστική περιουσία εκαλύφθησαν τα προβλήματα της μικρασιατικής καταστροφής, του Β΄ παγκοσμίου πολέμου και του εμφυλίου.

Εκτός αυτού σχεδόν όλα τα νοσοκομεία των Αθηνών, τα Πνευματικά Ιδρύματα και πολλές πλατείες και άλση ευρίσκονται επί εκκλησιαστικών εκτάσεων. Η περιουσία της Εκκλησίας προέρχεται κυρίως από την περιουσία των μοναχών που κληρονομούν από τους γονείς τους και από δωρεές πιστών που θέλουν να διαχειρισθεί η Εκκλησία τα περιουσιακά στοιχεία που δίνουν και όχι άλλος. Αν έγιναν δωρεές στην Τουρκοκρατία για φορολογικούς λόγους έχουν οπωσδήποτε επιστραφεί μετά την αφαίμαξη του 96% της εκκλησιαστικής περιουσίας.

Έπειτα πρέπει να διευκρινισθεί, ότι ένα κτίριο από μόνο του δεν είναι ρευστά. Σας διαβεβαιώ ότι δεν υπάρχουν χρήματα για να δώσουμε. Ό,τι έχουμε το δίνουμε ήδη. Η αρχή του Μακαριότατου όμως είναι, ο,τι δίνουμε να το δίνουμε απευθείας στο λαό και όχι για να κλείσουν μαύρες τρύπες.

Θα μας πείτε τι ακριβώς συμβαίνει με την περιοχή της Βουλιαγμένης;

Η Εκκλησία έχει μόνο τέσσερα αδέσμευτα οικόπεδα. Αρκετά άλλα δέσμευσε η τοπική αυτοδιοίκηση χωρίς να δώσει αποζημιώσεις. Προσφύγαμε στα δικαστήρια, δικαιωθήκαμε, αλλά δυστυχώς... 
τόσο ο Δήμος όσο και το αρμόδιο υπουργείο αρνούνται με υπεκφυγές είτε να τα επανεντάξουν στο σχέδιο πόλης για να τα αξιοποιήσουμε είτε να μας αποζημιώσουν.

Η περιοχή από τη λίμνη της Βουλιαγμένης μέχρι τη Βάρκιζα, όλη αυτή η παραθαλάσσια έκταση που βρίσκεται σε ένα μοναδικό σημείο της Αττικής δεν είναι της Εκκλησίας όπως λέγεται;

Πράγματι είναι, και ονομάζεται Φασκομηλιά. Όμως δεν μπορεί κατ’ ουσίαν να αξιοποιηθεί. Μας άφησαν τέσσερα οικοδομικά τετράγωνα, στα οποία όμως φρόντισαν να βάλουν συντελεστή δόμησης 0,002! Μπορεί δηλαδή κάποιος να χτίσει μόνο μια καλύβα!

Ποια άλλα περιουσιακά στοιχεία έχετε στη Βουλιαγμένη;

Κάποια κομμάτια στο Καβούρι κοντά στον Αστέρα. Εκεί φυσικά είναι διαφορετική περίπτωση γιατί υπάρχει βλάστηση, αλλά κάποιες νησίδες γης νομίζουμε ότι θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν.

Αντίστοιχο πρόβλημα με της Φασκομηλιάς δεν υπάρχει και στο Σχιστό;

Όλη η περιοχή αριστερά και δεξιά της λεωφόρου Σχιστού ανήκε στην Εκκλησία. Στο παρελθόν δώσαμε την έκταση για να γίνει ο Δήμος Περάματος, το νεκροταφείο, το ΒΙΠΕ, και οι εγκαταστάσεις του Πολεμικού Ναυτικού. Σήμερα έχει μείνει ένα πολύ μικρό κομμάτι γης. Και αυτό όμως ο δασάρχης το θεωρεί δασική έκταση, αν και από αεροφωτογραφίες της Γ.Υ.Σ. του 1930 φαίνεται ότι δεν υπήρχαν δέντρα.

Κάποιος μπορεί να πει ότι δεν έχετε οικολογική συνείδηση.

Κάθε άλλο. Η Εκκλησία δεν δέχεται μαθήματα οικολογικής συνείδησης από κανένα, διότι όλοι οι πνεύμονες πρασίνου στην Αθήνα παραχωρήθηκαν από την Εκκλησία. Αλλά και το γεγονός ότι έχουν παραμείνει ανέπαφα πολλά δάση, οφείλεται στο ότι ανήκουν στην Εκκλησία

Οι επενδυτές που σας έχουν προσεγγίσει για ποια ακίνητα ενδιαφέρονται;

Υπάρχει αρκετό ενδιαφέρον για το κτίριο που στεγαζόταν το Υπουργείο Παιδείας στη Μητροπόλεως. Στις 28 Φεβρουαρίου θα γίνει διαγωνισμός για την μακροχρόνια μίσθωσή του, που ελπίζουμε να έχει καλό αποτέλεσμα. Επίσης ενδιαφέρον υπάρχει για ένα οικόπεδο στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, δίπλα από το παλιό γήπεδο του Παναθηναϊκού και για δυο οικόπεδα στη Θεσσαλονίκη, ένα στην Τσιμισκή και ένα στη Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Γι' αυτές τις περιπτώσεις επιθυμείτε μόνο μίσθωση;

Ναι. Δεν πουλάμε. Η μίσθωση όμως μπορεί να φτάσει ακόμα και τα 50 χρόνια.

