Ενημέρωση των γονέων σχετικά με τη μηνιγγίτιδα

Για διεξοδικότερη ενημέρωση των γονέων σχετικά με τη μηνιγγίτιδα, δίνονται οι ακόλουθες πληροφορίες από το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων

Η μηνιγγίτιδα είναι φλεγμονή των μηνίγγων του εγκεφάλου. Μπορεί να προκληθεί από διάφορους μικροοργανισμούς, τόσο από βακτήρια όσο και από ιούς.
Από τα βακτήρια, τα συχνότερα είναι ο μηνιγγιτιδόκοκκος και ο πνευμονιόκοκκος ενώ εξαιρετικά σπάνια απαντάται πλέον ο αιμόφιλος της ινφλουέντζας τύπου b λόγω της ευρείας χρήσης του σχετικού εμβολίου. Ο μηνιγγιτιδόκοκκος απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή λόγω της βαριάς κλινικής εικόνας που μπορεί να προκαλέσει.
Από τους ιούς οι συχνότεροι που προκαλούν ιογενή μηνιγγίτιδα είναι οι εντεροϊοί. Η ιογενής μηνιγγίτιδα είναι γενικά πιο συχνή αλλά λιγότερο σοβαρή και τα αντιβιοτικά δεν μπορούν να βοηθήσουν.


Τρόπος μετάδοσης της μηνιγγίτιδας 
Η μετάδοση της νόσου γίνεται μόνο με άμεση επαφή με τα σταγονίδια ή τις ρινοφαρυγγικές εκκρίσεις (δηλαδή με το φτάρνισμα, το βήχα ή το φιλί). Άνθρωπος είναι η μόνη πηγή μετάδοσης της νόσου. ΄Ατομα οποιασδήποτε ηλικίας μπορούν να φέρουν τα μικρόβια χωρίς να αρρωστήσουν και αποτελούν τους υγιείς φορείς. Υπολογίζεται ότι περίπου 10% των εφήβων και των ενηλίκων είναι ασυμπτωματικοί φορείς μηνιγγιτιδόκοκκου ενώ οι φορείς πνευμονιόκοκκου μπορεί να φθάσουν σε ορισμένες περιπτώσεις έως και 60%. Στην πραγματικότητα, το να είναι κανείς φορέας, βοηθάει στην ανάπτυξη της φυσικής ανοσίας. Το ποσοστό των φορέων που εκδηλώνουν τη νόσο είναι ελάχιστο. Κάτω από ορισμένες συνθήκες που δεν είναι ακριβώς γνωστές, τα μικρόβια μπορούν να περάσουν την άμυνα του οργανισμού και να προκαλέσουν νόσο.

Κλινικές εκδηλώσεις της μηνιγγίτιδας
Η μηνιγγίτιδα μπορεί να εξελιχθεί σε μία ή δύο ημέρες, αλλά μερικές φορές ακόμα και αμέσα σε λίγες ώρες. Τα κυριότερα συμπτώματα είναι έντονος πονοκέφαλος, υψηλός πυρετός, έμετος, αυχενική δυσκαμψία, πόνος στις αρθρώσεις, ζάλη ή σύγχυση, φωτοφοβία, αιμορραγικό εξάνθημα και τέλος κώμα. Το αιμορραγικό εξάνθημα σχετίζεται συνήθως με τη μηνιγγιτοδοκοκκική μηνιγγίτιδα και τη σηψαιμία και δεν εξαφανίζεται με την πίεση. Αν η διάγνωση της μηνιγγίτιδας γίνει γρήγορα και αρχίσει έγκαιρα η θεραπεία, οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν πλήρη ανάρρωση. Ωστόσο σε μερικές περιπτώσεις παρά τις προσπάθειες των γιατρών η μηνιγγίτιδα μπορεί να αποβεί μοιραία ή να οδηγήσει σε μόνιμη αναπηρία.
 
