Επαινέστε αποτελεσματικά το παιδί σας!

“Ο σωστός έπαινος για τα παιδιά, 

είναι ό,τι ο ήλιος για τα λουλούδια” 

Μ. Γκάντι

Σε χιλιάδες πειράματα οι ψυχολόγοι έχουν αποδείξει ότι η παροχή μιας ανταμοιβής μετά την εκδήλωση μιας συγκεκριμένης συμπεριφοράς θα έχει ως συνέπεια την ενίσχυση της συμπεριφοράς αυτής και θα αυξήσει τις πιθανότητες επανάληψής της.

Συνεπώς, οι ανταμοιβές είναι αποτελεσματικές. 

Ένα είδος ανταμοιβής με το οποίο θα ασχοληθούμε στο παρόν άρθρο είναι ο έπαινος.
Καμία άποψη δεν είναι περισσότερο εδραιωμένη στη σχέση γονέα-παιδιού από την αντίληψη ότι τα παιδιά πρέπει να επαινούνται για την «καλή» συμπεριφορά. 

Ωστόσο, υπάρχουν αρκετές παγίδες στην προσπάθεια των γονέων να αξιοποιήσουν τον έπαινο ως έναν τρόπο διαμόρφωσης της συμπεριφοράς των παιδιών τους. 

Παρακάτω παρατίθενται πρακτικοί τρόποι αναφορικά με τον τρόπο παροχής αποτελεσματικών επαίνων από τους γονείς στα παιδιά:

Αποφεύγω τις «ετικέτες», ακόμη κι αν πρόκειται για μια προσωπική μας σκέψη.

→ «όταν βρίσκεται σε καινούριο χώρο, προσωρινά δεν αισθάνεται σίγουρη για τον εαυτό της. Της παίρνει λίγο χρόνο ώσπου να αποκτήσει αυτοπεποίθηση και να μιλήσει σε ανθρώπους που δε γνωρίζει. Μπορεί να τη βοηθούσε αν εξασκηθεί από πριν στο τι θα μπορούσε να πει σε μια τέτοια κατάσταση».

Κι όχι «ήταν πολύ ντροπαλή σήμερα στο πάρκο με τα άλλα παιδιά»

Επαινώ την προσπάθεια/διαδικασία κι όχι τις ικανότητες ή το αποτέλεσμα της προσπάθειας του παιδιού.

→ «Αντιλαμβάνομαι πως διάβασες πραγματικά πολύ για να πάρεις τόσο καλό βαθμό»
Κι όχι «Μπράβο, είσαι πολύ έξυπνος που κατάφερες κι έγραψες Άριστα στο τεστ»

Προσφέρω ρεαλιστικό έπαινο στο παιδί.

Τα παιδιά έχουν την ικανότητα να εντοπίζουν τον έπαινο που δεν ταιριάζει με την εικόνα που έχουν τα ίδια για τον εαυτό τους κι έτσι να τον απορρίψουν. 

Η περίπτωση αυτή, μάλιστα, ενέχει τον κίνδυνο να βιώσει το παιδί χαμηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης στην προσπάθειά του να κάνει πράγματα για τα οποία δεν είναι ακόμη ικανό ή να αποκτήσει μη ρεαλιστικές προσδοκίες όσον αφορά τα όσα μπορεί να πετύχει.

→ «Άκουγες πολύ προσεκτικά κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού και γι’ αυτό μπόρεσες να μαντέψεις αμέσως τον κώδικα. Μπράβο!»
Κι όχι «Είσαι ο καλύτερος σε αυτό το παιχνίδι»

Προσφέρω αυθεντικό έπαινο στο παιδί απαλλαγμένο από όρους, κρίσεις κι αξιολογήσεις.

→ «Μου αρέσει πολύ ο τρόπος που ζωγραφίζεις, έχω την αίσθηση ότι έχεις βελτιωθεί αρκετά»
Κι όχι «Τι ωραία ζωγραφιά – αλλά έχεις ξεχάσει να κάνεις τα μάτια»

Χρησιμοποιώ περιγραφικό έπαινο.

Περιγράφω τη συμπεριφορά/συναίσθημα του παιδιού τη δεδομένη χρονική στιγμή με φράσεις όπως:

→ «Παρατήρησα/Καταλαβαίνω/Βλέπω ότι/Αισθάνομαι ότι…»
Κι όχι «είσαι τέλειος/φοβερός στο να…»

Χρησιμοποιήστε συγκεκριμένο έπαινο.

