Ο ΑΚΑΘΙΣΤΟΣ ΥΜΝΟΣ – Ένα αφιέρωμα για παιδιά

ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Κατά τήν περίοδο αὐτή τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς, κάθε Παρασκευή ἀπόγευμα τελεῖται μία ἀπό τίς ὡραιότερες ἀκολουθίες τῆς Ἐκκλησίας μας.
– Θυμάστε πῶς λέγεται;…
«Ἀκάθιστος Ὕμνος» ἤ ἀλλιῶς «Χαιρετισμοί» στήν Παναγία.
– Γιατί λέγονται «Χαιρετισμοί» (…)
Διότι ἐπαναλαμβάνεται ὁ χαιρετισμός στήν Παναγία «Χαῖρε». Ἀξίζει ὅμως νά γνωρίσουμε τήν καταπληκτική ἱστορία τῶν «Χαιρετισμῶν».

ΔΙΗΓΗΣΗ
Μεταφερόμαστε γιά λίγο στό Βυζάντιο. Τόν 7ο αἰώνα μ.Χ. (626 μ.Χ. περίπου) 100.000 Ἄβαροι, ἐχθρικός λαός, πολιόρκησε τήν Κωνσταντινούπολη.

Ὁ Αὐτοκράτορας τῆς Βασιλεύουσας Ἡράκλειος ἔλειπε σέ ἐκστρατεία κατά τῶν Περσῶν γιά νά ἀπελευθερώσει τούς Ἁγίους Τόπους καί νά ἐπαναφέρει τόν Τίμιο Σταυρό. Τότε βρῆκε εὐκαιρία ὁ Χαγάνος, ὁ βασιλιάς τῶν Ἀβάρων, καί ἔχοντας ὡς συμμάχους τούς Πέρσες, συγκέντρωσε τά πλήθη τοῦ στρατοῦ του ἔξω ἀπό τά τείχη τῆς Πόλης.

Στόχος ὁ πλοῦτος τῆς Βασιλεύουσας.
Οἱ βάρβαροι ἄρχισαν τήν ἐπίθεση μέ ὀργή καί σκληρότητα.

Οἱ Βυζαντινοί στρατιῶτες ἀντιστάθηκαν ἔχοντας ὡς συμπαραστάτη ὅλο τό λαό. Ἡ πρωτεύουσα τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας βρισκόταν ὑπό στενή πολιορκία.

Οἱ ὧρες ἦταν δραματικές. Ὁ φρούραρχος τῆς Κωνσταντινούπολης Βῶνος ἐπιθεωροῦσε τό στρατό καί τίς ὀχυρώσεις, ἐνῶ ὁ Πατριάρχης Σέργιος, κρατώντας τήν θαυματουργή εἰκόνα τῆς Παναγίας, γυρνοῦσε στά τείχη ἐμψυχώνοντας τούς ὑπερασπιστές τῆς Πόλης.

Μάχονται ὅλοι! Μεγάλοι καί μικροί! Ἐκσφενδονίζουν πέτρες, ξύλα, καυτό νερό καί λάδι!…
Προσεύχονται καί παρακαλοῦν τήν «Ὑπέρμαχο Στρατηγό» νά τούς σώσει ἀπό τούς Ἀβάρους. Μές στή φωτιά καί τό γενικό χαλασμό ὁ Χαγάνος βλέπει τήν μορφή μιᾶς σεμνῆς γυναίκας νά περιτρέχει τά τείχη καί ἡγεμονικά νά τά περιφρουρεῖ. Ἦταν ἡ Παναγία! Ἡ Ὑπέρμαχος Στρατηγός!

