Ζήνων ο Ελεάτης: «Θαυμάζω ὑμῶν τήν δειλίαν»

Ζήνων ο Ελεάτης (490 – 430π.Χ.)

«Θαυμάζω ὑμῶν τὴν δειλίαν, εἰ τούτων ἕνεκεν ὧν νῦν ἐγὼ ὑπομένω, δουλεύετε τῷ τυράννῳ»

Ένας νέος, που δεν έσκυψε το κεφάλι του,
που αντιστάθηκε στον τύρρανο,
συγκίνησε τον λαό και ανέτρεψαν τη τυρρανία,

Επειδή... 

Κι ένας μπορεί,

αν θέλει,

η ψυχή του δοσμένη σαν είναι

κι αν η καρδιά του φλέγεται,

μπορεί,

ναι, μπορεί 
τον κόσμο ν' αλλάξει!

ΠΡΟΜΗΘΕΥΣ ΠΥΡΦΟΡΟΣ, Τιμῶντας τόν Αἰσχύλο,

Β. Π. Δεδούση

===

Ο Ζήνων ο Ελεάτης, που έγινε ονομαστός με τον ηρωικό θάνατο στον αγώνα εναντίον του τυράννου, ήταν ο αγαπημένος μαθητής του Παρμενίδη κατά τον Πλάτωνα, ενώ κατά τον Απολλόδωρο 40 χρόνια νεότερός του. Σε ένα πεζό σύγγραμμά του, που το είχε γράψει πολύ νέος, υποστήριζε τη θεωρία του Παρμενίδη από πλάγιο δρόμο. Αναιρούσε, δηλαδή, την κοινή αντίληψη για την πραγματικότητα με τέτοια οξύνοια, ώστε ο Αριστοτέλης τον ονόμασε εφευρέτη της διαλεκτικής.

Ο Ζήνων ο Ελεάτης θυσίασε τη ζωή του σε μία απόπειρα κατά του τυραννίσκου της πατρίδας του Νέαρχου, που διασώθηκε το όνομά του χάρη στη δραματική εκείνη απόπειρα. 
Η σύλληψή του, τα βασανιστήριά του, η καταδίκη του στο μαρτυρικό θάνατο, ξεσήκωσαν το λαό κατά του τυραννίσκου. 
Την ώρα των δραματικών ανακρίσεων, ρωτήθηκε ποιοι είναι οι φίλοι του και αφού τον πίεσαν πολύ να τους αποκαλύψει, αυτός κατονόμασε όλους τους φίλους του τυράννου, που εκτελέστηκαν όλοι και στο τέλος και τον ίδιο το Νέαρχο ως διαφθορέα και καταστροφέα της πόλης. 
Κατά την ώρα του βασανισμού του μίλησε στους συμπολίτες του και στο τέλος έκοψε μόνος του τη γλώσσα του και τη έφτυσε στο πρόσωπο του τυράννου. Ύστερα πέθανε περήφανα.

 aoristies.gr

 
[26] Γέγονε δὲ ἀνὴρ γενναιότατος καὶ ἐν φιλοσοφίᾳ καὶ ἐν πολιτείᾳ· φέρεται γοῦν αὐτοῦ βιβλία πολλῆς συνέσεως γέμοντα.

Καθελεῖν δὲ θελήσας Νέαρχον τὸν τύραννον - οἱ δὲ Διομέδοντα - συνελήφθη, καθά φησιν Ἡρακλείδης ἐν τῇ Σατύρου ἐπιτομῇ. Ὅτε καὶ ἐξεταζόμενος τοὺς συνειδότας καὶ περὶ τῶν ὅπλων ὧν ἦγεν εἰς Λιπάραν, πάντας ἐμήνυσεν αὐτοῦ τοὺς φίλους, βουλόμενος αὐτὸν ἔρημον καταστῆσαι· εἶτα περί τινων εἰπεῖν ἔχειν τινα «ἔφη» αὐτῷ πρὸς τὸ οὖς καὶ δακὼν οὐκ ἀνῆκεν ἕως ἀπεκεντήθη, ταὐτὸν Ἀριστογείτονι τῷ τυραννοκτόνῳ παθών.

[27] Δημήτριος δέ φησιν ἐν τοῖς Ὁμωνύμοις τὸν μυκτῆρα αὐτὸν ἀποτραγεῖν. Ἀντισθένης δὲ ἐν ταῖς Διαδοχαῖς φησι μετὰ τὸ μηνῦσαι τοὺς φίλους ἐρωτηθῆναι πρὸς τοῦ τυράννου εἴ τις ἄλλος εἴη· τὸν δ' εἰπεῖν, « Σὺ ὁ τῆς πόλεως ἀλιτήριος. » Πρός τε τοὺς παρεστῶτας φάναι· « Θαυμάζω ὑμῶν τὴν δειλίαν, εἰ τούτων ἕνεκεν ὧν νῦν ἐγὼ ὑπομένω, δουλεύετε τῷ τυράννῳ· » καὶ τέλος ἀποτραγόντα τὴν γλῶτταν προσπτύσαι αὐτῷ· τοὺς δὲ πολίτας παρορμηθέντας αὐτίκα τὸν τύραννον καταλεῦσαι. Ταὐτὰ δὲ σχεδὸν οἱ πλείους λαλοῦσιν. Ἕρμιππος δέ φησιν εἰς ὅλμον αὐτὸν βληθῆναι καὶ κατακοπῆναι.

Διογένης Λαέρτιος Βίοι Φιλοσόφων, Θ΄ 26 – 27 

Philippe Remacle 

Υπήρξε άνδρας ξεχωριστός καί στη φιλοσοφία καί στην πολιτική. Του αποδίδονται βιβλία που διακρίνονται για τη σύνεσή τους. Όπως αναφέρει ο Ηρακλείδης στη «Σατύρου επιτομή», θέλησε να ανατρέψει τον τύραννο Νέαρχο – άλλοι λένε τον Διομέδοντα – καί συνελήφθη. Στη διάρκεια της δίκης, όταν τον ρωτούσαν για τους συνεργούς του καί για τα όπλα που είχε πάει στη Λιπάρα, αποκάλυψε όλους τους φίλους του τυράννου με σκοπό να τον αφήσει μόνο του. Έπειτα είπε πως κάτι είχε να του πει για κάποιους κρυφά στο αυτί καί τότε του το δάγκωσε καί δεν το άφησε μέχρι που τον σκότωσαν. Έτσι έπαθε τα ίδια με τον τυραννοκτόνο Αριστογείτονα.

Ο Δημήτριος στους «Ομωνύμους» λέει πως του δάγκωσε τη μύτη. Ο Αντισθένης στις «Διαδοχές» λέει πως, αφού αποκάλυψε τους φίλους, ρωτήθηκε από τον τύραννο, αν υπάρχει καί κάποιος άλλος. Τότε απάντησε «εσύ, ο καταστροφέας της πόλης». Στους παρευρισκομένους είπε: «Θαυμάζω τη δειλία σας, αν εξαιτίας αυτών, που τώρα υπομένω, είστε δούλοι του τυράννου». Τέλος, έκοψε τη γλώσσα του καί του την έφτυσε κατάμουτρα. Ενθαρρυμένοι απ’ αυτό οι συμπολίτες του σκότωσαν τον τύραννο. Τα ίδια σχεδόν λένε οι περισσότεροι. Ο Έρμιππος λέει ότι τον έριξαν σε πέτρες που χρησίμευαν για άλεσμα καί κατακομματιάστηκε.

Μετάφραση από τις εκδόσεις Κάκτου