ΑΓΙΟΣ ΡΩΜΑΝΟΣ Ο ΜΕΛΩΔΟΣ

Ὁ κορυφαῖος τῶν ὑμνογράφων τῆς Ἐκκλησίας μας, ποιητής τῶν Κοντακίων καί διάκονος τῆς Ἐκκλησίας τῆς Βηρυττοῦ, ἐγεννήθηκε στήν Ἔμεσσα, πόλη τῆς Συρίας. Ἤκμασε κατά τόν ΣΤ΄ αἰώνα μ. Χ., τόν χρυσοῦν αἰώνα τῆς ἐκκλησιαστικῆς ὑμνογραφίας .

Ἡ γονιμότητα τοῦ Ρωμανοῦ ὑπῆρξε ἀνεξάντλητη, διότι ἐξύμνησε ὅλες σχεδόν τίς ἑορτές τοῦ ἔτους καί πολλές τῶν Ἁγίων. Ὁ Ρωμανός εἶναι μέχρι σήμερα τό ἀντικείμενο τῆς μελέτης καί ἔρευνας πολλῶν ἐπιστημόνων τῆς Ἑσπερίας, Ἰτα-λῶν, Γάλλων, Ἄγγλων καί κυρίως Γερμανῶν. Ἕνας ἀπό αὐτούς τόν ἀποκαλεῖ «νέο Πίνδαρο», καί ἄλλος ἕνας «τόν μέγιστο ἐκκλησιαστικό ποιητή τοῦ κόσμου».

Ἀπό τήν Συρία ἦλθε στήν Κωνσταντινούπολη, στή μονή τῆς Θεοτόκου τοῦ Κύρου, γιά νά σπουδάσει. Λέγεται ὅτι κατά τή νύχτα τῆς ἑορτῆς τῶν Χριστουγέννων ἔτυχε νά κοιμηθεῖ πλησίον τοῦ ἄμβωνα κατά τήν στ΄ ὠδή. Τότε ἐμφανίσθηκε σ' αὐτόν ἡ Θεοτόκος, καί τοῦ ἐπέδωσε εἱλιγμένον χαρτίον («κόντος» καί «κοντάκιον»), τό ὁποῖο ἀφοῦ ἔφαγε ἀμέσως ἀξιώθηκε τοῦ χαρίσματος τῆς ὑμνογραφίας, δηλαδή ἔγινε μουσικός καί καλλίφωνος, ἐνῶ ὁ ἴδιος ἦταν ἄμουσος παντελῶς καί ἀηδής κατά τή φωνή.
Ἀμέσως, ἀφοῦ ἐποίησε τό «Ἡ Παρθένος σήμερον», τό ἔψαλε ἀπό τόν ἄμβωνα, ἀποσπώντας τό θαυμασμό τῶν πιστῶν. Ἦταν τό πρῶτο του Κοντάκιο καί ἀκολούθησαν ἄλλα χίλια ἀπό τά ὁποῖα διακρίνονται καί τά ἑξῆς: «Ἐπεφάνη σήμερον», «Τά ἄνω ζητῶν», «Τήν ἐν πρεσβείαις ἀκοίμητον Θεοτόκον», «Ὡς ἀπαρχάς τῆς φύσεως», καί ἄλλα.

 

Συνέταξε ἐπίσης ὕμνους γιά τίς Δεσποτικές, Θεομητορικές καί ἑορτές ἐπιφανῶν Ἁγίων, καθώς καί τά αὐτόμελα προσόμοια Στιχηρά εἰς ἦχον πλάγιον β΄ «Αἱ Ἀγγελικαί προπορεύεσθαι δυνάμεις» . Ἔργο αὐτοῦ εἶναι καί ὁ ψαλλόμενος συγκινητικός ὕμνος «Ψυχή μου, ψυχή μου, ἀνάστα, τί καθεύδεις;» τοῦ Μεγάλου Κανόνος.

Ὁ Ρωμανός πρῶτος ἐποίησε καί τούς Οἴκους. Ὡς πηγές δέ πρός σύνθεσιν τῶν Οἴκων καί τῶν Κοντακίων ἐχρησιμοποίησε τά Συναξάρια τῶν Μαρτύρων.

Ὁ διάσημος βυζαντινολόγος καθηγητής Κρουμβάχερ ἐξέδωσε στό Μόναχο πολλά ἀνέκδοτα ἄσματα τοῦ Ρωμανοῦ καί ἄλλα, ἀπό χειρόγραφα τῆς βιβλιοθήκης τῆς Μονῆς τοῦ Ἁγίου Ἰωάννου τοῦ Θεολόγου τῆς Πάτμου. Ὑπό τό ὄνομα «Κοντακάριον» εὑρέθηκε στή βιβλιοθήκη τῆς Μόσχας Ἑλληνική χειρόγραφη περγαμηνή, πού περιέχει Κοντάκια καί Οἴκους γιά ὅλο τόν ἐνιαυτό, ἀλλά ὄχι καί ὅλα τά ἔργα τοῦ Ρωμανοῦ. Ἤδη δέν γνωρίζουμε τά περισσότερα Κοντάκια τοῦ Ρωμανοῦ, διότι αὐτά ἀντικαταστάθηκαν ἀπό τούς Κανόνες. Ἐν χρήσει ὅμως παρέμεινε ὁ περιώνυμος τοῦ Ρωμανοῦ ὕμνος στή Γέννηση τοῦ Xριστoῦ, τοῦ ὁποίου ἡ πρώτη στρoφή ἀπήρτισε τό γνωστό Κοντάκιο τῶν Χριστουγέννων καί τό ὁποῖο μέχρι τόν ΙΒ΄ αἰώνα μ.Χ. ἐψάλλετo κατ' ἔτος σέ ἐπίσημα γεύματα ἀπό τούς ἑνωμέ-νους χορούς τῶν λεγομένων Ἁγιοσοφιτῶν καί Ἀποστολιτῶν.

 

Στόν ἴδιο Ἅγιο ἀποδίδεται καί ὁ ἰδιαίτερος τύπος τῆς Ἀκολουθίας τῶν Μεγάλων Ὡρῶν τῆς Ἁγίας καί Μεγάλης Παρα-σκευῆς. Ἔλαβε μέρος καί στήν Ε΄ Οἰκουμενική Σύνοδο πού ἔγι-νε στήν Έφεσο. Ὁ Ἅγιος Ρωμανός ἐκοιμήθηκε μέ εἰρήνη περί τό 560 μ.Χ. Ἡ Ἐκκλησία ἑορτάζει τή μνήμη του τήν 1η Ὀκτωβρίου. Ἡ θεοπνευστία του ἐκφράζεται ἀπό τό ἐφύμνιο τῆς προσευχῆς του:

«Ὑμνεῖν σε καί δοξολογεῖν σε,
ἐν πολιτείᾳ καθαρᾷ δώρησαι πάντοτε,
συμπράττειν τοῖς λόγοις μου,
τά ἔργα εὐδόκησον, Παντοδύναμε,
ἵνα ψάλλω καί λαμβάνω παρά σοῦ τά αἰτήματα,
ἁγνήν εὐχήν προσφέρειν σοι,
παράσχου μοι, μόνε Χριστέ». 

Πηγή: Ψηφιοποίηση Βυζαντινής Μουσικής - Αρχείο Κ. Πρίγγου της Αποστολικής Διακονίας