Ξαφνικά ἕνας φοβερός ἀνεμοστρόβιλος –θεόσταλτος στ᾿ ἀλήθεια– ἀναστατώνει τό στόλο τῶν βαρβάρων. Τά πολιορκητικά μηχανήματα, καθώς καί τά μονόξυλα διαλύθηκαν.
Οἱ ἐχθροί τρέπονται σέ φυγή καί τά καράβια τους τσακίζονται μεταξύ τους. Οἱ Βυζαντινοί ἀκάθεκτοι πυρπολοῦν. Οἱ βάρβαροι ντροπιασμένοι καί ἡττημένοι λύνουν τήν πολιορκία. Ἡ Κωνσταντινούπολη πανηγυρίζει. Ὅλοι πιστεύουν ἀκράδαντα ὅτι ἡ ἀόρατη Σκέπη τῆς Παναγίας θαυματουργικά ἔδωσε τή νίκη στούς Χριστιανούς καί ἔτρεψε σέ φυγή τούς βαρβάρους.

Ἦταν 7-8 Αὐγούστου τοῦ 626 μ.Χ..

Ἡ Βασιλεύουσα γιορτάζει τό θαῦμα τῆς Παναγίας.
Ἀμέσως μετά τή νίκη ὁ Πατριάρχης Σέργιος, οἱ ἄρχοντες καί ὅλος ὁ λαός ἔσπευσαν νά συγκεντρωθοῦν στήν ἐκκλησία τῆς Παναγίας τῶν Βλαχερνῶν καί νά τήν εὐχαριστήσουν γιά τό θαῦμα. Τότε ἔψαλλαν –χωρίς νά καθίσουν καθόλου, ὅπως ἀναφέρει ἡ παράδοση– τόν Ὕμνο ὁ ὁποῖος ἀπό τότε ὀνομάστηκε «Ἀκάθιστος». Βέβαια ὁ Ὕμνος προϋπῆρχε καί ψαλλόταν πρός τιμήν τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου, ἀλλά κατά τήν νύκτα ἐκείνη καθιερώθηκε πλέον κατά τρόπο ἐπίσημο καί πανηγυρικό στήν Ἐκκλησία μας, ἐνῶ συμπληρώθηκε καί μέ τό τροπάριο

«Τῇ Ὑπερμάχῳ Στρατηγῷ» τό ὁποῖο συνετέθη ἐκείνες τίς ὧρες μέ ἀφορμή τήν θαυμαστή νίκη τῶν Βυζαντινῶν1!
Βλ. Ἀρχιμ. Ἐπιφανίου Θεοδωροπούλου, Ὁ Ἀκάθιστος Ὕμνος μετά ἑρμηνείας, Ἱ. Ἡσυχαστήριον Κεχαριτωμένης Θεοτόκου, Τροιζήνα 199410, καθώς ἐπίσης καί τό λήμμα «Ἀκάθιστος Ὕμνος» στήν Θ.Η.Ε.

ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ
1. Τί εἶναι ὁ Ἀκάθιστος Ὕμνος καί ποιός εἶναι ὁ συνθέτης του; (…)
Εἶναι ἕνα Κοντάκιον (πῆρε τό ὄνομά του ἀπό τό «κοντό», δηλαδή μικρό κυλινδρικό ξύλο στό ὁποῖο τύλιγαν τόν πάπυρο) – εἶδος ἐκκλησιαστικοῦ ὕμνου πού ἀποτελεῖται ἀπό προοίμιο (εἰσαγωγή) καί 24 Οἴκους (ἀρχίζουν μέ τό «Ἄγγελος πρωτοστάτης…») – πού εἶναι ἡ σειρά τῶν τροπαρίων ὅπου ἐξελίσσεται κάποια ὑπόθεση. Οἱ περισσότεροι ἐρευνητές τόν ἀποδίδουν στό Ρωμανό τόν Μελωδό, ὁ ὁποῖος ἔχει γράψει καί πολλούς ἄλλους ἐκκλησιαστικούς ὕμνους.

