Αυτοκαταστροφικές τάσεις παιδιών και εφήβων στην εποχή μας

Οι ενήλικες έχουν την ευθύνη για τα παιδιά και τους εφήβους. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Το νου μας λοιπόν στα παιδιά.  Αυτοκαταστροφική συμπεριφορά  Statistics on suicide in Australia Αυτοκαταστροφικοί οι έφηβοι της Αυστραλίας

Αυτοκαταστροφικές τάσεις παιδιών και εφήβων στην εποχή μας Γράφει: Δημήτρης Σεφεριάδης

Στοιχεία Η αυτοκτονία, σύμφωνα με διεθνείς στατιστικές, είναι η τρίτη αιτία θανάτου για εφήβους 14-18 ετών, στην Ευρώπη και στη Βόρειο Αμερική. Επίσης, υπάρχει αύξηση της συχνότητας της αυτοκτονίας και για παιδιά κάτω από 14ων ετών. Υπολογίζεται ότι για κάθε θάνατο από αυτοκτονία υπάρχουν τουλάχιστον δέκα απόπειρες. Έρευνα για τις αιτίες έχει δείξει, ότι οι κυριότεροι παράγοντες είναι ψυχοκοινωνικοί, και συνδέονται με στρες στο σχολείο, στην κοινότητα και στην οικογένεια. Στη συγκεκριμένη περίπτωση αυτού του παιδιού, θα πρέπει να δώσουμε την προσοχή μας στη διαμόρφωση της προσωπικότητας, σε σχέση με τις νέες συνθήκες ζωής, μέσα στο σχολείο, την κοινότητα, την οικογένεια. Προφίλ Τα άτομα με αυτοκαταστροφικές τάσεις στρέφουν την επιθετικότητα, είτε αυτή είναι ενδοψυχική, είτε οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες, ενάντια στον εαυτό τους. Κύριο χαρακτηριστικό τους είναι η παρορμητικότητα των πράξεών τους. Αυτές οι πράξεις, αυτοκαταστροφικού χαρακτήρα, ουσιαστικά αφορούν μια προσπάθεια να ελέγξουν μια κατάσταση που αναμένεται οδυνηρή, ακόμα και όταν τα ίδια την προκαλούν. Πολλές φορές αυτό γίνεται χωρίς το άτομο να το κατανοεί. Αυτό που κυριαρχεί είναι η αίσθηση παντοδυναμίας αλλά ταυτόχρονα και η άρνηση του σώματος.και οι άλλοι είναι δυστυχισμένοι. Έχουν επίσης την τάση να δημιουργούν σχέσεις, στις οποίες εισπράττουν την έλλειψη ευαισθησίας και τη επιθετικότητα των άλλων. Συνήθως παρουσιάζουν τον εαυτό τους ως άτομα ανάξια, ένοχα, που τους αξίζει να τιμωρηθούν, και ότι τελικά είναι καταδικασμένα να τα παρεξηγούν, να μην τα εκτιμούν και να τους συμπεριφέρονται άσχημα. Ως αντιστάθμισμα, πολλές φορές, φαίνονται επιβλητικά και περιφρονητικά, εξυμνούν την ψυχική τους οδύνη, και περιφρονούν τους υπόλοιπους που δεν μπορούν να υπομένουν τα βάσανά τους με την ίδια γενναιότητα και αξιοπρέπεια. Συνυπάρχει η ελπίδα, ότι αν ταλαιπωρηθούν τώρα που είναι μικροί, θα απολαμβάνουν αργότερα. Όμως η πραγματικότητα είναι, πως εκείνοι που υποφέρουν περισσότερο στην παιδική ηλικία, συνήθως υποφέρουν περισσότερο και στην ενήλικη ζωή τους. Η απάντηση αυτή στο στρες γίνεται συνήθεια. Αίτια · Η ανάγκη του ενήλικα, να πιστεύει στην ελπίδα και την υπόσχεση της παιδικής – εφηβικής ηλικίας, τον εμποδίζει συχνά να αποδεχτεί σημάδια απελπισίας, κατάθλιψης και την ανάγκη ταλαιπωρίας στα συγκεκριμένα παιδιά. · Στη σημερινή εποχή οι άνθρωποι είναι περισσότερο απομονωμένοι και αποξενωμένοι ο ένας από τον άλλον. Αυτό οδηγεί τους πιο ευάλωτους ανθρώπους, όπως είναι τα παιδιά, σε παρανοειδείς στάσεις, έντονο κοινωνικό μίσος, όπου κατηγορούν τους