Το οικόπεδο στη λεωφόρο Αλεξάνδρας εμπλέκεται στο σχέδιο της διπλής ανάπλασης;

Όχι. Όμως υπάρχουν προβλήματα με τον Δήμο που το εδέσμευσε και που δεν σέβεται δικαστικές αποφάσεις που αποδέσμευσαν το χώρο και παρανόμως προβαίνει σε νέα δέσμευσή του.. Εμείς ζητάμε να ισχύσουν οι νόμοι και τίποτα περισσότερο. Θέλουμε ίση μεταχείριση με όλα τα ΝΠΔΔ και όλους τους πολίτες. Δεν είναι δυνατόν στη Βουλιαγμένη να υπάρχουν δυο οικόπεδα, το ένα δίπλα στο άλλο, και να δεσμεύεται της Εκκλησίας ενώ του ιδιώτη να μένει ελεύθερο.

Αυτό αν συμβαίνει είναι θέμα προς διερεύνηση

Ασφαλώς και είναι.

Θα ήθελα να μιλήσουμε και για τους ξένους επενδυτές. Πριν λίγο καιρό ταξιδέψατε στο Κατάρ και πρόσφατα στη Ρωσία. Με ποιους συζητήσατε και τι αποφασίσατε εκεί; Στη Ρωσία είδαμε ιδιώτες επενδυτές και οι συζητήσεις είναι σε αρχικό ακόμα στάδιο. Από το Κατάρ ήλθαν εκπρόσωποι του Εμίρη και είδαν τα ακίνητα που τους δείξαμε. Τους ενδιέφερε κυρίως η περιοχή της Βουλιαγμένης.

Στην επίσκεψή σας στο Κατάρ υπογράψατε κάποια συμφωνία;

Ανταλλάξαμε ένα Μνημόνιο συνεργασίας, όπου δεσμευόμεθα για ένα έτος και για συγκεκριμένα ακίνητα ότι δε θα προχωρήσουμε σε καμιά διαδικασία αξιοποιήσεώς τους, αλλά θα περιμένουμε να κάνουν τις μελέτες και τις προτάσεις τους. Όταν όμως τελειώσει αυτό το χρονικό περιθώριο θα ακολουθήσει διεθνής διαγωνισμός για την αξιοποίηση των ακινήτων. Δε δεσμευόμαστε δηλαδή ότι θα παραχωρήσουμε σε κανένα τίποτε. Απλά δίνουμε χρόνο προετοιμασίας.

Οι Κινέζοι σας προσέγγισαν;

Ναι, στο παρελθόν. Αλλά δεν επανήλθαν.

Έλληνες ενδιαφερόμενοι υπάρχουν;

Αρκετοί. Και με ορισμένους έχουμε κάνει σειρά συναντήσεων. Υπάρχουν και Έλληνες που ζουν στο εξωτερικό και ενδιαφέρονται. Υπάρχει επίσης επικοινωνία και με Γερμανούς επενδυτές. Τελευταία συζητάμε την κατασκευή φωτοβολταϊκών πάρκων σε μια μεγάλη έκταση της Εκκλησίας στα Ψαχνά της Εύβοιας.

Κάποιοι σας κατηγόρησαν για την αναζήτηση ξένων επενδυτών (κυρίως αυτών του Κατάρ) επικαλούμενοι και τη διαφορετική Θρησκεία. Μίλησαν μάλιστα για «ιερές μπίζνες». Τι απαντάτε;

Δεν τις κατανοώ αυτές τις κατηγορίες. Αυτή τη στιγμή τρέχει ένας διαγωνισμός για το πρώην κτίριο του Υπουργείου Παιδείας. Είναι νομικά δυνατόν να αποκλείσουμε κάποιον από το εξωτερικό επειδή έχει άλλη Θρησκεία; Αν είναι έτσι θα έπρεπε να ψάξουμε και αν κάποιος Έλληνας ενδιαφερόμενος είναι άθεος. Εμείς δεν ζητάμε δήλωση πίστης από κανένα. Μας ενδιαφέρει ο ενδιαφερόμενος να είναι έντιμος και αξιόπιστος.

Στο παρελθόν η Εκκλησία έλιωσε ακόμα και τα καντήλια για να βοηθήσει. Κάποιοι ζητούν να το κάνετε και σήμερα.