2. Ποιά ἡ μορφή καί ἡ σύνθεση τοῦ Ἀκαθίστου Ὕμνου;
Ἀρχίζει μέ τό προοίμιο «Τῇ Ὑπερμάχῳ Στρατηγῷ» (Ἄλλοτε ψάλλεται ὡς προοίμιον «Τό προσταχθέν…»).
Ἀκολουθοῦν οἱ εἰκοσιτέσσερις «οἶκοι» (στροφές μέ ἀλφαβητική ἀκροστιχίδα ἀπό τό Α μέχρι τό Ω), χωρισμένοι σέ 4 «Στάσεις». Σέ κάθε «Στάση» ἀντιστοιχοῦν 6 «οἶκοι». Οἱ τρεῖς ἀναφέρονται στή Θεοτόκο, οἱ ἄλλοι τρεῖς ὑμνοῦν τόν Κύριο.
Κάθε οἶκος στή Θεοτόκο, ἀκολουθεῖται ἀπό 6 στίχους πού καθένας περιλαμβάνει δύο «Χαῖρε». Καί κλείνουν μέ τό «ἐφύμνιο» (ἐπωδό): «Χαῖρε, Νύμφη ἀνύμφευτε».
Οἱ «οἶκοι» πού ὑμνοῦν τόν Κύριο, δέν ἀκολουθοῦνται ἀπό στίχους. Κλείνουν μέ τό ἐφύμνιο «Ἀλληλούια».
Σήμερα ὁ Ἀκάθιστος Ὕμνος ἔχει ἐνταχθεῖ στό Ἀπόδειπνο καί κατά τήν περίοδο τῆς Μεγάλης Τεσσαρακοστῆς ψάλλεται μαζί μέ τόν θαυμάσιο Κανόνα2 «Ἀνοίξω τὸ στόμα μου…», πού ἔγραψε ὁ ἅγιος Ἰωσήφ ὁ ὑμνογράφος.
«Κάποτε κάποιος μοναχός πού εὐλαβεῖτο πολύ τήν Παναγία, καθώς διάβαζε τούς “χαιρετισμούς” καί ἔλεγε τά “Χαῖρε”, ἐμφανίστηκε ἡ Παναγία στό κελλί του καί τοῦ εἶπε: “Νά χαίρεις καί ἐσύ τέκνον”».

2 Κανόνας=σύνολο τροπαρίων πού κατανέμονται σέ ἐννέα ὠδές.

3. Ποιό εἶναι τό θέμα καί τό περιεχόμενο τοῦ «Ἀκαθίστου Ὕμνου»;
Ἡ ἀειπάρθενη Μητέρα τοῦ ἀνάρχου Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ! Οἱ ἱεροί ὑμνογράφοι χρησιμοποιοῦν ὅ,τι ὡραιότερο ἐγκώμιο γιά τήν Παναγία μας εἶπαν οἱ πρό αὐτῶν ἅγιοι Πατέρες (τήν ὀνομάζουν: «παλάτιον τοῦ μόνου Βασιλέως», «ἁγνείας θησαύρισμα», «ρόδον τό ἀμάραντον», «οὐρανῶν ὑψηλοτέρα», «ἔμψυχον Παράδεισον» κλπ) ἀλλά καί κάθε προτύπωση καί φράση τῆς Ἁγίας Γραφῆς σχετική μέ τήν Ἀειπάρθενο («ἐπουράνια κλῖμακα», «γέφυρα» πού μᾶς ἀνεβάζει στόν οὐρανό, «σκέπη τοῦ κόσμου», «σκηνή τοῦ Θεοῦ καί Λόγου», «ἄφλεκτος βάτος»).
Συγχρόνως στρέφουν τήν ψυχή μας πρός τά οὐράνια ὕψη, ὅπου βρίσκεται ἡ Κυρία τῶν Ἀγγέλων, ἡ Πλατυτέρα τῶν οὐρανῶν, καί ζητοῦν ταπεινά τή βοήθειά της, παρακινώνταςὅλους μας νά κάνουμε τό ἴδιο.

Ἀναλυτικά τό περιεχόμενό του:
Στό ἀρχικό προοίμιο ὁ ἄγγελος φέρνει τό οὐράνιο μήνυμα.
Ἀκολουθοῦν οἱ οἶκοι.