άλλους ότι φταίνε για τη δυστυχία τους. Οδηγούν σε έντονες συναισθηματικές καταστάσεις με καταθλίψεις ή ευφορίες και μοναξιά. Άλλες πάλι φορές σε παθητικότητα, αντίσταση στην αλλαγή, επιθετικότητα, σύγχυση ταυτότητας και κρίσεις ψυχικού πόνου, δυστυχίας, απελπισίας, αυτοκαταστροφικότητας, που οδηγούν στην ανάγκη για άμεση ικανοποίηση. · Ο αγώνας των γονιών για οικονομική ευμάρεια ή ακόμα και για την επιβίωση, αφήνει στην άκρη τον συναισθηματικό πλούτο και τη βοήθεια των παιδιών στη διαχείριση του. Φτωχές οικογένειες με ψυχική ισορροπία μεγάλωσαν παιδιά ευτυχισμένα με «ισχυρή» προσωπικότητα, όταν εξασφάλιζαν σε αυτά την ασφάλεια, τη φροντίδα και τη σαφή και ώριμη οριοθέτηση. · Πολλά άτομα με αυτοκαταστροφική – μαζοχιστική προσωπικότητα, έχουν δεχτεί από το περιβάλλον τους, ότι πρέπει να υπομένουν τα βάσανά τους με γενναιότητα, και όταν αυτό γινόταν εισέπρατταν την επιβράβευση. · Άλλο αίτιο είναι κάποια τραυματική εμπειρία ή στέρηση, σε σημείο όμως που έμεινε αναλλοίωτη και η ελπίδα και η αγάπη. · Επίσης, η κατάχρηση τοξικών ουσιών, ως απάντηση στο στρες που υπάρχει στη ζωή, και την οποία νιώθουν πολύπλοκη, συγχιτική και επιθετική. · Οι συνθήκες στη σημερινή εποχή έχουν αλλάξει. Η νέα τεχνολογία, όπως το internet, που από τη μία είναι μέσον πληροφόρησης και επικοινωνίας, έφερε μαζί του θετικές, αλλά και αρνητικές επιπτώσεις · Η ανάγκη να εργαστούν και οι δύο γονείς, με αποτέλεσμα να μην έχουν χρόνο για τα παιδιά τους. · Οι μεταναστεύσεις, εσωτερικές ή όχι. · Οι αλλαγές στις αξίες και στις κοινωνικές στάσεις · Το εκπαιδευτικό σύστημα, ξεκάθαρα ανταγωνιστικό, περίπλοκο, που δημιουργεί μεγάλο άγχος στα παιδιά και το οποίο εισπράττουν από τους δασκάλους, τους γονείς, τους συμμαθητές, την πολιτεία.  Θεραπευτικές παρεμβάσεις · Να κατανοήσουν οι θεραπευτές ότι...  ο θυμός είναι ένα φυσιολογικό συναίσθημα, όταν το άτομο δεν παίρνει αυτό που επιθυμεί. Τα άτομα της συγκεκριμένης προσωπικότητας, πιστεύουν ότι έχουν δικαίωμα να αισθάνονται εχθρότητα, μόνο όταν έχουν υποστεί κάποιο κακό. Όταν αισθάνονται, σε φυσιολογικά επίπεδα, απογοήτευση, ματαίωση ή θυμό, αρνούνται αυτά τα συναισθήματα για να μην τα κατηγορήσουν ως ξεδιάντροπα και εγωιστές. · Αποδοχή της ανάγκης τους για αυτοφροντίδα και αυτοπροστασία. Έχουν την ανάγκη να δουν ότι εξασφαλίζουν την αποδοχή των άλλων, ακόμα και όταν θυμώνουν. Όταν ένας θεραπευτής ενεργεί δείχνοντας ότι ενδιαφέρεται για τον εαυτό του και αντιμετωπίζει την αντιδραστική οργή των ασθενών ως κάτι ενδιαφέρον και φυσιολογικό, βοηθάει να αλλάξουν προς το καλύτερο οι παθολογικές πεποιθήσεις. Θα πρέπει να υπάρχει ουδετερότητα από το θεραπευτή. Ούτε συμπόνια ούτε να κατηγορούνται. Πάντα σε κάθε προσωπικότητα, όσο διαταραγμένη και να είναι, υπάρχουν και υγιείς πλευρές, τις οποίες ο ψυχολόγος θα πρέπει να αναγνωρίσει και να ενισχύσει. Αν γίνεται συμφωνία μέσα στη θεραπεία θα πρέπει να τηρείται. Αν δεν τηρείται, αυτό θα πρέπει να το ακούει ο ασθενής. Ο θεραπευτής που φροντίζει τον εαυτό του, χωρίς να αισθάνεται