Να ξέρετε ότι στις παλαιότερες εποχές οι άνθρωποι ήθελαν όσα υπάρχουν στο Ναό να είναι από πολύτιμα υλικά. Σήμερα όμως τα περισσότερα αντικείμενα των Ναών είναι επίχρυσα· ακόμα και τα καντήλια . Τα περί αμύθητου πλούτου στους Ναούς είναι χαλκευμένα παραμύθια.

Δηλαδή η Εκκλησία είναι φτωχή;

Όσοι ισχυρίζονται ότι υπάρχει αμύθητη εκκλησιαστική περιουσία, ας γνωρίζουν ότι η περιουσία του Πανεπιστημίου Αθηνών ή της Ακαδημίας Αθηνών είναι μεγαλύτερη. Αυτό νομίζω τα λέει όλα.

Η Εκκλησία δεν έχει προνόμια ως προς την φορολόγησή της;

Όχι. Η κεντρική Οικονομική Υπηρεσία πέρσι έδωκε 3.000.000 ευρώ μόνο για φόρους ακινήτων. Τεράστια ποσά έδωσαν επίσης οι Μητροπόλεις και οι Μονές. Εδώ όμως θα ήθελα να πω ότι υπάρχει πρόβλημα με την φορολόγηση των Ιδρυμάτων. Εκεί η φορολογία είναι δυσβάσταχτη. Διερωτώμαι τι θα γίνουν οι γέροντες, τα ορφανά και οι ανήμποροι αν λόγω της φορολογίας τα Ιδρύματα αναγκασθούν να κλείσουν; Επιβάλλεται νομίζω να υπάρχει κοινωνικό κριτήριο στη φορολόγηση τους.

Έχει τεθεί από το υπουργείο Οικονομικών θέμα καταβολής της μισθοδοσίας των κληρικών από την Εκκλησία;

Όχι. Μπορεί να ακούγονται σενάρια, αλλά δεν έχει τεθεί κάτι επίσημα.

Όμως η καταβολή της μισθοδοσίας του κλήρου είναι υποχρέωση της Πολιτείας, βάσει της συμφωνίας του 1952 με την οποία το Κράτος πήρε τεράστια αξιόλογα κομμάτια εκκλησιαστικής περιουσίας. Πάντως δε θα σωθεί η Ελλάδα αν σταματήσει η μισθοδοσία των κληρικών. Και βεβαίως δεν μπορεί το κράτος από την μία να έχει πάρει το 96% της περιουσίας της Εκκλησίας και από την άλλη να αξιώνει η Εκκλησία να πληρώνει τους κληρικούς της με τα ελάχιστα απομεινάρια που της άφησε. Μην ξεχνάτε επίσης ότι στο Βέλγιο και τη Γερμανία μισθοδοτούνται οι κληρικοί. Αλλά και στην Ελλάδα δε μισθοδοτούνται μόνο οι Ορθόδοξοι ιερείς αλλά και οι Μουσουλμάνοι!

Με τις μετοχές της Εθνικής Τράπεζας τι σκοπεύετε να κάνετε; Μετά την καταβαράθρωση της αξίας της μετοχής της Εθνικής η Εκκλησία έχασε τα όποια περιουσιακά οφέλη προσδοκούσε (αυτή τη στιγμή τουλάχιστον). Το ποσοστό μας είναι περίπου 1,5%. Άρα είναι ψέμα ότι η Εκκλησία είναι μεγαλομέτοχος της Εθνικής. Γι' αυτό άλλωστε δεν είχαμε ποτέ βαρύνοντα λόγο στις αποφάσεις της.

Στο μέλλον θα συμμετέχει η Εκκλησία σε αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου της Εθνικής;

Δεν νομίζω, τουλάχιστον στο εγγύς μέλλον. Εμείς αγωνιζόμαστε να επιβιώσουμε.

Θέμα μείωσης μισθών ή απολύσεων εκκλησιαστικών υπαλλήλων υπάρχει;

Η προσπάθειά μας είναι να μην απολυθεί κανένας. Μείωση μισθών συνέβη, λόγω της ένταξης των υπαλλήλων στο Ενιαίο μισθολόγιο. Πέραν αυτού όμως δεν θα υπάρξουν άλλες μειώσεις.

Υπάρχει ενδεχόμενο να κλείσει ο ραδιοφωνικός σταθμός της Εκκλησίας;

Δεν νομίζω. Βεβαίως η επιχορήγηση για τη λειτουργία του Σταθμού το 2012 είναι μειωμένη, αλλά από την πλευρά μας δεν υπάρχει πρόθεση να κλείσει ο Σταθμός ή να γίνουν απολύσεις.

Εφημερίδα Δημοκρατία. Συνέντευξη στον Δ. Ριζούλη, Τρίτη, 07 Φεβρουάριος 2012