Αποφύγετε τετριμμένες φράσεις (πχ. «Μπράβο») ή γενικές και αόριστες φράσεις (πχ. «είσαι καλό παιδί»). Με αυτόν τον τρόπο το παιδί λαμβάνει το μήνυμα ότι ο έπαινος του γονέα είναι ειλικρινής καθώς έδωσε προσοχή στη συμπεριφορά του.

→ «Μου αρέσουν πολύ τα χρώματα που έβαλες στη ζωγραφιά: το κόκκινο, το πράσινο, το μπλε και το κίτρινο».
Κι όχι «Η ζωγραφιά σου είναι καταπληκτική»

Διδάξτε στο παιδί σας να δίνει και να παίρνει φιλοφρονήσεις κι ενθαρρύνετέ το να αποδίδει περιγραφικούς επαίνους για τον εαυτό του.
→ «Στο διάλειμμα μίλησα σε ένα καινούριο παιδί κι ήταν δύσκολο. Μετά, όμως, ένιωσα καλά».

Η απόδοση επαίνου ακολουθεί αμέσως μετά την εκδήλωση της επιθυμητής συμπεριφοράς από το παιδί.

Η στιγμή που είναι η πιο αποτελεσματική για να επαινέσετε, είναι η στιγμή που θα παρατηρήσετε την επιθυμητή συμπεριφορά ώστε να αυξήσετε τις πιθανότητές επαναληψιμότητάς της.

Δώστε έμφαση στη μη λεκτική επικοινωνία.
Η προσφώνηση του ονόματος του παιδιού, η βλεμματική επαφή την χρονική στιγμή μετάδοσης του μηνύματος, ο ήρεμος και σταθερός τόνος φωνής καθώς κι η κατάλληλη στάση του σώματος του γονέα (στραμμένη προς το παιδί) συμβάλλουν σημαντικά στην αποτελεσματικότητα του επαίνου.

Διατηρήστε μια στάση αποδοχής, ενθάρρυνσης κι ενσυναίσθησης.
Η στάση αυτή μπορεί να εκφραστεί με ποικίλους τρόπους από πλευράς σας (με ένα ενθαρρυντικό νεύμα, με το κλείσιμο του ματιού ή με το να χαμογελάσετε ενώ βρίσκεστε στον ίδιο χώρο). Το σημαντικό εδώ είναι να αναγνωρίζετε τις δυσκολίες και να προσπαθείτε να μπείτε στη θέση του παιδιού.

Η εικόνα που ο γονιός έχει για τον ίδιο τον εαυτό του επηρεάζει άμεσα την αυτοεκτίμηση των παιδιών και την ικανότητά τους να δίνουν και να παίρνουν με άνεση τον έπαινο.

Ως εκ τούτου, αποτελείτε το καλύτερο μιμητικό πρότυπο για την εκμάθηση του επαίνου από τα παιδιά.

→ «Νιώθω πολύ ωραία με την πώληση που έκανα σήμερα».

Συνοψίζοντας, έχετε κατά νου ότι η διατύπωση ενός επιτυχημένου επαίνου περιλαμβάνει δύο μέρη:

Ο ενήλικας περιγράφει με ακρίβεια αυτό που βλέπει ή αισθάνεται
Το παιδί, αφού ακούσει την περιγραφή του ενήλικα, είναι ικανό να επιβραβεύσει κι αυτό τον εαυτό του.

Να θυμάστε πως για να υποστηρίζουμε τα παιδιά μας είναι σημαντικό να τους δείχνουμε ότι τα αγαπάμε, ότι αναγνωρίζουμε την αξία τους και τα σεβόμαστε γι’ αυτό που είναι κι όχι για όσα μπορούν να κάνουν. 

Είναι σημαντικό να αποδίδουμε αξία στα συναισθήματά τους, να τα αναγνωρίζουμε και να τα επικυρώνουμε. Τέλος, είναι πολύ σημαντικό να τα βοηθάμε να αναπτύσσουν τις δεξιότητές τους προσφέροντας τους κατάλληλους επαίνους και πολλές πολλές αγκαλιές!

Αλεξία Σκαρμούτσου, MSc Ψυχολόγος Α.Τ.Π.Σ.Υ.Τ.Ε
Πηγή
Φιλοξενία: Το Χαμομηλάκι