ενοχές για τους άλλους, μπορεί να προκαλέσει θυμό στους ασθενείς, όμως τελικά τους ενθαρρύνει να δείξουν περισσότερο αυτοσεβασμό. Συμβουλές · Οι ενήλικες έχουν την ευθύνη για τα παιδιά και τους εφήβους. Αυτό δεν πρέπει να το ξεχνάμε. Το νου μας λοιπόν στα παιδιά. · Οι γονείς, συχνά, είτε βάζουν αυστηρά όρια στα παιδιά τους, είτε δεν βάζουν καθόλου όρια στη συμπεριφορά τους. Δεν τα βοηθούν να ενστερνιστούν αξίες και τρόπους με τους οποίους να διαχειρίζονται τα έντονα συναισθήματά τους, φοβούμενοι μην τα τραυματίσουν ψυχικά. Έτσι τα παιδιά καταλήγουν να γίνουν ανώριμα και ψυχικά ευάλωτα. Η οριοθέτηση, η ώριμη οριοθέτηση των παιδιών, χρειάζεται να ξεκινά από τη βρεφική ηλικία (με τις ώρες ύπνου, φαγητού και αργότερα τον τρόπο αφόδευσης). Πρέπει απαραίτητα να συνυπάρχει διάλογος και κατανόηση. Τα βρέφη δεν καταλαβαίνουν τι λέμε, αλλά καταλαβαίνουν πολύ καλά τα συναισθήματά μας, ιδιότητα που σαν ενήλικες, με την κατάκτηση του λόγου, σιγά – σιγά τη χάνουμε. Έτσι τα παιδιά θα νιώσουν τη στοργή, τη φροντίδα, τη χαρά, αλλά και το άγχος, το φόβο, το θυμό των μεγάλων. Όλα αυτά, αργότερα και σταδιακά, γίνονται «κτήμα του», και αποτελούν τη συναισθηματική νοημοσύνη του. Με τον ίδιο τρόπο και η ώριμη οριοθέτηση γίνεται «κτήμα» του παιδιού, και συντελεί στη δημιουργία μιας συγκροτημένης προσωπικότητας. Όταν όμως, εμείς σαν γονείς δεν είμαστε οριοθετημένοι, είμαστε αγχωμένοι, αγανακτισμένοι με τα προβλήματα και τις δυσκολίες της ζωής, όλα αυτά θα περάσουν και στο παιδί, και στην πορεία θα συναντήσουμε προβλήματα, άλλοτε μεγαλύτερα και άλλοτε μικρότερα. Δεν αρκεί, λοιπόν, μόνο να λέμε στα παιδιά μας τι πρέπει να κάνουν ή τι είναι χρήσιμο γι’ αυτά. Πρέπει σαν γονείς να είμαστε συντονισμένοι με αυτό που λέμε, διότι αν δεν το κάνουμε, αγνοούμε έναν μεγάλο παράγοντα ωριμοποίησης, την ταύτιση του παιδιού με εμάς. Αν λέμε στο παιδί που δεν βγαίνει έξω να βγει, πρέπει να κάνουμε κι εμείς το ίδιο. Αν του λέμε να βλέπει λίγη τηλεόραση, το ίδιο πρέπει να κάνουμε κι εμείς. Αν του λέμε ότι δεν θα πρέπει να έχει άγχος, δεν θα πρέπει να έχουμε άγχος ούτε εμείς. · Είναι χρήσιμο και αποδοτικό επίσης, οι γονείς να έχουν κοινή παιδαγωγική γραμμή. Είναι προτιμότερο να γίνουν κάποια λάθη, παρά να υπάρχει πλήρης διάσταση απόψεων. Η έντονη διάσταση απόψεων προκαλεί στο παιδί σύγχυση, ανηδονία, θυμό, παθητική ή επιθετική συμπεριφορά. · Στη σημερινή εποχή, με την ανάπτυξη της τεχνολογίας, όπως η τηλεόραση και το internet, η πρόσβαση σε τέτοιου είδους μηχανές ενημέρωσης και πληροφόρησης είναι πολύ εύκολη. Πριν όμως δαιμονοποιήσουμε το internet και την τηλεόραση, θα πρέπει να δούμε εμείς τι κάνουμε. Χρειάζεται να αμυνθούμε, και να βοηθήσουμε και τα παιδιά μας σε αυτό, στα αρνητικά της τεχνολογίας, και να γευτούμε τα χρήσιμα. Αυτό μπορεί να γίνεται αναζητώντας κάποιες πληροφορίες ή παίζοντας ένα ψυχαγωγικό παιχνίδι, γονιός και παιδί μαζί. · Σε ότι αφορά το εκπαιδευτικό σύστημα, δημιουργεί άγχος, ανταγωνισμούς, στρες. Δεν υπάρχει ελεύθερος χρόνος για το παιδί, για να παίξει, να βγει έξω να διασκεδάσει, να ψυχαγωγηθεί. Τα παιδιά φορτώνονται με άπειρες πληροφορίες, ως επί το πλείστον όμως άχρηστες, όπως έδειξε έρευνα του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων σε φοιτητές της Ιατρικής Σχολής. Λόγω του πλήθους των πληροφοριών, αυτές αποτυπώνονται στη βραχύχρονη μνήμη αντί στη μακρόχρονη, με αποτέλεσμα, ένα εξάμηνο μετά, να έχει ξεχαστεί το 80% αυτών. · Να ζητείται η γνώμη των ειδικών όταν κρίνεται σκόπιμο. Επίλογος Όταν το παιδί, από βρέφος κιόλας, αντλεί ικανοποιήσεις μέσα από τη φροντίδα, την επικοινωνία, τη διάθεση του χρόνου που χρειάζεται από τους γονείς και τους δασκάλους, παράλληλα με μια ώριμη οριοθέτηση, τότε το παιδί αποκτά καλή αίσθηση της ταυτότητας, ενδιαφέρον και αντοχή στις αλλαγές, και την ικανότητα να μαθαίνει από τις εμπειρίες του. Έτσι, μπορεί να αντιμετωπίσει επαρκώς τις δυσκολίες και τις προκλήσεις της σύγχρονης εποχής. EMO Σε ότι αφορά τους EMO, πιστεύω ότι αυτή η τάση της εποχής μας, δεν διαφέρει ως κίνημα από τους Hippies ή το Punk ή άλλα νεανικά κινήματα του πρόσφατου παρελθόντος. Οι άνθρωποι έχουμε την ανάγκη να ανήκουμε σε ομάδες, και ταυτόχρονα να διαφέρουμε μέσα σε αυτές. Κάθε ένα από αυτά τα κινήματα δήλωνε και το στίγμα της εποχής. Αυτό που πιστεύω ότι δηλώνεται τώρα, είναι η έλλειψη αυτοεκτίμησης και αλληλοεκτίμησης. Σαν ειδικούς, μας δίνουν να κατανοήσουμε την ανάγκη δημιουργίας ενός πιο ευαίσθητου, κοινωνικά και πολιτικά, κόσμου. Είναι σίγουρο ότι η πλειονότητα αυτών των παιδιών, στην πορεία, θα ζήσουν ευτυχισμένα, με πολλές ικανοποιήσεις από τη ζωή τους. Μέσα όμως σε αυτό το κίνημα, υπάρχουν και παιδιά με βαριά παθολογία, παραμελημένα, κακοποιημένα, με προβληματικές οικογένειες και αβέβαιο μέλλον. Έχουμε ανάγκη από ευαισθητοποιημένους νέους, όχι όμως από ψυχικά ευάλωτους. Οι μαζοχιστικές τάσεις είναι πανανθρώπινες. Η διαφοροποίηση είναι περισσότερο ποσοτική, παρά ποιοτική. Όλοι κουραζόμαστε, ταλαιπωρούμαστε για να πετύχουμε τους στόχους μας. Ο εργάτης, ο αγρότης, ο επιστήμονας, η μάνα που γεννάει, το παιδί που μελετάει. Όταν όμως, αυτός ο τρόπος αντιμετώπισης των προβλημάτων είναι δυσλειτουργικός, ακραίος και αυτοκαταστροφικός, τότε θα συναντάμε φαινόμενα σαν το συγκεκριμένο παιδί που πνίγηκε. Πιστεύω, ότι περισσότερο υπάρχει η ανάγκη να κατανοήσουμε αυτά τα παιδιά, παρά να τα βοηθήσουμε. Αυτό δεν σημαίνει ότι, σε ιδιαίτερες περιπτώσεις, δεν υπάρχει ανάγκη ειδικής αντιμετώπισης. Εκείνο όμως που θα συμβούλευα τους γονείς, είναι να ζητήσουν οι ίδιοι τη γνώμη του ειδικού, είτε συμβουλευτικά, είτε υποστηρικτικά, είτε ως ατομική επεξεργασία των συναισθημάτων και των συμπεριφορών τους, όταν νιώσουν ότι οι καταστάσεις ξεφεύγουν από τον έλεγχό τους. Αποσπάσματα του κειμένου δημοσιεύθηκαν στην εφημερίδα Κυριακάτικη ΑΥΡΙΑΝΗ την Κυριακή 20/1/2008 σε άρθρο της ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΣΟΥΜΑKΑ Δημήτρης Σεφεριάδης Ψυχολόγος – Ψυχοθεραπευτής Επιστημονικός Υπεύθυνος του Κέντρου Ψυχολογίας και Ψυχοθεραπείας