Στήν Α´ Στάση (οἶκοι Α-Ζ) ὁ ὑμνογράφος ἐξιστορεῖ καί ἀνυμνεῖ τά γεγονότα τοῦ Εὐαγγελισμοῦ τῆς Θεοτόκου καί κλείνει μέ τόν οἶκο ὅπου ὁ δίκαιος Ἰωσήφ δοξάζει τόν Θεό γιά τό Μέγα Μυστήριο μέ τό «Ἀλληλούια».

Στή Β´ Στάση (Η-Μ) ἐξιστοροῦνται καί ὑμνοῦνται τά γεγονότα ἀπό τῆς Γεννήσεως τοῦ Κυρίου ἕως τήν Ὑπαπαντή καί κλείνει μέ τό «Ἀλληλούια» τοῦ δικαίου Συμεών τοῦ Θεοδόχου πού εἶδε τόν Σωτήρα τοῦ κόσμου.

Στήν Γ´ Στάση (Ν-Σ) ἀναφέρεται ὁ ὑμνογράφος στήν ἀλλαγή πού ἔφερε στόν κόσμο ὁ ἐνανθρωπήσας Κύριος μέ τή διδασκαλία Του (πνευματική ἀναδημιουργία) καί κλείνει μέ τό
«Ἀλληλούια» τῆς κάθε ψυχῆς πρός Αὐτόν πού ἔσωσε τόν κόσμο.

Στήν Δ´ Στάση (Τ-Ω) ἡ Θεοτόκος ὑμνεῖται ὡς προστάτης τῶν Πιστῶν. Γι᾿ αὐτό καί κλείνουμε αὐτούς τούς χαιρετισμούς μέ τό «Ἀλληλούια» ὅλων τῶν πιστῶν, πού ἀνακράζουν:
«Ὦ Πανύμνητε Μῆτερ, ἡ τεκοῦσα τῶν πάντων Ἁγίων Ἁγιώτατον Λόγον…» (τρίς), δέξου τήν προσφορά μας καί λύτρωσέ μας ἀπό κάθε συμφορά καί ἀπό τή μέλλουσα κόλαση.
***
Ἀλλά καί ὁ Κανόνας εἶναι ὑπέροχος.

Ἄς διαβάσουμε ἐνδεικτικά ἕνα τροπάριο: «Ἱκετεύομεν οἱ δοῦλοί σου, καὶ κλίνομεν γόνυ καρδίας ἡμῶν· κλῖνον τὸ οὖς σου Ἁγνή, καὶ σῶσον τοὺς θλίψεσι βυθιζομένους ἡμᾶς· καὶ συντήρησον πάσης ἐχθρῶν ἁλώσεως τὴν σὴν Πόλιν, Θεοτόκε».

4. Γιά ποιούς λόγους λοιπόν θά πρέπει νά καταφεύγουμε στήν Παναγία μας; (…).

α) Διότι περνᾶμε δύσκολες μέρες.
Ὁ τόπος μας, ὅπως γνωρίζουμε ὅλοι, βρίσκεται σέ κα- τάσταση πολύ κρίσιμη. Οἰκονομική καί πνευματική. Χρόνια τώρα καταστρέφεται σταδιακά,μεθοδικά καί ὕπουλα. Καταστρέφονται τά στηρίγματά του, τά θεμέλια τῆς παραδόσεώς του.
Οἱ ὑποτιθέμενοι φίλοι μας τῆς Εὐρώπης, ἀφοῦ ἐπί δεκαετίες διέφθειραν συστηματικά καίσχεδιασμένα τόν λαό μας, τώρα τόν ἀντιμετωπίζουν σχεδόν ἐχθρικά. Γι᾿ αὐτές λοιπόν τίς δυσκολίες μας πρέπει νά καταφύγουμε στήν Παναγία μας. Ἔχουμε πολύτιμη ἐμπειρία τῆς ἀγάπης Της. Ὅπως λοιπόν κατέφυγε τότε ἡ Κωνσταντινούπολη στήν προστασία Της, καί Ἐκείνη σήκωσε τρικυμία καί κατέστρεψε τόν στόλο τῶν ἐχθρῶν, ἔτσι καί τώρα νά καταφύγουμε στήν προστασία Της γιά νά σώσει τήν πατρίδα μας.