Μέτρα που λαμβάνονται σε περίπτωση κρούσματος μηνιγγίτιδας
 
Α. Γενικά μέτρα ελέγχου στο άμεσο περιβάλλον του κρούσματοςΑπομόνωση του ασθενούς και χρήση μάσκας από τα άτομα που έρχονται σε στενή επαφή μαζί του, για τουλάχιστον 24 ώρες από την έναρξη της κατάλληλης αντιμικροβιακής αγωγής.
Γενικά μέτρα (καλός αερισμός των χώρων, σχολαστικό πλύσιμο των χεριών, απόρριψη μολυσμένων αντικειμένων, χρήση γαντιών κ.λ.π.) και αποφυγή κοινής χρήσης φαγητού ή σκευών φαγητού με τον ασθενή. Απολύμανση των χώρων του σχολείου ή κλείσιμο αυτού δεν τεκμηριώνονται επιστημονικά (δεδομένου ότι ο μηνιγγιτιδόκοκκος δεν επιβιώνει στο περιβάλλον) και συνεπώς δεν έχουν λόγο να γίνονται.
Παρακολούθηση για ύποπτα κρούσματα στο περιβάλλον του ασθενούς(οικιακό, παιδικός σταθμός/νηπιαγωγείο, σχολείο). Συγκεκριμένα η εμφάνιση σε κάποιο άτομο πυρετού μέσα σε διάστημα 10 ημερών από την τελευταία επαφή με το αρχικό κρούσμα ή το χώρο κοινής διαβίωσης αποτελεί σημείο εγρήγορσης για άμεση ιατρική εκτίμηση και εφαρμογή των κατάλληλων διαγνωστικών και θεραπευτικών ενεργειών. 

Β. Ειδικά μέτρα για τα άτομα που ήρθαν σε επαφή με το κρούσμα
Ι. Μηνιγγίτιδα από μηνιγγιτιδόκοκκο:Χημειοπροφύλαξη πρέπει να λάβουν το ταχύτερο δυνατό (κατά προτίμηση μέσα σε 24 ώρες) όλα τα άτομα που ήρθαν σε στενή επικίνδυνη επαφή με κρούσμα διεισδυτικής μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου σε διάστημα 7 ημερών πριν την έναρξη των συμπτωμάτων, εφόσον δεν υπάρχουν ιατρικές αντενδείξεις. Η χημειοπροφύλαξη δεν έχει νόημα αν έχουν παρέλθει περισσότερες από 10 ημέρες από την επαφή με το κρούσμα.
Ως επικίνδυνη επαφή ορίζεται η στενή επαφή με το κρούσμα, με το σάλιο του ή τις ρινοφαρυγγικές του εκκρίσεις.
Έτσι, λοιπόν, επικίνδυνες επαφές θεωρούνται:

• Τα άτομα του οικιακού περιβάλλοντος
• Τα άτομα που σε ομαδική διαβίωση κοιμούνται στον ίδιο θάλαμο
• Τα άτομα που έχουν στενή επαφή με το κρούσμα (φίλοι του πάσχοντος παιδιού, σεξουαλικοί σύντροφοι, ιατροί και νοσηλευτές που κατά την προσαγωγή του κρούσματος ήρθαν σε στενή επαφή με αυτο-τεχνητή αναζωογόνηση, διασωλήνωση κ.λ.π.)
• Όλα τα παιδιά και οι ενήλικοι του παιδικού σταθμού/νηπιαγωγείου που πηγαίνει ο ασθενής
• Μόνο τα παιδιά που έχουν «στενή κοινωνική επαφή» και όχι όλη η τάξη, σε περίπτωση εμφάνισης κρούσματος σε Δημοτικό σχολείο, Γυμνάσιο, Λύκειο, ΤΕΕ κλπ. 

Φάρμακο εκλογής αποτελεί η ριφαμπικίνη. Μπορεί επίσης να χορηγηθεί κεφτριαξόνη ή σιπροφλοξασίνη. Η χορήγηση χημειοπροφύλαξης γίνεται αποκλειστικά από τον θεράποντα ιατρό.

ΙΙ. Μηνιγγίτιδα από αιμόφιλο της ινφλουέντζας τύπου b:

Χημειοπροφύλαξη πρέπει να λάβουν το ταχύτερο δυνατό τα άτομα που ήρθαν σε επικίνδυνη επαφή με το κρούσμα, με τους ακόλουθους περιορισμούς:

• Ολα τα άτομα του οικιακού περιβάλλοντος, εφόσον σε αυτό υπάρχουν άλλα παιδιά, μικρότερα των 4 ετών που δεν είναι πλήρως εμβολιασμένα
• Τα παιδιά που δεν είναι πλήρως εμβολιασμένα και είναι μικρότερα των 4 ετών καθώς και οι ενήλικοι που τα συνοδεύουν, οι οποίοι είχαν για πάνω από 4 ώρες στενή επαφή με το κρούσμα στο διάστημα των 7 ημερών πριν την έναρξη των συμπτωμάτων του κρούσματος
• Σε περίπτωση εμφάνισης μεμονωμένου κρούσματος σε παιδικό σταθμό, η χορήγηση χημειοπροφύλαξης σε μη εμβολιασμένα ή ατελώς εμβολιασμένα παιδιά είναι αμφιλεγόμενη. Πολλοί δε συνιστούν χημειοπροφύλαξη εκτός εάν εμφανιστούν δύο κρούσματα σε παιδικό σταθμό με μεσοδιάστημα 60 ημερών. Σε αυτή την περίπτωση η χορήγηση χημειοπροφύλαξης είναι ενδεδειγμένη σε όλα τα παιδιά (εμβολιασμένα και ανεμβολίαστα) και στους εργαζόμενους στην τάξη του κρούσματος. Αν όλα τα παιδιά στην τάξη του κρούσματος είναι πλήρως εμβολιασμένα η χημειοπροφύλαξη δεν είναι απαραίτητη.

ΙΙΙ. Πνευμονιοκοκκική μηνιγγίτιδα/μηνιγγίτιδα από άλλα βακτήρια/Ιογενής μηνιγγίτιδα
Δε χορηγείται χημειοπροφύλαξη, αλλά τηρούνται όλα τα απαραίτητα μέτρα υγιεινής, όπως σχολαστικό πλύσιμο των χεριών, ελάττωση συγχρωτισμού και καλός αερισμός των χώρων κλπ

Μέτρα πρόληψης μηνιγγίτιδας

Η μηνιγγίτιδα είναι δυνατό να προληφθεί με εμβολιασμό ή χημειοπροφύλαξη
 
Α. Εμβολιασμός
1. Μηνιγγιτιδόκοκκος
Έχουν ταυτοποιηθεί 13 ορότυποι του μηνιγγιτιδόκοκκου από τους οποίους συχνότεροι διεθνώς είναι οι Α,Β,C,Y και W 135. Εμβόλια δεν κυκλοφορούν για όλους τους ορότυπους. Στη χώρα μας κυκλοφορούν :
Πολυσακχαριδικά εμβόλια : Διδύναμο (τύποι Α και C) και τετραδύναμο (τύποι A, C,Y και W 135) προσφέρουν προστασία μικρής χρονικής διάρκειας και δεν προστατεύουν παιδιά ηλικίας κάτω των δύο ετών.
Συζευγμένο εμβόλιο (μονοδύναμο, τύπος C ) To εμβόλιο αυτό εξασφαλίζει ανοσία μεγαλύτερης χρονικής διάρκειας και μπορεί να χορηγηθεί ακόμη και σε βρέφη άνω των 2 μηνών. Για τον ορότυπο Β δεν κυκλοφορεί εμβόλιο διεθνώς.

2. Πνευμονιόκοκκος
Πολυσακχαριδικό εμβόλιο (23δύναμο) Συνιστάται σε άτομα υψηλού κινδύνου και σε ενήλικες άνω των 60 ετών.
Συζευγμένο εμβόλιο (7δύναμο): Μπορεί να χορηγηθεί από την ηλικία των 2 μηνών και άνω και παρέχει μακράς διάρκειας προστασία από τη διεισδυτική νόσο (μηνιγγίτιδα, βακτηριαιμία) και μειώνει τη συχνότητα επεισοδίων πνευμονίας και οξείας μέσης ωτίτιδας.

3. Αιμόφιλος ομάδας b
Xoρηγείται το συζευγμένο εμβόλιο το οποίο αποτελεί μέρος του Εθνικού Προγράμματος Εμβολιασμών.

Β. Χημειοπροφύλαξη. 
Πρόκειται για αντιβιοτικά που χορηγούνται στα άτομα που ήρθαν σε στενή επαφή μόνο με κρούσματα βακτηριακής μηνιγγίτιδας, όπως αναφέρθηκε παραπάνω, με σκοπό τον περιορισμό εξάπλωσης του υπεύθυνου μικροβίου.