β) Διότι ἡ Παναγία μας γνωρίζει ἀπό πόνο.
Πράγματι Ἐκείνη δοκιμάστηκε σκληρά στή ζωή Της. Πάνω στό λόφο τοῦ Γολγοθᾶ τό σπαθί τοῦ πόνου ξέσχισε τή γλυκιά της καρδιά. Καί ἀπό τότε Ἐκείνη ἔγινε Μητέρα ὅλων τῶν πονεμένων, τῶν καταδιωγμένων, τῶν ἀδικημένων τῆς ζωῆς. Καί ἀπό ἐκείνη τήν ὥρα κάθε πιστός τήν ἔχει Μητέρα του στοργική καί μυριαγαπημένη.
Κι ἐμεῖς σέ κάθε κίνδυνο, σέ κάθε δυσκολία, σέ κάθε πειρασμό… ἄς τρέχουμε ἀμέσως σέ κείνη. Ἀμέσως νά τρέχουμε! Ὅπως κλαμένα τρέχουν κάθε μαννούλας τά μικρά παιδιά στήν ἀγκαλιά της. Ἄς ἔχουμε πρόχειρο τό ὄνομά της στά χείλη μας ὅπως ὁ ἁπλός λαός τή φωνάζει σέ κάθε του ἀνάγκη: «Παναγία μου!». Ἄς τήν ἐπικαλούμαστε καί γιά τά θέματα πού ἀπασχολοῦν τήν ἡλικία μας, τήν οἰκογένειά μας, τήν πατρίδα μας καί νά εἴμαστε σίγουροι γιά τή βοήθεια καί μεσιτεία της. Ἡ Παναγία μας, ἡ ἀληθινή καί γνήσια Μητέρα ὅλου τοῦ κόσμου, θά μᾶς βοηθήσει. Διότι εἶναι Μητέρα ὅλων, Μητέρα τοῦ πόνου, τοῦ σταυροῦ, τῶν πονεμένων καί φρικτά βασανισμένων της παιδιῶν, παρηγοριά τῶν θλιβομέ-
νων καί σωτηρία ὅλων τῶν ἀπελπισμένων ναυαγῶν τῆς πολυτάραχης ζωῆς μας.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Στό διάστημα τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς ἡ ἁγία μας Ἐκκλησία τοποθέτησε κάποιους σταθμούς ἀνεφοδιασμοῦ γιά νά βοηθήσει τόν ἀγώνα μας· ἕνας ἀπό αὐτούς εἶναι καί ἡ ἀκολουθία τῶν «Χαιρετισμῶν», πού ψάλλεται κάθε Παρασκευή ἀπό τήν πρώτη μέχρι καί τήν πέμπτη ἑβδομάδα. Ἔτσι μᾶς δίνεται ἡ δυνατότητα νά συνδεθοῦμε πιό στενά μέ τήν Παναγία μας.
Κάθε Παρασκευή ἀπόγευμα λοιπόν ἄς μή χάνουμε αὐτήν τήν πνευματική εὐκαιρία.
Εἶναι εὐκαιρία νά μάθουμε κι ἐμεῖς νά ἀπευθυνόμαστε στήν Ὑπεραγία Θεοτόκο μέ τήν τόσο συγκινητική ἀκολουθία τῶν «Χαιρετισμῶν»∙ νά Τήν ὑμνοῦμε γιά τό ἀνυπέρβλητο μεγαλεῖο Της, νά Τήν εὐχαριστοῦμε γιά τό πλῆθος τῶν θαυμαστῶν δωρεῶν Της καί νά τήν ἱκετεύουμε νά μᾶς διατηρεῖ κάτω ἀπό τήν κραταιά σκέπη καί προστασία Της!

ΘΕΜΑ «ΧΑΡΟΥΜΕΝΩΝ ΑΓΩΝΙΣΤΩΝ» ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ 10 και 11-3-2012 / No 23

- ηλεκτρονική πηγή: Ι. Μητρόπολη Μεσογαίας και Λαυρεωτική

antexoume
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι